یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های حوزه بلاکچین و کریپتو در سال ۲۰۲۴، مفهوم ری‌استیکینگ (Restaking) بود. این فناوری به پروژه‌های جدید اجازه می‌دهد تا از امنیت پروتکل‌های استیکینگ (Staking) مانند اتریوم بهره‌مند شوند.
به زبان ساده، ری‌استیکینگ به کاربران این امکان را می‌دهد که توکن‌های استیک‌شده خود را در پروتکل‌های دیگر مجدداً استیک کنند و به این ترتیب، هم بازدهی بیشتری کسب کنند و هم به تأمین امنیت سیستم‌های دیگر کمک کنند. در نگاه اول، ری‌استیکینگ به نظر یک بازی برد-برد می‌آید:
- پروژه‌های جدید می‌توانند از امنیت شبکه‌های موجود بهره‌مند شوند، بدون اینکه نیاز به راه‌اندازی یک مکانیزم امنیتی مستقل داشته باشند.
- استیکرها (افرادی که دارایی خود را در شبکه قفل کرده‌اند) نیز بازدهی بیشتری دریافت می‌کنند، چرا که دارایی استیک‌شده آن‌ها مجدداً در شبکه‌های دیگر به کار گرفته می‌شود.
اما برخی کارشناسان، از جمله ویتالیک بوترین، هم‌بنیان‌گذار اتریوم، هشدار داده‌اند که این روش بدون ریسک نیست. یکی از مقایسه‌هایی که در این زمینه مطرح شده، شباهت ری‌استیکینگ با وام‌دهی مجدد وثیقه (Rehypothecation) است — مکانیزمی که در بحران مالی ۲۰۰۸ نقش پررنگی داشت. این مقایسه باعث نگرانی بسیاری شده است، اما آیا واقعاً ری‌استیکینگ همان وام‌دهی مجدد وثیقه است؟
ری‌استیکینگ و وام‌دهی مجدد وثیقه؛ مشابه در ظاهر، متفاوت در باطن
ری‌استیکینگ و وام‌دهی مجدد وثیقه در ظاهر شبیه به هم هستند، چرا که هر دو به نوعی از بهره‌برداری مجدد از دارایی‌ها استفاده می‌کنند. اما تفاوت‌های بنیادینی بین این دو وجود دارد که آن‌ها را از نظر ریسک، ساختار و پیامدهای مالی کاملاً متمایز می‌کند.
۱. تفاوت در ساختار و عملکرد
- وام‌دهی مجدد وثیقه (Rehypothecation) نوعی وام‌گیری اهرمی است که در آن، یک دارایی که به‌عنوان وثیقه برای وام اولیه استفاده شده، دوباره به‌عنوان وثیقه برای وام‌های دیگر به کار گرفته می‌شود. این روش می‌تواند بازدهی بالایی ایجاد کند، اما در صورت بروز مشکل، زنجیره‌ای از بدهی‌ها ایجاد می‌شود که کل سیستم مالی را به خطر می‌اندازد.
- ری‌استیکینگ اما، برخلاف وام‌دهی مجدد وثیقه، به وام‌گیری یا تعهدات مالی وابسته نیست. بلکه، این مکانیزم به کاربران امکان می‌دهد که دارایی استیک‌شده خود را در یک سیستم دیگر نیز به‌عنوان وثیقه برای تضمین عملکرد خدمات جدید استفاده کنند.
۲. تفاوت در ریسک و پیامدهای مالی
ریسک‌های وام‌دهی مجدد وثیقه و ری‌استیکینگ نیز کاملاً متفاوت هستند:
ریسک‌های وام‌دهی مجدد وثیقه
- در سیستم‌های سنتی مالی، وام‌دهی مجدد وثیقه می‌تواند منجر به بحران‌های مالی و ورشکستگی شود، همان‌طور که در بحران مالی ۲۰۰۸ دیده شد.
- برای مثال، لِهِمان برادرز (Lehman Brothers) از ابزارهای مالی پیچیده‌ای مانند CDO (Collateralized Debt Obligation) برای وثیقه‌گذاری مجدد وام‌های مسکن استفاده کرد. این روش باعث شد که وام‌های بی‌کیفیت، به دارایی‌های به ظاهر باثبات تبدیل شوند، اما وقتی بازار مسکن سقوط کرد، زنجیره‌ای از بدهی‌های پرداخت‌نشده شکل گرفت و این بانک ورشکست شد.
