صرافی توبیت زیر ذره‌بین؛ دلسوز ما یا دکانی برای تلکه کردن ایرانی‌ها؟!

به دنبال بسته شدن در صرافی‌های مطرح جهانی از جمله بایننس و کوکوین به روی ایرانی‌ها، کم کم سروکله صرافی‌های درجه چندم خارجی که زیرپوستی به ما خدمات ارائه می‌کردند پیدا شد. معروف‌ترین آنها کوینکس بود که سال‌ها ایرانی‌ها از آن استفاده می‌کردند اما در نهایت مورد حمله هکرها قرار گرفت و حالا هم زمزمه‌های توقف خدماتش به شهروندان کشورمان به گوش می‌رسد. بینگ‌ایکس هم پس از مدتی اعلام کرد دسترسی ایرانی‌ها را قطع می‌کند. اما در کنار کوینکس و بینگ‌ایکس، صرافی دیگری به نام توبیت (Toobit) مدتی است که بین کاربران ایرانی بولد شده و بسیاری از آن استفاده می‌کنند؛ صرافی که در نگاه اول شاید یک پلتفرم معاملاتی بین‌المللی باشد اما در پشت پرده آن ریسک‌های بسیار زیادی وجود دارد.

اما چرا می‌گوییم فعالیت در توبیت برای ایرانی‌ها ریسک دارد؟ ۱۳ روز پیش کانال یوتیوبی وب‌آموز یک لایوی برگزار کرد و در آن به فعالیت‌های مشکوک توبیت پرداخت. همین باعث شد تا ما در تیم میهن بلاکچین تصمیم بگیریم تا صرافی توبیت و ریسک‌های آن را زیر ذره‌بین ببریم. اگر شما هم از توبیت برای معاملات ارز دیجیتال استفاده می‌کنید،‌ توصیه می‌کنیم چند دقیقه وقت خودتان را صرف خواندن این مقاله کنید.

آیا صرافی توبیت معتبر است؟

صرافی توبیت (Toobit) پلتفرمی برای معاملات ارز دیجیتال است که در سال‌های اخیر نامش بیشتر بر سر زبان‌ها به خصوص در بین ایرانیان افتاده است. این صرافی خود را یک بستر بین‌المللی برای خرید و فروش دارایی‌های دیجیتال معرفی می‌کند و مدعی است خدماتی مانند معاملات اسپات، فیوچرز و ابزارهای مالی نوآورانه در اختیار کاربران قرار می‌دهد. در وب‌سایت رسمی توبیت، این صرافی به عنوان یک پلتفرم امن، سریع و کاربرپسند معرفی شده که هدفش ایجاد محیطی شفاف و قابل اعتماد برای معامله‌گران در سراسر جهان است. همچنین در بخش معرفی، روی ویژگی‌هایی مثل «اثبات ذخایر (Proof of Reserves) با نسبت ۱:۱» و دریافت مجوزهای قانونی خاص تأکید کرده تا اعتماد کاربران جلب شود.

با این حال، با نگاهی دقیق‌تر به ساختار و نحوه فعالیت این صرافی، پرسش‌های قابل تاملی در ذهن کاربران ایجاد می‌شود. یکی از نکات کلیدی که در بررسی توبیت به چشم می‌خورد، تمرکز ویژه و کم‌سابقه آن بر ارائه خدمات به کاربران ایرانی است؛ موضوعی که در تضاد با رویه احراز هویت اجباری و اغلب صرافی‌های معتبر جهانی قرار دارد که به دلیل تحریم‌ها، دسترسی کاربران ایرانی را مسدود کرده‌اند. توبیت نه تنها محدودیتی برای کاربران ایرانی قائل نشده، بلکه با ارائه پلتفرم و پشتیبانی به زبان فارسی، به شکل آشکاری به دنبال جذب سرمایه از این بازار بوده است. این رویکرد، در کنار عدم نیاز به احراز هویت (KYC) برای بسیاری از فعالیت‌ها، این گمانه‌زنی را تقویت می‌کند که توبیت ممکن است آگاهانه مسیری را انتخاب کرده که در آن، شفافیت و پیروی از قوانین بین‌المللی در اولویت قرار ندارند.

