در ماه‌های اخیر گرانی دلار توسط مقامات به تتر و معاملات آن نسبت داده شده و به دنبال آن درگاه پرداختی صرافی‌های رمزارزی مسدود شده است. در واکنش به این اتفاقات، انجمن بلاکچین ایران پژوهشی با عنوان «تحلیل جامع تاثیر رمزارزها به ویژه تتر (USDT) بر نرخ ارز در ایران و مقایسه با کشورهای دیگر: فرصت‌ها و چالش‌ها» منتشر کرده و در آن امکان تاثیرگذاری تتر بر نرخ ارز را بررسی کرده است.
به گزارش میهن بلاکچین، این پژوهش تلاش دارد نقش رمزارزها را در تغییرات نرخ ارز با توجه به داده‌های داخلی و بین‌المللی شفاف‌سازی کند و سناریوهای خوش‌بینانه، بدبینانه و واقع‌بینانه‌ای را در این خصوص ارائه دهد.
حجم معاملات رمزارزی؛ سهم اندک در مقایسه با معاملات ارزی جهانی
مطالعات انجام‌شده در این پژوهش نشان می‌دهد که حجم معاملات رمزارزها در ایران و جهان، با وجود رشد چشمگیر، همچنان در مقایسه با کل معاملات ارزی جهانی بسیار اندک است.
بر اساس داده‌های این پژوهش، اگرچه حجم کل معاملات رمزارزی در فاصله سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ از ۵۰ تریلیون دلار به ۱۰۸ تریلیون دلار رسیده است اما این رقم تنها ۰.۴٪ از کل مبادلات ارزی جهانی را تشکیل می‌دهد.
در ایران نیز، حجم معاملات تتر حدود ۵ میلیارد دلار اعلام شده که با توجه به حجم کل معاملات ارزی کشور (۳۰۰ میلیارد دلار)، سهمی ناچیز دارد.
پژوهش مذکور به تجربیات سایر کشورها نیز پرداخته است. در آمریکا، با وجود سهم نسبتا بالای آن از معاملات جهانی رمزارزها، تاثیر معناداری بر نرخ ارز مشاهده نشده و سیاست‌ها بیشتر بر جلوگیری از پولشویی و تامین مالی تروریسم متمرکز شده است. در چین نیز، با وجود رویکرد ممنوعیت نسبت به رمزارزها، این ابزارهای مالی تاثیری بر نرخ ارز نداشته‌اند.
عوامل تاثیرگذار بر نرخ ارز در ایران
در بخش دیگری از این پژوهش، عوامل کلیدی مؤثر بر نرخ ارز در ایران بررسی شده و آمده است:
نرخ ارز در اقتصادهای مختلف تحت تأثیر عوامل کلان اقتصادی از جمله تراز تجاری، نرخ بهره، تورم، سیاستهای پولی و مالی، و تحولات ژئوپلیتیکی قرار دارد. در ایران، علاوه بر این عوامل، تحریمهای اقتصادی و محدودیت در دسترسی به سیستم مالی جهانی، نقش پررنگی در نوسانات نرخ ارز دارند.
این عوامل به‌ویژه در اقتصاد ایران که با چالش‌های خاصی نظیر نقدینگی بالا و تورم فزاینده مواجه است، نقش پررنگی در نوسانات نرخ ارز ایفا می‌کنند. به‌عنوان مثال، داده‌های پژوهش نشان می‌دهد که نقدینگی در ایران طی دهه گذشته بیش از ۷۰۰٪ افزایش یافته است و تورم نیز طبق داده‌های بانک مرکزی به ۴۰٪ رسیده است.
با این حال، عواملی مثل تحریمهای اقتصادی و بانکی باعث شده تا با قطع دسترسی به سیستم‌های بین‌المللی مثل سوییفت، کشور به سمت استفاده از بازارهای غیررسمی و رمزارزها برود اما به دلیل سهم ناچیز رمزارزها، تاثیر قابل توجهی بر نرخ ارز مشاهده نشده است.
یکی دیگر از بخش‌های مهم این پژوهش، تحلیل نهاد مالی شدن صرافی‌های ارز دیجیتال و پیامدهای آن است. به گفته انجمن بلاکچین، نهاد مالی شدن صرافی‌ها مساوی است با تحت نظارت مستقیم بانک مرکزی قرار گرفتن و این به معنی رعایت دستورالعمل‌ها و تبعیت از استراتژی و سیاستهای داخلی بانک است، که عملا نوآوری و توسعه را از صرافی‌ها دریغ خواهد کرد.
انجمن بلاکچین ایران هشدار داده که تنظیم‌گری بیش‌ازحد یا اشتباه می‌تواند به افزایش نوسانات ارزی منجر شود. همچنین، به جای اعمال محدودیت‌های گسترده، پیشنهاد شده تا از ظرفیت‌های نهادهایی نظیر FIU و ساختارهای امنیتی و انتظامی ایجاد شفافیت و جلوگیری از سوءاستفاده‌های مالی استفاده شود.
پتانسیل رمزارزها در جذب سرمایه‌گذاری خارجی
یکی دیگر از نکات کلیدی این پژوهش، اشاره به پتانسیل بالای رمزارزها در جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. ویژگی‌هایی مانند غیرمتمرکز بودن، سرعت بالا در انتقال و هزینه کم این ابزارها را به گزینه‌ای جذاب برای کشورهای تحت تحریم اقتصادی تبدیل کرده است.
با این حال، محدودیت‌های بیش‌ازحد می‌تواند به از دست دادن این فرصت‌ها منجر شود و در نهایت نارضایتی کاربران و سرمایه‌گذاران را به همراه داشته باشد.
تتر: تاثیرپذیر یا تاثیرگذار؟
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که تتر، به‌عنوان ابزاری مالی، مستقیما تابع نرخ دلار بازار آزاد است. بر اساس شواهد، هر نوسانی که در این بازار رخ دهد، به‌سرعت در قیمت تتر بازتاب می‌یابد. همچنین، بازارهای مختلفی نظیر هرات، سلیمانیه و تهران بر این تغییرات اثر می‌گذارند.
به‌طور خاص تاکید شده است که تتر به‌جای تاثیرگذاری، بیشتر از نوسانات بازار ارز تاثیر می‌پذیرد و نقش آن به‌عنوان ابزاری برای آشکارسازی لحظه‌ای نرخ ارز تعریف می‌شود، نه تعیین‌کننده آن.
