اکوسیستم سولانا با همگرایی حول یک چشم‌انداز مشترک و بلندپروازانه، در حال ترسیم نقشه راه آینده خود برای تبدیل شدن به زیرساخت اصلی «بازارهای سرمایه اینترنتی» است. هدف اصلی این نقشه راه، حل چالش‌های پیچیده «ریزساختار بازار» از طریق یک پارادایم جدید به‌نام اجرای کنترل‌شده توسط برنامه (ACE) است که به قراردادهای هوشمند اجازه می‌دهد ترتیب اجرای تراکنش‌ها را با دقت میلی‌ثانیه‌ای کنترل کنند.
در این مقاله از میهن بلاکچین، ضمن تشریح مصالحه‌ها و بده‌بستان‌های کلیدی در طراحی ریزساختار بازار، به بررسی دقیق نقشه راه سولانا برای پیاده‌سازی این چشم‌انداز پرداخته‌ایم. این برنامه‌ها در سه فاز کوتاه‌مدت (۱ تا ۳ ماه)، میان‌مدت (۳ تا ۹ ماه) و بلندمدت (تا سال ۲۰۲۷) دسته‌بندی شده و شامل پروژه‌های مهمی چون Jito BAM، پروتکل اجماع Alpenglow و مکانیزم رهبران موازی چندگانه (MCL) است.
مقدمه
ماموریت اصلی سولانا (Solana)، ساخت زیرساخت غیرمتمرکز برای بازارهای سرمایه اینترنتی (Internet Capital Markets یا ICM) بود. افزایش پهنای باند و کاهش تأخیر (IBRL) ضروری است، اما کافی نخواهد بود. ستون سوم نقشه راه سولانا باید به پیچیدگی ریزساختار بازار (Market Microstructure) پاسخ دهد. بازارها از عوامل پویای بسیاری تشکیل شده‌اند که اغلب تاثیرات بزرگ اما غیرقابل پیش‌بینی بر تعادل کلی دارند. تا همین اواخر، مشخص نبود که ریزساختار بازار ICM چگونه باید با امور مالی سنتی (TradFi) متفاوت باشد.
امروزه، اکوسیستم سولانا در حال همگرایی حول یک چشم‌انداز مشترک به‌نام اجرای کنترل‌شده توسط برنامه (Application-Controlled Execution یا ACE) است. هدف نهایی ACE این است که قراردادهای هوشمند را قادر سازد تا ترتیب‌دهی تراکنش‌ها را با دقت میلی‌ثانیه کنترل کنند. مسائل مربوط به ریزساختار بازار به حیاتی‌ترین چالش پیش روی سولانا تبدیل شده است. جامعه سولانا سخت در تلاش است تا از تمام ابعاد با این مشکل مقابله کند.
در حال حاضر، سولانا همچنان بهترین انتخاب برای ساخت برنامه‌ها در فضای کریپتو است؛ چرا که دارای تعداد زیادی کاربر، نقدینگی کافی، محیط نظارتی شفاف، کیف پول‌های عالی و زیرساخت دسترسی جهانی است. با این حال، برخی برنامه‌ها همچنان انتخاب می‌کنند که فناوری زیربنایی خود را برای کشف ساختارهای جدید بازار بسازند. سولانا باید به پلتفرم ترجیحی تبدیل شود که «هم بتواند با کاربران موجود ارتباط برقرار کرده و هم جسورانه با ریزساختارهای بازار آزمایش کند».
محتوای زیر به دو بخش تقسیم خواهد شد:
- مصالحه‌ها (Trade-Offs) اصلی در ریزساختار بازار؛
- برنامه‌های مشخص برای پشتیبانی از پیاده‌سازی ریزساختارهای انعطاف‌پذیر در شبکه اصلی که به سه دسته کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند.