علاوه بر این، محل ثبت رسمی این صرافی نیز بر ابهامات اضافه می‌کند. توبیت مدعی است مجوز خودش را تحت عنوان شرکتی به نام «Hopeful Technology Co. Ltd» در جزایر کیمن (Cayman Islands) گرفته که به بهشت مالیاتی و پناهگاه امن برای شرکت‌هایی که به دنبال فعالیت در محیط‌های با نظارت قانونی حداقلی هستند شهرت دارد.  انتخاب چنین حوزه‌ی قضایی، در کنار سیاست‌های جذب کاربر از مناطق تحریمی، تصویری از یک صرافی را ترسیم می‌کند که بیش از آنکه به دنبال ایجاد یک محیط معاملاتی شفاف و قانون‌مدار باشد، به دنبال بهره‌برداری از خلاهای قانونی و جذب سرمایه‌های سرگردان در بازارهای خاکستری است.

این صرافی همچنین می‌گوید از FinCEN با شماره «۳۱۰۰۰۲۳۴۰۱۳۶۲۳» مجوز فعالیت به‌عنوان یک کسب‌وکار خدمات پولی (MSB) دارد. البته داشتن چنین مجوزی به معنای تأیید فعالیت‌های تجاری این شرکت توسط دولت آمریکا نیست. در واقع، ثبت به‌عنوان MSB تنها یک الزام اداری برای شرکت‌هایی است که می‌خواهند در خاک آمریکا تراکنش‌های مالی انجام دهند؛ اما هیچ‌گونه نظارت سخت‌گیرانه یا بررسی دقیق بر ساختار شرکتی، مدیریت ریسک یا سلامت مالی آن‌ها صورت نمی‌گیرد. به همین دلیل بسیاری از پروژه‌های کوچک، موقت و حتی کلاهبرداری‌های شناخته‌شده نیز در گذشته موفق به دریافت شماره ثبت MSB شده‌اند، بدون آنکه از اعتبار یا امنیت واقعی برخوردار باشند.

⚠️ به بیان ساده‌تر، MSB تنها نشان می‌دهد که توبیت در یک پایگاه داده عمومی ثبت شده، نه اینکه فعالیت‌هایش به‌طور کامل تحت نظارت یا تأیید مستقیم دولت آمریکا باشد. بنابراین استناد مداوم این صرافی به مجوز MSB برای جلب اعتماد کاربران، بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد تا یک تضمین حقوقی معتبر. وقتی این موضوع را کنار ثبت حقوقی در حوزه‌ای مانند جزایر کیمن و فقدان شفافیت در ارائه گزارش‌های واقعی اثبات ذخایر قرار دهیم، تصویری شکل می‌گیرد که تردیدها درباره میزان اعتبار توبیت را پررنگ‌تر می‌کند.

بنیانگذار توبیت کیست؟ معمای هویت در پشت پرده صرافی

یکی از اساسی‌ترین فاکتورها برای ارزیابی اعتبار هر پروژه مالی، به ویژه در دنیای پرریسک ارزهای دیجیتال، شفافیت در مورد هویت بنیان‌گذاران و تیم مدیریتی آن است. سرمایه‌گذاران حق دارند بدانند چه کسانی سکان‌دار پلتفرمی هستند که دارایی‌هایشان را به آن می‌سپارند. در مورد صرافی توبیت، این شفافیت به شکل نگران‌کننده‌ای غایب است. هیچ نام مشخص و معتبری به عنوان بنیان‌گذار یا مدیرعامل اصلی این صرافی در وب‌سایت رسمی یا منابع معتبر دیگر به چشم نمی‌خورد و تیم توسعه‌دهنده آن در هاله‌ای از ابهام فعالیت می‌کند.

تنها سرنخ‌هایی که در این زمینه وجود دارد، به شایعات و برخی ادعاهای تایید نشده محدود می‌شود. طبق صفحه رسمی لینکدین این صرافی، تیم اصلی توبیت متشکل از کارمندان سابق صرافی مشهور هوبی (Huobi) است. 

