ممکن است یا بهتر بگویم، احتمالا همین الان که این مقاله را می‌خوانید با کندی یا اختلال در اینترنت روبه‌رو باشید. این وضعیت حدود یک فصل کامل (پاییز ۱۴۰۱) و دو ماه از ماه زمستان تا به امروز (دی تا ۱۲ بهمن ۱۴۰۱) برقرار بوده است. البته در برخی از روزها اینترنت به‌طور کامل و به‌صورت گسترده یا ناحیه‌ای قطع بود. در این مقاله از میهن بلاکچین تصمیم گرفتیم نگاهی به این اتفاق بیندازیم و با جمع‌آوری اطلاعات از مراجع مربوط به هر حوزه گزارشی در این زمینه بنویسیم. بیشتر تمرکزمان هم روی ضرر و زیان کسب‌وکارها، بخش‌های آسیب‌دیده و موارد مربوط به قطعی اینترنت در چند ماه اخیر است.
چرا و در چه زمان‌هایی اینترنت در ایران قطع شده است؟
پس از اتفاقات اخیری که از ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ در ایران رخ داد، اینترنت با اختلال شدید روبه‌رو شد و برخی از پلتفرم‌های پیام‌رسان و شبکه اجتماعی (واتساپ و اینستاگرام) فیلتر شدند. این بار داستان متفاوت از آبان ۱۳۹۸ بود. در آبان ماه آن سال، اینترنت به‌طور کامل برای چند روز قطع بود یا به گفته مسئولان پهنای باند اختصاص‌یافته به اینترنت بین‌المللی کاهش یافته بود.
تصویر بالا مربوط به اکانت توییتر نت بلاکس (NetBlocks) است. این مرجع جهانی رصد و بررسی اینترنت در آبان ۹۸ اعلام کرد که پس از ۱۱۳ ساعت (نزدیک به ۵ روز) اینترنت به‌طور کامل قطع بود و بعد از این مدت برخی از کاربران توانسته‌اند با سختی و محدودیت به اینترنت دسترسی داشته باشد.
بعد از گذشت تقریبا ۳ سال و پس از مرگ مهسا امینی، پاسخ دستگاه حاکمیتی برای کنترل اعتراضات، ایجاد اختلال در اینترنت بود. آمار نشان می‌دهد که ارتباط اینترنت به کمتر از ۷۵ درصد افت کرد و در برخی از شهرها به‌طور کامل قطع شد.
در گزارشی که نت بلاکس تهیه کرده است، دسترسی شهرها و اینترنت اپراتورهای موبایل را نیز مورد بررسی قرار داده است. می‌توانید از این لینک مطلب مرتبط با آن را مطالعه کنید. تفاوت این بار با سری قبل در این بود که تا زمان نگارش این مقاله (حدود ۵ ماه) همچنان محدودیت و اختلال در سرعت اینترنت وجود دارد، علاوه‌بر آن پیام‌رسان واتساپ، شبکه اجتماعی اینستاگرام، برخی از پلتفرم‌های مربوط به حوزه بازی و گیمینگ و همچنین برخی از برنامه‌ها مانند «گوگل پلی» همچنان فیلتر هستند.
هرچند که روند اختلال در اینترنت هنوز ادامه دارد، اما در یک اتفاق کم‌نظیر وزارت علوم اعلام کرد که در روزهای ۲۹ و ۳۰ دی ماه ۱۴۰۱ به‌خاطر برگزاری مرحله اول کنکور سراسری مقطع کارشناسی اینترنت را به بهانه جلوگیری از لو رفتن سوالات کنکور قطع خواهد کرد. پس از اعلام این خبر، وزیر علوم آن را تکذیب کرد، اما پس از چند ساعت اعلام شد که اینترنت تنها به‌صورت منطقه‌ای و در محل‌های نزدیک به برگزاری آزمون قطع خواهد شد.