مصالحه‌ها در ریزساختار بازار
ابعاد طراحی ریزساختار بازار آنقدر غنی است که نمی‌توان همه آنها را لیست کرد، اما در ادامه به مصالحه‌های اصلی که بیشترین نگرانی را برای برنامه‌های فعلی ایجاد می‌کنند، اشاره می‌شود:
حریم خصوصی در مقابل شفافیت
آیا سفارش‌ها باید تا زمان اجرا مخفی بمانند؟ برای سفارش‌های خرد بزرگ، اعلام پیشاپیش آنها ممکن است به معاملات بهتر کمک کند زیرا تقارن نداشتن اطلاعات بین معامله‌گران و بازارسازان را کاهش می‌دهد. اما مخفی کردن نقدینگی همچنین می‌تواند از بازارسازان در برابر «سفارش‌های مضر» محافظت کرده و در نتیجه نقدینگی کلی بازار را بهبود بخشد. با این حال، این محافظت هزینه‌ای نیز دارد و مخفی کردن سفارش‌ها شفافیت را کاهش داده و پیش‌بینی نتیجه معامله را برای معامله‌گران دشوار می‌کند.
تراکنش‌های با نرخ محدود در مقابل نامحدود
تعیین یک «محدودکننده سرعت محافظتی» برای سفارش‌گذاران (Takers) می‌تواند انتخاب نامساعد (Adverse Selection) را کاهش دهد، اسپرد خرید و فروش را کم کند و نقدینگی بازار را بهبود بخشد. با این حال، محدودیت‌های سرعت همچنین حجم معاملات را کاهش داده و فرآیند کشف قیمت را کند می‌کند. مهم این است که حجم معاملات تنها شاخص کیفیت بازار نیست. آنچه کاربران واقعا به آن اهمیت می‌دهند این است که کجا می‌توانند بهترین قیمت را به‌دست آورند. بنابراین، کاهش «تراکنش‌های مضر سفارش‌گذاران» ممکن است حجم کل معاملات را کاهش، اما می‌تواند نقدینگی واقعی را افزایش دهد.
گنجاندن تراکنش در مقابل نهایی شدن در مقابل تأخیر در اجرا
بسیاری از «مصالحه‌های» ظاهری در واقع می‌توانند با هم بهینه‌سازی شوند. زمان نهایی شدن خوش‌بینانه فعلی سولانا حدود ۱ ثانیه است. زمانی که پروتکل آلپنگلو (Alpenglow) در اوایل سال ۲۰۲۶ فعال شود، انتظار می‌رود زمان گنجاندن تراکنش به ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌ثانیه کاهش یابد و زمان نهایی شدن به حدود ۱۵۰ میلی‌ثانیه کوتاه شود. این امر به بازارسازان امکان می‌دهد تا قیمت‌های خود را سریع‌تر به‌روز کنند و «ریسک گپ» را کاهش دهند.
هم‌مکانی (Co-location) در مقابل تمرکز نداشتن جغرافیایی
بسیاری معتقدند که هم‌مکانی سریع‌تر است، اما اگر تمام نودهای تأییدکننده در نیویورک متمرکز شوند، در مواجهه با اخبار ناگهانی از توکیو، باعث تاخیر در انتقال اطلاعات می‌شود. سولانا از طریق مکانیزم رهبران همزمان چندگانه (Multiple Concurrent Leaders یا MCL) و مکانیزم گنجاندن تراکنش در لبه شبکه، می‌تواند به دریافت اطلاعات همزمان جهانی دست یابد، کارایی کشف قیمت را به‌شدت بهبود بخشد و مقاومت در برابر ریسک را افزایش دهد.
اولویت بازارساز در مقابل اولویت سفارش‌گذار
اولویت بازارساز می‌تواند انتخاب نامساعد را کاهش داده و اسپرد را کم کند. در مکانیزم فعلی سولانا، به‌دلیل مکانیزم حراج زمان‌بندی، سفارش‌گذاران در واقع اولویت ضمنی دارند. در آینده، ACE به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد که منطق اولویت‌بندی (مانند اولویت لغو سفارش، تعیین محدودکننده‌های سرعت و غیره) را تعریف کنند.
سرمایه‌گذاران خرد در مقابل نهادها
نقدشونده‌ترین بازارها اغلب توسط سرمایه‌گذاران خرد هدایت می‌شوند. سولانا ساخت برنامه‌های متمایز برای نیازهای مختلف را تشویق می‌کند تا به همزیستی و توسعه نهادها و سرمایه‌گذاران خرد خدمت کند.