این ادعا، اگرچه در نگاه اول ممکن است به دلیل تجربه این افراد نکته‌ای مثبت به نظر برسد، اما با یادآوری حواشی و اتهامات گسترده‌ای که در سال‌های اخیر متوجه صرافی هوبی بوده، این ارتباط بیش از پیش شک‌برانگیز می‌شود. هوبی با مواردی همچون اتهام پولشویی گسترده برای افزایش مصنوعی حجم معاملات، شایعات ورشکستگی و مشکلات نظارتی متعدد در کشورهای مختلف دست و پنجه نرم کرده است. شکل‌گیری یک صرافی جدید توسط تیمی که از دل چنین مجموعه‌ای بیرون آمده، این سوال جدی را مطرح می‌کند که آیا توبیت نیز قرار است ادامه‌دهنده همان رویه‌های غیرشفاف باشد؟

با این حال برخی منابع در فضای وب نام بنیانگذاران این پروژه را مطرح کرده‌اند. مثلا در وب‌سایت کرانچ‌بیس (Crunchbase) نام ری لی (Ray Lee) به عنوان یکی از افراد کلیدی تیم و بنیانگذار توبیت معرفی شده است.

با این حال او در لینکدین خود عنوان «مدیر جهانی بازاریابی و مشارکت‌ها در توبیت» را ثبت کرده است و هیچ حرفی از اینکه مدیرعامل توبیت بوده نزده است.

از سوی دیگر، نام کِلی دبلیو (Kelly W.) نیز در پروفایل لینکدین و سایت‌هایی مانند RootData به عنوان «هم‌بنیان‌گذار توبیت» دیده می‌شود. او سابقه فعالیت در بخش مارکتینگ صرافی بای‌بیت (Bybit) را داشته و از فوریه ۲۰۲۳ به توبیت پیوسته است. این داده‌ها، هرچند سرنخی مهم محسوب می‌شوند، اما همچنان فاقد پشتوانه رسمی در اسناد ثبت شرکت هستند و بیشتر بر پایه خوداظهاری در پروفایل‌های شخصی قرار دارند.

این پنهان‌کاری عامدانه در مورد هویت گردانندگان، ریسک بزرگی را متوجه کاربران می‌کند. در صورت بروز هرگونه مشکل، از جمله مسدود شدن حساب‌ها، مشکلات در برداشت وجه یا حتی کلاهبرداری و ناپدید شدن صرافی، هیچ شخص حقیقی یا حقوقی مشخصی برای پاسخگویی و پیگیری قانونی وجود نخواهد داشت. فعالیت در پلتفرمی که هویت صاحبان آن نامعلوم است و در یک جزیره دورافتاده با قوانین مبهم به ثبت رسیده، تصمیمی است که می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای سرمایه کاربران به همراه داشته باشد و نشان از آن دارد که بنیان‌گذاران، از ابتدا تمایلی به پذیرش مسئولیت در قبال فعالیت‌های خود ندارند.

آیا فعالیت ایرانی‌ها در توبیت قانونی و بلامانع است؟

پاسخ کوتاه و صریح به این سوال، با استناد به اسناد رسمی خود صرافی توبیت، یک «نه» قاطع است. در نگاه اول این پاسخ ممکن است با توجه به حضور گسترده کاربران ایرانی و پشتیبانی این پلتفرم از زبان فارسی، عجیب به نظر برسد. اما بررسی دقیق «User Agreement» که هر کاربر در زمان ثبت‌نام ملزم به پذیرش آن است، پرده از یک واقعیت حقوقی خطرناک برمی‌دارد. در بخش ۱۳.۳ این توافق‌نامه، توبیت به صراحت اعلام می‌کند که متعهد به رعایت استانداردها و مقررات نهادهای بین‌المللی مانند گروه ویژه اقدام مالی (FATF) و دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا (OFAC) است. اگرچه در این سند به صورت مستقیم از ایران اسم برده نشده، این دو نهاد، محور اصلی نظام تحریم‌های مالی علیه کشورمان هستند و هرگونه ادعای پایبندی به مقررات آنها، به معنای ممنوعیت مطلق ارائه خدمات به کاربران ایرانی است.