با توجه به آمار Netblocks، اینترنت خطوط موبایل در روز برگزاری مرحله اول کنکور به‌مدت ۳ ساعت با افت شدید مواجه شد. علاوه‌بر اینترنت اپراتورها، در برخی موارد اینترنت ثابت نیز با اختلال روبه‌رو شده بود. پس از اینکه اینترنت به حالت عادی برگشت، یکی از تیترهای مهم خبرگزاری‌های مهم به لو رفتن سوال‌های کنکور اختصاص یافت.
در این بخش درباره پیشینیه و دلایل قطع اینترنت صحبت کردیم، زیرا می‌خواستیم مدت زمان و کیفیت آن را بیان کنیم که بتوانیم در بخش بعدی درباره تبعات قطع اینترنت و اثرات آن بر کسب و کارها صحبت کنیم.
تبعات کلان قطع اینترنت بر اقتصاد
طبق بررسی سایت تاپ تن وی پی ان و آماری که منتشر کرده، با توجه به قطعی اینترنت در سال ۲۰۲۲ به مدت ۷۱۷۱ ساعت در ایران، اقتصاد ما متحمل ۷۷۳ میلیون دلار ضرر شده است. این سایت همچنین اعلام کرد که تقاضا برای VPN در اواخر شهریور و اوایل مهر بیش از ۳۰۰۰ درصد رشد کرد. اگر این آمار را در کنار گفته‌های فرزین فردیس، نایب‌رئیس کمیسیون دانش‌بنیان اتاق بازرگانی قرار دهیم، می‌توانیم به بغرنج بودن ماجرا پی ببریم. طبق گفته‌های فرزین ۳.۳ درصد از بودجه کشور به ICT مربوط می‌شود و با توجه به اختلال‌ها و قطعی اینترنت این اندازه از اقتصاد با مشکل مواجه شده است.
همانطور که می‌توانیم این موضوع را لمس کنیم، در سالیان اخیر فعالیت کسب‌وکارها در فضای دیجیتال و آنلاین بسیار بیش از پیش شده و بخشی از اقتصاد دیجیتال در حال شکل‌گیری بوده است. کسب‌وکارهایی که صرفا به‌صورت آنلاین خدمات ارائه می‌دهند و در صورت ایجاد اختلال در هر یک از زیرساخت‌های لازم مانند برق و اینترنت با مشکل جدی مواجه می‌شوند. در کنار این موارد، قطعی اینترنت و این نوع از اختلال‌ها روند را برای شکل‌دهی اقتصاد دیجیتال سخت می‌کند. زمانی که تصمیم‌گیری درباره الفبای یک موضوع به تعویق بیفتد و بر سر مسائل بنیادی با مشکل روبه‌رو باشیم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که برنامه‌های مدون و چشم‌اندازهای روشنی برای حوزه مورد بحثمان انتظار داشته باشیم.
یکی از عوامل تاثیرگذار بر اقتصاد، انتظارات و امیدواری به روندهای آتی است. همانطور که در بخش بالاتر اشاره کردیم، انگار قطع اینترنت برای دولت و به‌طور کلی سیستم تصمیم‌گیری، به یک مکانیسم رفتاری و حل مساله در مواجهه با مشکلات تبدیل شده است و در سالیان گذشته از این ابزار برای مدیریت موضوعات مختلف استفاده کرده است. نیروی کار متخصص که بیشترین استفاده را از اینترنت دارد، با مشاهده این شرایط و ناتوانی‌اش در بروز واکنش مناسب، کم‌کم دچار سرخوردگی و بی‌انگیزه می‌شود (البته نیروی کار ساده و افراد عادی که مشاغلشان به اینترنت نیاز چندانی ندارند نیز دچار یاس می‌شوند، زیرا آن‌ها نیز کلان اقتصاد را روشن نمی‌بینند). این سرخوردگی و بی‌انگیزگی باعث می‌شود نیروی کار ماهر فعالیت‌های خودش را به سطح کارهای معمولی و روتین تقلیل دهد و به فکر تحقیق، توسعه و پیش‌برد برنامه‌هایشان نباشند. همین مساله، پرونده مهاجرت را برای بسیاری از افراد باز می‌کند و باعث خارج شدن نیروی کار از بازار کار می‌شود و در نهایت اقتصاد را دچار مشکل می‌کند.
