شرکت استارک‌ویر (StarkWare) که در زمینه فناوری پیشرفته دانش صفر (Zero-Knowledge یا ZK) تخصص دارد، از یک دستاورد بزرگ رونمایی کرده است که می‌تواند اساس تعامل کاربران با شبکه بیت‌کوین را دگرگون کند. این شرکت موفق به ساخت یک اثبات تأیید (Verification Proof) مبتنی بر دانش صفر از کل بلاکچین بیت‌کوین شده است که به طرز شگفت‌انگیزی سبک بوده و به راحتی بر روی دستگاه‌های موبایل قابل اجراست. این نوآوری به هر کاربری اجازه می‌دهد تا به طور مستقل و بدون نیاز به سخت‌افزارهای گران‌قیمت، تاریخچه بیت‌کوین را اعتبارسنجی کند.
به گزارش میهن بلاکچین، این اثبات که توسط استارک‌ویر توسعه داده شده، تنها ۱ مگابایت حجم دارد. این در حالی است که حجم کامل بلاکچین بیت‌کوین در حال حاضر از مرز ۶۸۰ گیگابایت فراتر رفته است. به گفته عبدالحمید بختا (Abdelhamid Bakhta)، مدیر اکوسیستم در استارک‌ویر، این تکنولوژی به کاربران امکان می‌دهد تا تراکنش‌ها را در کمتر از ۱۰۰ میلی‌ثانیه تأیید کنند. این پیشرفت، تحقق مدرن ایده‌ای است که برای اولین بار توسط ساتوشی ناکاموتو در وایت‌پیپر بیت‌کوین تحت عنوان تأیید پرداخت ساده شده (SPV) مطرح شد و اکنون موانع فنی و مالی را برای میلیون‌ها کاربر از میان برمی‌دارد.
جزئیات فنی: چگونه ۶۸۰ گیگابایت داده در ۱ مگابایت فشرده می‌شود؟
راز این فشرده‌سازی خارق‌العاده در محتوای اثبات نهفته است. این فایل ۱ مگابایتی، تاریخچه کامل و جزئیات تمام تراکنش‌ها را در خود جای نداده است؛ بلکه شامل تمام هدرهای بلاک (Block Headers) از اولین بلاک شبکه (بلاک جنسیس) تا به امروز است. هر هدر بلاک مانند یک شناسنامه برای آن بلاک عمل می‌کند و حاوی اطلاعات کلیدی زیر است:
- شماره نسخه (Version Number): نسخه نرم‌افزار بیت‌کوین که برای استخراج بلاک استفاده شده است.
- ارجاع به بلاک قبلی (Previous Block Reference): پیوندی رمزنگاری‌شده که زنجیره بلاک‌ها را به هم متصل می‌کند.
- برچسب زمانی (Timestamp): زمان تقریبی ایجاد بلاک.
- اندازه بلاک (Block Size): حجم بلاک.
- نانس (Nonce): عدد تصادفی که ماینرها برای حل معمای محاسباتی و افزودن بلاک به دفتر کل، آن را پیدا می‌کنند.
با در اختیار داشتن زنجیره‌ای از این هدرها، یک کاربر می‌تواند به طور مستقل و با اطمینان بالا، صحت و اعتبار کل تاریخچه شبکه را بدون نیاز به دانلود صدها گیگابایت داده، بررسی کند.
نبردی بر سر روح بیت‌کوین: تمرکززدایی در برابر حجم فزاینده بلاکچین
این دستاورد در زمانی ارائه می‌شود که جامعه بیت‌کوین درگیر یکی از مهم‌ترین بحث‌های داخلی خود، یعنی چالش حفظ تمرکززدایی در مقابل رشد روزافزون حجم بلاکچین است. یکی از ارزش‌های بنیادین بیت‌کوین این است که اجرای یک نود کامل (Full Node) برای هر کسی با یک کامپیوتر شخصی معمولی امکان‌پذیر باشد. این دسترسی آسان، تضمین‌کننده امنیت و مکانیزم اجماع شبکه است که توسط هزاران اپراتور نود مستقل در سراسر جهان اجرا می‌شود.
با این حال، ظهور پدیده‌هایی مانند اُردینالز و اینسکریپشن‌ها که امکان ذخیره‌سازی داده‌های غیرپولی (مانند تصاویر و متن) را روی بلاکچین فراهم می‌کنند، این اصل را به چالش کشیده‌اند. منتقدان معتقدند این روند باعث «پف‌کردن» بلاکچین شده و با افزایش سرسام‌آور حجم دفتر کل، نیازمندی‌های سخت‌افزاری برای اجرای نود را بالا می‌برد. اگر اجرای نود بیش از حد گران شود، شبکه به سمت تمرکزگرایی پیش خواهد رفت و تنها شرکت‌های بزرگ و مراکز داده توانایی مشارکت در آن را خواهند داشت که این امر کاملاً با فلسفه وجودی بیت‌کوین در تضاد است.
نقطه جوش: به‌روزرسانی Bitcoin Core و طغیان جامعه
این تنش با اعلام برنامه‌های مربوط به به‌روزرسانی آینده نرم‌افزار Bitcoin Core 30 که برای انتشار در ماه اکتبر برنامه‌ریزی شده، به نقطه جوش خود رسیده است. توسعه‌دهندگان Bitcoin Core (که نرم‌افزار مورد استفاده حدود ۸۰٪ از نودهای شبکه است) قصد دارند محدودیت OP_Return را حذف کنند. این قابلیت در حال حاضر حجم داده‌های غیرپولی قابل جاسازی در تراکنش‌ها را به ۸۰ بایت محدود می‌کند که برای ذخیره اکثر محتواهای چندرسانه‌ای امروزی بسیار ناچیز است.
این تصمیم پیشنهادی، موجی از مخالفت را برانگیخته و باعث یک جهش تاریخی در استفاده از Bitcoin Knots شده است. Bitcoin Knots یک نرم‌افزار جایگزین برای نود بیت‌کوین است که قابلیت‌های شخصی‌سازی بیشتری را به اپراتورها می‌دهد؛ از جمله این امکان که خودشان برای میزان داده‌های OP_Return که مایل به ذخیره و بازنشر آن هستند، محدودیت تعیین کنند. آمارها نشان می‌دهد سهم بازار نودهای Knots از حدود ۱٪ در پایان سال ۲۰۲۴، با یک رشد تقریباً عمودی، به نزدیک ۲۰٪ در سال ۲۰۲۵ رسیده است که نشان‌دهنده واکنش شدید بخشی از جامعه به مسیر پیش روی توسعه بیت‌کوین است. در این میان، راهکار استارک‌ویر می‌تواند فارغ از این جدال‌ها، قدرت تأیید مستقل را به دست تک‌تک کاربران بازگرداند.