البته در بخش «Toobit Terms of Use» وب‌سایت توبیت که آخرین آپدیت آن به ۱ جولای ۲۰۲۴ برمی‌گردد، توبیت رسما اعلام کرده که به کاربران ایرانی خدمات ارائه نمی‌دهد. پاراگراف مربوط به این بخش بسیار به بخش قبلی شباهت دارد. با این حال برخلاف بخش قبلی که از ایران مستقیما نام برده نشده بود و بیشتر روی «تطبیق با استانداردهای بین‌المللی» و «اختیار توبیت در محدود کردن خدمات» تمرکز داشت، اینجا به صراحت از ایران نام برده شده و بنابراین برای کاربران ایرانی یک هشدار قانونی روشن است.

این تضاد آشکار میان متن حقوقی و عملکرد واقعی پلتفرم، یک دام بزرگ برای کاربران ایرانی پهن می‌کند. توبیت از یک سو با نبود احراز هویت سخت‌گیرانه (KYC) و پشتیبانی از زبان فارسی، فضایی ایجاد کرده که کاربران ایرانی را به استفاده از خدمات خود ترغیب می‌کند. اما از سوی دیگر، با گنجاندن بندهایی مبنی بر تبعیت از قوانین بین‌المللی تحریم، ابزار حقوقی لازم برای مسدودسازی حساب‌ها و بلوکه کردن دارایی‌ها را در اختیار دارد. به عبارت دیگر، هر زمان که لازم بداند، می‌تواند به این بندها استناد کرده و بدون هیچ مسئولیتی، حساب کاربر را مسدود کند.

همچنین در بخش ۲۴.۲ توافق‌نامه، به توبیت اختیار داده شده است که در صورت «ظن» به نقض قوانین یا فعالیت غیرقانونی، حساب کاربر را بدون اطلاع قبلی مسدود کرده و حتی اطلاعات او را در اختیار نهادهای دولتی قرار دهد. از سوی دیگر، در بخش ۲۷ این قرارداد، مرجع قانونی حل اختلاف، قوانین جزایر کیمن و مرکز داوری بین‌المللی سنگاپور تعیین شده است. این بدان معناست که یک کاربر ایرانی، حتی در صورت مسدود شدن دارایی، عملاً امکان پیگیری مؤثر از مسیر حقوقی را نخواهد داشت، چرا که تحت تحریم‌ها قرار دارد و هزینه‌های حقوقی چنین پرونده‌ای بسیار سنگین خواهد بود.

نتیجه آنکه، فعالیت کاربران ایرانی در توبیت نه تنها «قانونی» محسوب نمی‌شود، بلکه از نظر حقوقی و قراردادی، بسیار پرریسک و ناامن است. این پلتفرم از یک طرف با ظاهر دوستانه، کاربران را جذب می‌کند و از طرف دیگر با بندهای حقوقی پنهان، دست خود را برای هرگونه اقدام علیه آنها باز گذاشته است. به خصوص در شرایطی که مکانیسم ماشه دوباره فعال شده و طبیعتا سخت‌گیری‌ها را افزایش خواهد داد.

صرافی توبیت زیر ذره‌بین وب‌آموز؛ ماجرای لایو جنجالی یوتیوبی چه بود؟

همانطور که در ابتدای این مقاله گفتیم لایو جنجالی اخیر وب‌آموز در یوتیوب به میزبانی محمد جرجندی و با حضور شاهین خانبابایی (مدیر چنل Whale Channel و یکی از اصلی‌ترین مروجان توبیت) و فرد دیگری که خودش را نماینده این صرافی معرفی می‌کند باعث شد تا بار دیگر حواشی مرتبط با توبیت در جامعه کریپتو بولد شود.

در این لایو، جرجندی از پرده از واقعیت‌هایی برداشت که برای هر کاربر ایرانی زنگ خطر بزرگی محسوب می‌شود. البته برخی از این موارد را بالاتر بررسی کردیم و اینجا به صورت خلاصه آنها را مرور می‌کنیم:

۱. معمای هویت؛ گردانندگانی در سایه

یکی از اولین پرسش‌های مطرح‌شده این بود که مدیرعامل و صاحبان واقعی توبیت چه کسانی هستند؟ پاسخ اما تکان‌دهنده بود؛ حتی شاهین خانبابایی، معرف اصلی صرافی، گفت که اطلاعی از هویت مدیرعامل ندارد. نماینده صرافی هم تنها به نامی مبهم به نام «ری» (Ray) اشاره کرد و نتوانست مدرکی معتبر ارائه دهد. این ناشناس‌بودن عامدانه، یعنی کاربران سرمایه‌های خود را به دست مجموعه‌ای می‌سپارند که در صورت بروز مشکل، هیچ فرد یا نهاد مشخصی برای پاسخگویی وجود ندارد.