بازار مالی و تجارت خارجی
تنها افراد و کسبوکارهای کوچک نیستند که در زمان قطع اینترنت ضرر می‌کنند. بورس به‌عنوان نماینده بازار مالی و تجارت خارجی ایران دو بخش مهم اقتصاد از جمله حوزه‌هایی بودند و احتمالا هستند که از وضعیت اینترنت رنج می‌برند. اختلال در ثبت سفارش‌های آنلاین و دسترسی به اطلاعات برای انجام معامله به‌عنوان دو مورد از مهم‌ترین پیامدهای قطع اینترنت برای فعالان بورس گزارش شده است.
تجار ایرانی در چندماهی که با سختی به اینترنت با کیفیت دسترسی داشتیم، گله و شکایت‌های متعددی نسبت به وضع موجود داشته‌اند. بیشتر آن‌ها فیلتر شدن پیام‌رسان‌ها، افت سرعت اینترنت و در نتیجه دشواری در برقراری ارتباط را یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش فعالیت‌های تجاری در ماه‌های اخیر اعلام کردند. این مساله باعث به‌تعویق افتادن یا بعضا لغو سفارش‌های خارجی شد. عدم اجرای تعهدات و فعال نبودن در جوامع بین‌الملل، قطعا بر اعتبارجهانی فعالان ایران و اعتماد طرف خارجی اثر می‌گذارد. حال اگر همه این موارد را نیز پشت سر گذاشته باشید، هنوز بحث تسویه و مبادلات مالی به قوت خود باقی است. سوای وصل نبودن نظام بانکی ایران به چرخه جهانی که کار فعالین بین‌المللی را در ایران سخت می‌کند، نبود اینترنت به‌اصطلاح «قوز بالای قوز» می‌شود.
اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۱ روزهای سختی را سپری می‌کند و صحبت راجع‌به هرکدام از موارد فوق می‌تواند ساعت‌ها به طول بینجامد و چندین مقاله را به خود اختصاص دهد، اما هم در این مقاله جای آن نیست و هم ممکن است به علت کیفیت نامطلوب اینترنت در انتشار آن با مشکل روبه‌رو شویم؛ بنابراین به این حد از اشاره به مطالب بسنده می‌کنیم.
آمار مربوط به بازار کار به نقل از پلتفرم‌های کاریابی
ضرروزیان وارده بر اقتصاد و ریسک‌های به‌وجود آمده برای مدیریت و پیش‌برد برنامه‌ها یک طرف، تلاطم ایجادشده در بازار نیروی کار در یک طرف دیگر، همه و همه در کنار هم جو سنگینی را در بازار کار ایران به‌وجود آورد. در این قسمت از آمارهای منتشرشده توسط چند پلتفرم مرتبط با حوزه کاریابی و توسعه شغلی استفاده و شرایط را بررسی می‌کنیم.
با توجه به نظرسنجی که جاب ویژن از حدود ۸ هزار نفر فعال در بازار کار انجام داد، با توجه به محدودیت‌های اعمال‌شده بر اینترنت بیشترین میزان کاهش در تقاضای نیروی کار مربوط به حوزه‌های دیجیتال مارکتینگ و سئو است. این دو حوزه که در اکوسیستم اشتغال ایران نسبتا نوپا هستند، شاهد کاهش ۴۵ درصدی در تقاضای نیروی کار بوده‌اند. بعد از این حوزه‌ها، تولید محتوا با کاهش ۳۰ درصدی در رتبه دوم قرار دارد.
در این نظرسنجی که از نیروهای متخصص انجام شد، درباره وضعیت شغلی‌شان از آن‌ها سوال پرسیده شد. چهار هزار نفر یعنی حدود ۵۰ درصد از افراد شرکت‌کننده در نظرسنجی شرایطشان تغییر نکرده است؛ در حالی نصف دیگر افراد با عدم قطعیت یا شرایط سخت روبه‌رو شده‌اند. دوازده درصد از افراد نسبت به شغلشان مردد هستند و احساس عدم امنیت را تجربه می‌کنند، ۱۵ درصد با کاهش یا تعویق در پرداخت حقوق مواجه شده‌اند و مابقی یعنی ۲۳ درصد کارشان را از دست دادهاند.