- یکی از مشکلات اساسی وام‌دهی مجدد وثیقه، افزایش ریسک متقابل (Counterparty Risk) است؛ به این معنا که اگر یکی از طرف‌های معامله نتواند تعهدات خود را انجام دهد، کل زنجیره دچار مشکل می‌شود.
ریسک‌های ری‌استیکینگ
- بر خلاف وام‌دهی مجدد وثیقه، ری‌استیکینگ شامل یک وام‌گیرنده و وام‌دهنده نیست. بلکه، این مکانیزم به کاربران اجازه می‌دهد دارایی استیک‌شده خود را در سیستم‌های مختلف به کار بگیرند.
- مهم‌ترین ریسک ری‌استیکینگ افزایش تعهدات فنی و امنیتی برای اعتبارسنج‌ها (Validators) است. اگر یک اعتبارسنج نتواند وظایف خود را به‌درستی انجام دهد، ممکن است دارایی او اسلش (Slashing) شود، یعنی بخشی از دارایی‌اش جریمه شود.
- این موضوع می‌تواند باعث کاهش امنیت شبکه شود، اما برخلاف وام‌دهی مجدد وثیقه، مشکلات مالی زنجیروار و بحران‌های بدهی ایجاد نمی‌کند.
چگونه ری‌استیکینگ ریسک‌های جدیدی ایجاد می‌کند؟
هرچند ری‌استیکینگ ذاتاً با وام‌دهی مجدد وثیقه متفاوت است، اما برخی از اشکال آن می‌توانند ریسک‌های مشابهی ایجاد کنند:
استفاده از توکن‌های نقدشونده برای استیکینگ
- برخی از پروتکل‌ها به کاربران اجازه می‌دهند توکن‌های نقدشونده (Liquid Staking Tokens) را به‌عنوان وثیقه برای دریافت وام یا استیک مجدد در سایر پروتکل‌ها استفاده کنند.
- در این حالت، ری‌استیکینگ به وام‌دهی مجدد وثیقه با مراحل اضافه تبدیل می‌شود و می‌تواند مشکلات مشابهی با سیستم‌های مالی سنتی ایجاد کند.
ریسک‌های امنیتی و فنی
- در صورت بروز خطا در قراردادهای هوشمند یا وجود نقص‌های امنیتی، ممکن است دارایی‌های استیک‌شده به‌صورت ناگهانی از بین بروند. برای مثال، در پروتکل Ankr در سال ۲۰۲۲، یک حمله به سیستم باعث شد که توکن‌های جعلی استیک‌شده ایجاد شوند، که در نهایت منجر به بی‌ثباتی شدید و سقوط ارزش دارایی‌های کاربران شد.
ری‌استیکینگ مفید است یا خطرناک؟
ری‌استیکینگ و وام‌دهی مجدد وثیقه هر دو می‌توانند ریسک‌های سیستم را تقویت کنند، اما این ریسک‌ها بنیاداً متفاوت هستند:
- وام‌دهی مجدد وثیقه می‌تواند باعث ایجاد حباب‌های مالی و بحران‌های بدهی شود، اما ری‌استیکینگ بیشتر باعث افزایش ریسک‌های فنی و امنیتی می‌شود.
- ری‌استیکینگ بدون اهرم مالی کار می‌کند و خطر آن عمدتاً در کاهش امنیت شبکه در صورت عملکرد نادرست اعتبارسنج‌ها است.
- با این حال، اگر توکن‌های نقدشونده استیکینگ به‌عنوان وثیقه برای وام‌های دیگر استفاده شوند، ری‌استیکینگ می‌تواند به نسخه‌ای غیرمتمرکز از وام‌دهی مجدد وثیقه تبدیل شود.
***
ری‌استیکینگ و وام‌دهی مجدد وثیقه (Rehypothecation) در نگاه اول ممکن است مشابه به نظر برسند، اما در واقعیت، تفاوت‌های ساختاری و ریسک‌های متفاوتی دارند. در حالی که وام‌دهی مجدد وثیقه می‌تواند منجر به بحران‌های مالی گسترده شود، ری‌استیکینگ عمدتاً ریسک‌های فنی و امنیتی را افزایش می‌دهد. اگرچه استفاده نادرست از ری‌استیکینگ می‌تواند خطرات جدیدی ایجاد کند، اما در کل، این فناوری می‌تواند به بهینه‌سازی سرمایه در شبکه‌های بلاکچین کمک کند، به شرطی که به درستی مدیریت شود.