۲. دام حقوقی؛ تضاد آشکار در قوانین و عملکرد

در توافق‌نامه رسمی توبیت به‌روشنی آمده است که این صرافی متعهد به رعایت استانداردهای بین‌المللی مانند OFAC و FATF است؛ به زبان ساده یعنی ارائه خدمات به کاربران ایرانی ممنوع است. با این حال مدیر چنل Whale Channel مدعی است که متن توافق‌نامه رسمی موجود در وب‌سایت توبیت قدیمی است و به او آپدیت جدیدی ارائه شده! در ادامه نیز او از با گوشی خود صفحه توبیت را نشان می‌دهد و مدعی است که در آن در بخش کشور نام «Persia» آمده و به همین خاطر فعالیت در توبیت مجاز است. 

به نظر می‌رسد که تمام تمرکز مارکتینگ توبیت روی جذب کاربران ایرانی بوده و حتی از عبارت «پرشیا» به‌جای ایران استفاده کرده تا ظاهراً تحریم‌ها را دور بزند. نتیجه این دوگانگی روشن است:

هر لحظه صرافی می‌تواند با استناد به همین قوانین، حساب یک کاربر ایرانی را مسدود کرده و دارایی او را ضبط کند، بی‌آنکه راهی برای پیگیری وجود داشته باشد.

۳. صرافی بین‌المللی یا دکانی مخصوص ایرانی‌ها؟

جرجندی با بررسی داده‌های گوگل ترندز نشان داد که تقریباً تمام ترافیک وب‌سایت توبیت از ایران سرچشمه می‌گیرد. 

این موضوع، ادعای بین‌المللی بودن پلتفرم را کاملاً بی‌اعتبار می‌کند و این شائبه جدی را به وجود می‌آورد که توبیت عملاً یک «دکانی» برای جذب سرمایه ایرانی‌هاست، نه یک پلتفرم معتبر جهانی.

۴. بازی خطرناک پامپ و دامپ

در بخشی از لایو به توکن‌هایی اشاره می‌شود که در کانال‌های وابسته به شاهین معرفی شده، به شدت پامپ شده و پس از آن از صرافی دی‌لیست (حذف) شده‌اند. این الگو یکی از نشانه‌های کلاسیک طرح‌های پامپ و دامپ است که در آن، کاربران پس از ریزش قیمت و حذف توکن، هیچ راهی برای بازگرداندن سرمایه خود ندارند.

۵. نبود تضمین

وقتی بحث به تضمین امنیت دارایی‌ها رسید، نماینده صرافی صریحاً گفت هیچ پشتوانه قانونی یا بیمه مالی مشخصی وجود ندارد و تنها باید به سابقه تیم اعتماد کرد. این نماینده می‌گوید:

به صرافی‌های خارجی هیچ تکیه‌ای نمیشه کرد، صرفا صرافی خارجی است که به ما خدمات می‌دهد و ما باید بین اینها بهترین گزینه را انتخاب کنیم. بر اساس تجربه‌ای که داشتیم از بینگ‌ایکس هنوز یک سال پس از احراز هویت کاربر می‌تواند داراییش را با هماهنگی ما بردارد. اما برای کاربران ایرانی این اطمینان خاطر را می‌دهیم که هیچ مشکلی برای سرمایه‌اش نمی‌افتد.

معنای واقعی این جمله روشن است: در صورت هک یا هرگونه سوءاستفاده، هیچ نهادی پاسخگوی زیان کاربران نخواهد بود.