سایت ایران تلنت در گزارشی اقدام به بررسی بازار کار از جنبه‌های دیگر کرده است. این پلتفرم عوامل و میزان اثرگذاریشان بر بازار کار را به‌صورت زیر لیست کرده است:
- اختلال اینترنت: ۳۱ درصد
- جو روانی حاکم بر جامعه: ۲۰ درصد
- کاهش تقاضا برای محصولات: ۱۳ درصد
- کاهش بهره‌وری نیروی کار: ۱۶ درصد
- دشوار شدن استخدام: ۷ درصد
- سیل جدید مهاجرت نیروی کار: ۶ درصد
- سایر موارد: ۲ درصد
- بدون اثر: ۲ درصد
در این مطالعه مشاغل طراحی و گرافیک با ۴۳ درصد، تحلیل با ۳۶ درصد، امور اداری و دفتری با ۳۲ درصد و بازاریابی و تبلیغات با ۲۹ درصد کاهش در استخدام، مشاغلی هستند که بیشترین آسیب را دیده‌اند. در این لیست مشاغلی مانند برنامه‌نویسی (۲۱ درصد کاهش) و تحقیق و توسعه (۱۱ درصد کاهش)نیز به چشم می‌خورند. در حالی که در تابستان مراکز ذی‌ربط، آمار مربوط به اشتغال و بیکاری را اعلام کرده بودند و نرخ بیکاری را کاهشی خواندند، اما اتفاقاتی که بعد از مرگ مهسا امینی رخ داد، ورق را برگرداند. از آماری که در بالا بیان کردیم، می‌توانیم این نتیجه را بگیریم که کسب و کارها فعالیت‌های خود را متوقف کرده‌اند یا با سرعت کمتری آن را پیش می‌برند. از طرف دیگر این احتمال وجود دارد که آن‌ها فکر توسعه سرویس‌ها و کسب‌وکارشان را از سرشان بیرون کرده‌اند.
شاید بگویید این نتیجه‌گیری‌ها سخت‌گیرانه است، اما زمانی که دیتای مربوط به علل توقف استخدام را در گزارش ایران تلنت می‌خوانیم، بیشتر می‌توانیم نسبت به نتیجه‌گیری‌مان تامل کنم. بیشترین دلایل کسب‌وکارها برای توقف روند استخدام نیروی کار به عدم اطمینان از وضعیت کسب‌وکارها و چشم‌انداز آن (۴۱ درصد)، وضعیت اینترنت (۲۳ درصد) و اولویت دادن به مسائل دیگر به‌جای استخدام (۲۳ درصد) مربوط می‌شود.
کسبوکارهای در طرف تقاضا و نیروی انسانی در طرف عرضه نیروی کار هردو باید نسبت به آینده امیدوار باشند و چشم‌انداز روشنی برای آن متصور باشند. زمانی که کارآفرین امنیت لازم را برای سرمایه‌اش مهیا نمی‌بیند، از وارد کردن آن به چرخه کار و سرمایه‌گذاری جدید اجتناب می‌کند. نیروی کار نیز به‌دنبال این است که درازای وقت و مهارتی که عرضه می‌کند، مزایا و منابع مناسب دریافت کند. زمانی که در کل بازار کار فضا مهیا نباشد، هم سرمایه فیزیکی و مالی و هم سرمایه انسانی تصمیم به جابه‌جایی یا به‌عبارت دیگر تصمیم به مهاجرت می‌گیرد.