انعطاف‌پذیری در مقابل یکنواختی
جامعه سولانا همیشه عمل‌گرا بوده است تا جزم‌اندیش. از آنجا که هیچ راه‌حل بهینه واحدی برای ساختار بازار وجود ندارد، تنها راه، آزمایش، تکرار و بهینه‌سازی در شبکه اصلی است. بنابراین، سولانا در حال ساخت یک زیرساخت انعطاف‌پذیر برای پشتیبانی از ACE و ترویج تکامل سریع ساختار بازار است.
معماری ترکیبی در مقابل کاملا آنچین
هدف سولانا ساخت یک بازار کاملا آنچین است، نه یک لایه تسویه برای خدمت به صرافی‌های متمرکز. هیچ مانع فنی برای این هدف وجود ندارد، فقط باید ساخته شود. اولویت اول سولانا، آوردن نقدینگی بیشتر به شبکه اصلی است.
نقشه راه ICM: برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت
شبکه اصلی فعلی سولانا یک محیط عملیاتی ایده‌آل برای دفتر سفارشات محدود مرکزی (CLOB) نیست، اما این وضعیت در شرف تغییر است. تیم‌های متعددی در اکوسیستم به طور سیستماتیک در حال ارتقاء کل استک فناوری برای ترویج شکوفایی CLOB در شبکه اصلی هستند. ما مسیر آینده را به صورت مرحله‌ای معرفی می‌کنیم:
کوتاه‌مدت (۱ تا ۳ ماه): Jito BAM و بهینه‌سازی تراکنش‌های Anza
- بازار تجمیع بلاک جیتو (Jito’s Block Assembly Marketplace یا BAM): BAM نسل بعدی سیستم پردازش تراکنش با عملکرد بالا است که توسط جیتو (Jito) ساخته شده و قرار است در پایان جولای ۲۰۲۵ در شبکه آزمایشی راه‌اندازی شود. این سیستم از طریق نودهای توزیع‌شده جهانی که در یک محیط اجرای بدون نیاز به اعتماد (TEE) اجرا می‌شوند، قابلیت‌های قدرتمندی را برای ولیدیتورها، معامله‌گران و برنامه‌های سولانا فراهم می‌کند و به تحقق ACE نزدیک است. پروژه‌هایی مانند Drift، Pyth و Dflow اولین شرکای طراحی آن شده‌اند. BAM از طریق یک مکانیزم افزونه (Plug-in)، امکان اعمال منطق مرتب‌سازی سفارشی تراکنش‌ها را فراهم می‌کند و به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد یک سیستم اجرای تراکنش شفاف و قابل تأیید برای CLOB بسازند.
- بهینه‌سازی تراکنش‌های آنزا (Anza’s transaction optimization): آنزا (Anza) نیز در حال پیشبرد بهبودهایی در پایداری فرود تراکنش‌ها است. Agave 2.3 یک کلاینت TPU جدید معرفی می‌کند، تأخیر ارسال تراکنش را به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهد و مشکلات مربوط به QUIC را برطرف می‌کند. اکثر بهینه‌سازی‌ها اکنون فعال شده‌اند.
میان‌مدت (۳ تا ۹ ماه): DoubleZero، Alpenglow و اجرای ناهمزمان (APE)
- دابل زیرو (DZ): DZ یک شبکه فیبر نوری است که برای سولانا سفارشی‌سازی شده و به‌طور قابل توجهی تأخیر را کاهش و پهنای باند را افزایش می‌دهد. انتظار می‌رود در اواسط سپتامبر ۲۰۲۵ در شبکه اصلی راه‌اندازی شود.
- پروتکل اجماع آلپنگلو (Alpenglow Consensus Protocol): Alpenglow نسل بعدی پروتکل اجماع سولانا است که نهایی شدن بلاک را از ۱۲.۸ ثانیه به حدود ۱۵۰ میلی‌ثانیه کاهش می‌دهد. انتظار می‌رود در اواخر سال ۲۰۲۵ یا اوایل ۲۰۲۶ در شبکه اصلی راه‌اندازی شود.