⚠️ لایو افشاگرانه وب‌آموز تصویری نگران‌کننده از توبیت ارائه کرده است: پلتفرمی با هویت پنهان، ریسک حقوقی بالا، بازاریابی فریبنده، سابقه پامپ و دامپ و بدون هیچ تضمین واقعی برای دارایی‌ها. به همین دلیل، توبیت بیش از آنکه یک صرافی معتبر بین‌المللی باشد، بیشتر به یک محیط پرخطر شباهت دارد که سرمایه‌های کاربران ایرانی را هدف گرفته است.

سوالات متداول

۱. آیا صرافی توبیت قانونی و تحت نظارت است؟

خیر. توبیت در جزایر کیمن ثبت شده؛ جایی که نظارت‌های سخت‌گیرانه وجود ندارد. همچنین دریافت شماره MSB در آمریکا به معنای تأیید قانونی یا نظارت دولت نیست و بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد.

۲. آیا کاربران ایرانی می‌توانند با خیال راحت در توبیت فعالیت کنند؟

خیر. در توافق‌نامه رسمی صرافی ذکر شده که ارائه خدمات به کاربران ایرانی ممنوع است. بنابراین هر زمان بخواهد می‌تواند حساب شما را مسدود و دارایی‌تان را بلوکه کند.

۳. چرا توبیت روی جذب کاربران ایرانی تمرکز کرده است؟

بررسی داده‌ها نشان می‌دهد بخش بزرگی از کاربران توبیت ایرانی هستند. پشتیبانی از زبان فارسی و تبلیغات گسترده در کانال‌های ایرانی نیز این موضوع را تایید می‌کند. این تمرکز، بیشتر از آنکه یک فرصت باشد، نشانه ریسک بالاست.

۴. آیا هویت مدیران و بنیان‌گذاران توبیت مشخص است؟

خیر. هیچ اطلاعات شفاف و قابل استنادی درباره تیم مدیریت وجود ندارد. تنها چند اسم در لینکدین و وب‌سایت‌های جانبی مطرح شده‌اند که پشتوانه رسمی و حقوقی ندارند.

۵. آیا توبیت امنیت دارایی‌های کاربران را تضمین می‌کند؟

خیر. نه بیمه مالی دارد و نه تضمین قانونی. در صورت هک، ورشکستگی یا کلاهبرداری، هیچ نهادی پاسخگو نخواهد بود.

۶. تفاوت توبیت با صرافی‌های معتبر جهانی چیست؟

صرافی‌های معتبر مانند بایننس یا کوین‌بیس به دلیل تحریم‌ها اصلاً به کاربران ایرانی خدمات نمی‌دهند و روی شفافیت مالی، گزارش ذخایر و رعایت قوانین بین‌المللی حساس هستند. در مقابل، توبیت با سیاستی دوگانه ظاهر دوستانه‌ای برای ایرانی‌ها ساخته اما در متن قرارداد، راه را برای مسدود کردن دارایی‌ها باز گذاشته است.

۷. آیا سرمایه‌گذاری در توبیت توصیه می‌شود؟

با توجه به ریسک‌های حقوقی، ناشناس بودن تیم، سابقه طرح‌های مشکوک پامپ و دامپ و نبود پشتوانه قانونی، استفاده از توبیت برای ایرانی‌ها به‌شدت پرخطر است و توصیه نمی‌شود.

سخن نهایی

توبیت در ظاهر مثل یک صرافی بین‌المللی و امن به نظر می‌رسد؛ رابط کاربری ساده، پشتیبانی فارسی و خدمات متنوع. اما واقعیت این است که فعالیت در آن بیشتر شبیه ساختن خانه روی شن‌های روان است؛ شاید در نگاه اول همه‌چیز محکم و پایدار به نظر برسد، اما پایه‌ای برای دوام وجود ندارد و هر لحظه ممکن است همه‌چیز فرو بریزد.

واقعیت این است: کاربران ایرانی، بارها و بارها طعمه صرافی‌هایی شده‌اند که تنها با ظاهر فریبنده وارد بازار شدند و پس از مدتی، سرمایه‌ی آنها را به باد دادند. توبیت هم نشانه‌های نگران‌کننده‌ی زیادی دارد که نمی‌شود از آن چشم پوشید. بنابراین توصیه می‌کنیم از فعالیت در این صرافی خودداری کنید.