بررسی ضرر و زیان کسب و کارهای دیجیتال و آنلاین از قطع اینترنت
با توجه به گزارش شرکت تپسل، حدود ۵۵ درصد از کل هزینه تبلیغات جهان در سال ۲۰۲۲ در حوزه دیجیتال هزینه شده است. صرف‌نظر از جایگاه فعالیت دیجیتال و آنلاین در فضای کسبوکارهای ایرانی، اگر بخواهیم به چنین آماری در ایران دست پیدا کنیم، نیازمند برنامه‌ریزی و ایجاد زیرساخت‌های لازم در این صنعت هستیم و رویدادهای اخیر ما را از این مسیر دور می‌کند. برای مثال ٰرییس کمیسیون دانش بنیان اتاق بازرگانی معتقد است تعطیلی اینستاگرام مشابه با تعطیلی ۵ هزار مجتمع تجاری است. تصور کنید این تعطیلی چه مقدار از ظرفیت اقتصاد را غیرفعال می‌کند و به آن ضرر می‌زند. در ادامه برخی از آمارهایی را که تپسل در مطالعه خود آورده است، بیان می‌کنیم.
• کاهش کمپین‌های تبلیغاتی پلتفرم‌های ارائه‌دهنده این خدمات: ۵۳ درصد
• کاهش تعداد تبلیغ دهنده‌گان: ۳۱ درصد
• دلیل: بی‌اعتمادی کسب‌وکارها به فضای تصمیم‌گیری درباره اینترنت• کاهش تعداد بازدید وبسایت‌های کوچک نمایش‌دهنده تبلیغات: ۳۰ درصد
• کاهش درآمد وبسایت‌ها کوچک نمایش‌دهنده تبلیغات: ۳۹ درصد
• دلیل: در دسترس نبودن گوگل• کاهش هزینه پلتفرم‌ها در کمپین‌های گوگل ادز: ۹۵ درصد
• دلیل: فیلترینگ گوگل ادز
نظام صنفی یارانه‌ای معروف به «نصر» در مطالعه‌ای که از ۱۰۴ شرکت عضو این نهاد در بازه ۷ تا ۱۰ مهر ۱۴۰۱ انجام داد، تاثیرات ناشی از قطع اینترنت بر این شرکت‌ها را بررسی کرد. بیش از ۴۱ درصد شرکت‌ها بین ۲۵ تا ۵۰ درصد از درآمدشان را از دست دادهاند. در این مطالعه تقریبا هیچ شرکتی وجود نداشته است که درآمدش کاهش نیافته باشد. در بیشترین حالت کمی بیش از ۵۰ درصد از شرکت‌ها با تداوم یافتن شرایط به‌صورت روزانه ۵۰ میلیون تومان و در کمترین حالت ۸ درصد از شرکت‌ها روزانه بیش از ۵۰۰ میلیون تومان متحمل ضرر می‌شوند.
در کنار اکوسیستم رسمی و شرکت‌هایی که ثبت‌شده‌اند و فعالیت‌های آن‌ها رصد می‌شوند، برخی از حوزه‌ها و فعالانی هستند که فعالیتشان آنچنان به‌رسمیت شناخته نشده است اما به اندازه بخش رسمی از قطع اینترنت رنج برده‌اند. استریمرها و کسانی که به‌صورت آنلاین بازی می‌کنند و از این طریق کسب درآمد دارند، با کند شدن اینترنت و فیلترینگ برخی از بازی‌ها و سرویس‌ها مانند برنامه‌های ارتباطی xBox و PS5 با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده‌اند.
صحبت از بازی شد، بد نیست نگاهی به صنعت بازی‌سازی بیندازیم. طبق اطلاعات و صحبت‌های رئیس کمیسیون بازی‌سازان نظام صنفی رایانه‌ای بیش از ۶۰ درصد از درآمد بازی‌سازان موبایلی از طریق گوگل پلی به دست می‌آید. پس از ۲۵ شهریور که اینترنت با اختلال روبه‌رو شد، یکی از پلتفرم‌هایی که فیلتر شد، گوگل پلی است. این مقام مسئول معتقد است با فیلتر شدن این پلتفرم خطر جدی این فعالان را تهدید می‌کند و نمی‌توان با این شرایط به فکر توسعه این حوزه در ایران بود.