- اجرای ناهمزمان برنامه (Asynchronous Program Execution یا APE): APE مکانیزم بازپخش را در مسیر فرود تراکنش حذف کرده و تأخیر را کاهش می‌دهد. انتظار می‌رود پس از فعال شدن Alpenglow در نیمه اول سال ۲۰۲۶ راه‌اندازی شود.
بلندمدت (۲۰۲۷): رهبران موازی چندگانه (MCL) و ACE در لایه پروتکل
MCL و ACE در لایه پروتکل: برای ساخت نقدشونده‌ترین بازار آنچین، سولانا باید سه نیاز را برآورده کند:
- ظرفیت کافی برای دریافت تمام اطلاعات بازار به‌صورت لحظه‌ای؛
- تأیید سریع‌تر و نرخ تیک (Tick Rate) بالاتر؛
- برنامه‌ها توانایی کنترل ترتیب‌دهی تراکنش‌ها را داشته باشند.
اکثر بلاکچین‌های فعلی ساختار تک‌رهبری دارند که نمی‌تواند انصاف یا مقاومت در برابر سانسور را در ترتیب‌دهی تراکنش‌ها تضمین کند. MCL از چندین رهبر برای ساخت همزمان بلاک‌ها استفاده می‌کند و احتمال بازبینی یا دستکاری ترتیب‌دهی تراکنش‌ها توسط یک رهبر را کاهش می‌دهد.
اطلاعات همزمان جهانی: MCL همچنین امکان همگام‌سازی اطلاعات از نقاط مختلف جهان را به‌صورت آنچین فراهم می‌کند. بازارسازان می‌توانند اطلاعات لحظه‌ای از نیویورک و توکیو را در یک قرارداد واحد برای تدوین استراتژی‌ها یکپارچه کنند. این قابلیت در سیستم‌های متمرکز سنتی به سختی قابل تکرار است و همچنین یک مزیت منحصربه‌فرد زیرساخت غیرمتمرکز در رقابت بازار سرمایه است.
چشم‌انداز سولانا برای یک بازار سرمایه اینترنتی در حال شتاب گرفتن است. از پایین‌ترین لایه فناوری تا بالاترین لایه برنامه، کل اکوسیستم سخت در تلاش است تا نقدشونده‌ترین سیستم مالی آنچین جهان را بسازد. ACE به‌عنوان پارادایم اصلی برای ایجاد تحول در ترتیب‌دهی تراکنش‌ها برای سولانا عمل خواهد کرد و به قراردادهای هوشمند اجازه می‌دهد تا واقعا زیرساخت مالی را کنترل کنند.
سخن پایانی
چشم‌انداز سولانا برای تبدیل شدن به زیرساخت اصلی «بازارهای سرمایه اینترنتی» یک هدف بلندپروازانه است که فراتر از افزایش صرف سرعت و کاهش تأخیر می‌رود. همان‌طور که در این مقاله تشریح شد، اکوسیستم سولانا با درک عمیق چالش‌های پیچیده «ریزساختار بازار»، اکنون به‌طور یکپارچه حول پارادایم اجرای کنترل‌شده توسط برنامه (ACE) همگرا شده است. نقشه راه مدون و چندمرحله‌ای، از بهینه‌سازی‌های کوتاه‌مدت مانند Jito BAM گرفته تا تحولات بنیادین بلندمدت مانند پروتکل اجماع Alpenglow و مکانیزم رهبران موازی چندگانه (MCL)، نشان‌دهنده یک رویکرد سیستماتیک و عمل‌گرا برای تحقق این چشم‌انداز است. در نهایت، این تلاش‌ها نه تنها سولانا را به یک محیط ایده‌آل برای دفاتر سفارشات مرکزی (CLOB) تبدیل می‌کند، بلکه با اعطای قدرت کنترل ترتیب‌دهی تراکنش‌ها به خودِ برنامه‌ها، پایه‌های یک سیستم مالی کاملا آنچین، شفاف و با نقدینگی بی‌نظیر را بنا می‌نهد.
