دولت‌های شبکهای جوامع دیجیتالی و غیرمتمرکز هستند که به عنوان نهادهای خودگردان در فضای سایبری عمل کرده و از فناوری بلاکچین و سایر ابزارهای غیرمتمرکز برای هماهنگ کردن حاکمیت، فعالیت‌های اقتصادی و ساختارهای اجتماعی استفاده می‌کنند. دکتر کوری پتی (Dr. Corey Petty)، مدیر ارشد در لوگوس (Logos) – که بر توسعه زیرساخت‌های همتا به همتای غیرمتمرکز برای یک دولت شبکهای تمرکز دارد – معتقد است تکنولوژی بلاکچین در حال حاضر بخش‌های کوچکی از ساختارهای حاکمیتی سنتی را تحت تاثیر قرار داده است.
به گزارش میهن بلاکچین، دکتر پتی بر این باور است که دولت‌های شبکهای، روزی با دولت-ملت‌ها و ساختارهای حکومتی سنتی رقابت خواهند کرد.
دولت شبکهای و مزیت‌های آن
بر اساس گفته‌های پتی، فناوری بلاکچین سه مولفه ضروری را برای افراد فراهم می‌کند تا جوامع خودمختار و خودگرانی را در فضای سایبری ایجاد کنند. این ۳ مولفه شامل مالکیت بدون نیاز به اعتماد، ساختارهای قانونی قابل اجرا و ارتباطات غیرمتمرکز هستند.
دکتر پتی در ادامه گفت که غیرمحلی بودن دولت‌های شبکهای، به آنها ویژگی‌های ضدشکنندگی (Anti-Fragile) بودن می‌بخشد؛ که یک وجه برتری آنها در مقایسه با ملت‌دولت‌های سنتی است. او گفت:
از آنجایی که آنها به‌طور کامل در فضای سایبری و بخش دیجیتال قرار دارند، الزاماً بسیاری از بارهایی که یک دولت-ملت فیزیکی با آنها روبه‌رو است – مانند محافظت از مرزهای خود با نیروی نظامی – بر دوش ندارند. بنابراین، یک دولت شبکهای می‌تواند به سطحی از قدرت اقتصادی در مقیاس جهانی دست یابد.
ایده‌های پتی بر پایه مفاهیمی بنا شده که پیش‌تر توسط جان بارلو (John Barlow) در «اعلامیه استقلال در فضای سایبری» – مقاله‌ای درباره آزادی اینترنت – و همچنین دولت شبکهای بالاجی سرینویواسان (Balaji Srinivasan)، سرمایه‌گذار خطرپذیر، معرفی شده‌اند. این ایده‌ها مدل‌های جدیدی از سازمان‌دهی اجتماعی را بررسی می‌کنند.
بالاجی سرینیواسان (Balaji Srinivasan)، یکی از مدیران اجرایی سابق کوین‌بیس (CoinBase)، در سال ۲۰۲۲ کتابی به نام «دولت شبکهای: چگونه یک کشور جدید راه‌اندازی کنیم» منتشر کرد که در آن توضیح داده چگونه مردم می‌توانند کشورهایی غیرمتمرکز ایجاد کنند.
در ایده بالاجی، هسته اصلی را کدهای تغییرناپذیر بلاکچین‌های عمومی و بدون نیاز به مجوز تشکیل می‌دهند. این کدها نقش چارچوب‌های مالی، حکومتی و حتی رای‌گیری مستقیم روی شبکه را برای انتخابات ایفا می‌کنند.
ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin)، یکی از بنیان‌گذاران اتریوم نیز طرفدار دولت‌های غیرمتمرکز است و در سال ۲۰۲۳ یک شهر موقت به نام زوزالو (Zuzalu) را آزمایش کرد. این آزمایش تقریباً ۳ ماه طول کشید و شامل ۲۰۰ نفر بود که در مونته‌نگرو (Montenegro) گرد هم آمدند.
پس از پایان این آزمایش، بوترین گفت که مسائل مربوط به حکمرانی هنوز باید حل شوند تا دولت‌های شبکهای به گزینه‌ای عملی تبدیل شوند.
آینده‌پژوهان همچنین «دریانشینی» را پیشنهاد داده‌اند، یعنی ایجاد سکونتگاه‌های شناور مستقل در اقیانوس که از بلاکچین برای حکمرانی استفاده می‌کنند.
با این حال، در حال حاضر هیچ جامعه دریانشینی دائمی وجود ندارد. طرفداران این ایده باید چالش‌های فنی مرتبط با استفاده از بلاکچین برای اداره یک جامعه و همچنین مخالفت‌های ژئوپلیتیکی کشورهای تثبیت‌شده غلبه کنند.