آسیب اکوسیستم کریپتو در ایران از قطع اینترنت
یکی از حوزه‌هایی که می‌توان به جرات گفت کاملا به اینترنت وابستگی دارد، حوزه کریپتو است؛ آن هم به‌خاطر ماهیت غیرمتمرکز بودنش. با توجه به تحقیقی که راه پرداخت از صرافی‌های ارز دیجیتال در ایران انجام داد، حجم معاملات در این پلتفرم‌ها بعضا تا ۶۰ درصد کاهش یافته است. علاوه‌بر این این سرویس‌ها و پلتفرم‌ها برنامه‌های توسعه‌ای خود را متوقف کرده‌اند و به فکر ایجاد و گسترش محصولات خود نیستند. این مشکلات تا حدی فعالان بازار را اذیت کرد که صرافی کوین نیک مارکت اعلام کرد فعالیتش را متوقف خواهد کرد.
از دیگر مشکلاتی که به‌صورت عمده گریبان‌گیر فعالان حوزه کریپتو را گرفته، می‌توان به ایجاد اختلال در دسترسی ماینرها به استخرهای استخراج، دسترسی سخت‌تر به سرویس‌ها، پلتفرم‌ها، سایت‌های آموزشی و خبری خارجی و بعضا ایرانی اشاره کرد. علاوه‌بر این تریدرها از جمله اقشاری هستند که سرمایه‌شان به‌صورت جدی در معرض خطر هستند، زیرا این امکان وجود دارد که در زمان ترید اینترنت با مشکل مواجه شود و با زیان غیرقابل جبران روبه‌رو شوند.
ضرر و زیان اپراتورها در زمان قطع اینترنت
اختلال و قطعی اینترنت نه‌تنها کسبوکارهای خصوصی را اذیت کرد، بلکه صدای اپراتورهای تلفن همراه را هم درآورد تا جایی که برخی از این شرکت‌ها با فرستادن نامه‌ای به وزارت ارتباطات خبر از ضرروزیان گسترده خود دادند. در این میان خبر از ورشکستگی قریب‌الوقوع رایتل نیز به گوش می‌رسید هرچند برخی از مقامات رسمی دلیل این قضیه را صرفا اختلال در اینترنت نمی‌دانسنتد و زیرساخت‌های شرکت رایتل را به عنوان دلیل اصلی بر می‌شمردند.
طبق بررسی که cable.co.uk انجام داده است، اینترنت موبایل در ایران جزو ۱۵ اینترنت موبایل در جهان به‌حساب می‌آید؛ اما این هزینه به‌قول گفتنی تنها یک هزینه آشکارا است که در محاسبات لحاظ می‌شود و به نوعی این اینترنت نسبتا ارزان برای کاربران ایران گران تمام می‌شود. تمام شدن سریع بسته‌های اینترنت به‌خاطر استفاده از VPN، اختلال، قطعی و سرعت پایین آن هزینه نهان استفاده از اینترنت را افزایش می‌دهد. این احتمال وجود دارد که به‌خاطر متضرر شدن شرکت‌های اینترنتی مخصوصا همراه اول، رگولاتور با افزایش قیمت آن‌ها موافقت کند یا در حالت بدتر با کمک‌های دولتی که هزینه دولت را افزایش می‌دهد، از آن‌ها حمایت کند.
از استارلینک تا اینترنت طبقاتی؛ آیا اینترنت به حالت عادی برمی‌گردد؟
پس از اختلال سراسری در اینترنت در چند ماه اخیر، صحبت از پیاده‌سازی و نهایی شدن طرح صیانت مجدد بر سرزبان‌ها افتاد. این عبارت از اوایل سال ۱۴۰۰ وارد ادبیات اینترنت و فضای تکنولوژی ایران شد. اگر بخواهیم خیلی کوتاه و به زبان ساده هدف از طرح صیانت را بگوییم، این است که با پیاده‌سازی طرح صیانت همه کاربران باید از پلتفرم‌های ایرانی استفاده کنند و دیتا نباید از کشور خارج شود و ما باید مرزبانی دیجیتال داشته باشیم. پس از مطرح شدن این طرح بسیاری از فعالان فضای دیجیتال درباره وضعیت آتی اینترنت در ایران ابزار نگرانی کردند؛ زیرا معتقد بودند با این طرح هم دسترسی به اینترنت آزاد محدود می‌شود و هم کنترل و اعمال قدرت نهادهای نظارتی بیشتر می‌شود.
در خلال این طرح، گه‌گاهی که دسترسی به پلتفرم‌های خارجی با مشکل مواجه می‌شد، احتمال اجرایی شدن طرح صیانت افزایش می‌یافت. برای اطلاع از اثر اجرای طرح صیانت بر حوزه کریپتو، این مقاله را مطالعه کنید.
هم‌زمان پیچیده‌تر شدن معادلات مربوط به استفاده از اینترنت و اتفاق‌های اخیر در یک مورد قابل تامل، ایلان ماسک کارآفرینی نام‌آشنا و مدیر پروژه استارلینک خبر از فعال‌سازی اینترنت در ماهواره‌ای این شرکت برای ایران خبر داد. چندوچون پیاده‌سازی و استفاده از این سرویس در ایران بعد از گذشت چند ماه هنوز مورد بحث است. در این میان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات شرط لازم را برای رفع فیلتر پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام یا پیاده‌سازی سرویس‌هایی مانند استارلینک در ایران، التزام به مقررات سرزمینی (Landing Right) عنوان کرد. به‌عبارت ساده‌تر تنها در صورتی این سرویس‌ها می‌توانند در ایران فعالیت کنند که با توجه به قانون داخل ایران فعالیت کنند.
پس از کشمکش‌های فراوان بر سر فیلتر یا رفع فیلتر پلتفرم‌ها، طرح دیگری به بیرون درز کرد که مجدد فعالان اکوسیستم را به فکر فرو داشت؛ اینترنت طبقاتی! اینترت طبقاتی به این مفهوم است که فرایند اعطای سطح دسترسی به کاربران بر مبنای مجوز و عضویت کاربر در یک نهاد یا سازمان صورت می‌پذیرد. به‌عبارت ساده‌تر یعنی از قبل مشخص می‌شود که چه کسی به چه میزانی می‌تواند به اینترنت دسترسی داشته باشد.
این خبر با نامه‌ها‌ی مختلف معاون حقوقی و امور مجلس به داشنگاه‌ها و مراکز آموزش علمی و پژوهشی و نامه منتسب به نظام صنفی یارانه‌ای به مجلس داغ‌تر شد. معاون حقوقی و امور مجلس در نامه خود از گیرندگان نامه خواسته بود که اسامی هیات علمی را برای دریافت اینترنت آزاد به این مرجع ارسال کند. سازمان نصر نیز با اعلام اینکه مخالف محدودیت‌های چندماهه است، اما باید به شرکت‌های عضو این نهاد پاسخ دهد، خواستار میزان و شرایط دریافت اینترنت بدون محدودیت بود. لازم به‌ذکر است که نصر پس از انتشار این مطلب آن را تکذیب کرد.
افراد زیادی درباره تاثیر اینترنت طبقاتی بر اقتصاد دیجیتال صحبت کرده‌اند و آن را برای این حوزه خطرناک می‌دانند. هشدار رئیس کمیسیون بلاکچین را می‌توانید از این لینک مطالعه کنید.
با در نظر گرفتن همه این موارد و صحبت‌های ضدونقیضی که در این فضا وجود دارد، هنوز تصمیمی درباره برگشت وضعیت اینترنت به شرایط عادی گرفته نشده است. به نظر شما چه تصمیمی درباره اینترنت گرفته خواهد شد؟
سخن آخر
وضعیت اینترنت در ایران و تاثیر آن بر کسب‌وکارها و بازار نیروی کار را بررسی و مرور کردیم. شرایط هنوز تقریبا مانند وضعیتی است که در چند ماه قبل بود و تغییری در آن ایجاد نشده است. به‌راستی اگر می‌خواهیم به وضعیت مطلوبی در زمینه اقتصاد دیجیتال
