با رشد چشمگیر بازار ارزهای دیجیتال در ایران و افزایش سودآوری فعالان این حوزه حالا نگاه نهادهای نظارتی به فعالیت‌های رمزارزی جدی‌تر شده است. در حال حاضر صرافی‌های ارز دیجیتال بر اساس مدل درآمدزایی کارمزدی، موظف به پرداخت مالیات هستند اما به دلیل نبود زیرساخت‌های شفاف قانونی، ردیابی دقیق معاملات و دریافت مالیات از کاربران هنوز با چالش‌هایی روبه‌رو است.
به گزارش میهن بلاکچین، اگرچه هنوز مسئله مالیات‌گیری از فعالیت‌های مرتبط با رمزارزها جای بحث دارد، مدیر کل دفتر حسابرسی سیستمی مالیاتی تاکید کرده که سود حاصل از خریدوفروش رمزارزها از منظر قانون، نوعی درآمد محسوب می‌شود و در صورت عدم توجه کاربران به این موضوع، ممکن است جریمه‌های مالیاتی قابل‌توجهی در انتظار آنها باشد.
شکاف‌های قانونی در اخذ مالیات از کاربران رمزارز
مسئله مالیات‌گیری از فعالیت‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال طی سالیان اخیر همواره محل بحث و مناقشه بوده است. در حالی که برخی کسب‌وکارهای این حوزه از جمله صرافی‌ها اکنون مشمول پرداخت مالیات شده‌اند، معامله‌گران شخصی هنوز به طور کامل در ساختار مالیاتی کشور گنجانده نشده‌اند.
در جریان بررسی اصلاح قانون مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی در مجلس نیز رمزارزها و رمزدارایی‌ها به عنوان سرمایه شناسایی شدند و مشمول مالیات بر عایدی سرمایه قرار گرفتند. در ادامه تلاش‌هایی برای حذف رمزارزها از این مالیات صورت گرفت که در نهایت به دلیل مخالفت مجمع تشخیص مصلحت نظام، بی‌نتیجه ماند.
مرجان نکوآمال، معاون مدیرکل دفتر حسابرسی سیستمی مالیاتی کشور اما می‌گوید سازمان امور مالیاتی کشور به صراحت اعلام کرده که درآمد حاصل از معاملات رمزارزها در چارچوب قانون مشمول مالیات بر درآمد است. وی در این باره می‌گوید:
بر اساس سیاست‌های اعلام‌شده از سوی سازمان امور مالیاتی کشور، سود حاصل از معاملات رمزارزها از منظر قانون، درآمد تلقی می‌شود و در چارچوب مقررات مالیات بر درآمد مشمول مالیات خواهد بود.
یکی از مسائل کلیدی در اجرای قوانین مالیاتی در حوزه رمزارز، عدم شفافیت بسترهای معاملاتی است. برخلاف بازار سرمایه که اطلاعات مالیاتی به‌طور کامل در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار دارد، در بازار رمزارز به دلیل نبود بستر قانونی مشخص، چنین امکانی فراهم نیست.
نکوآمال در این باره می‌گوید:
در حال حاضر، خلاهایی در قانون برای شفاف‌سازی وضعیت مالیاتی کاربران بازار رمزارز وجود دارد. برخلاف بازار سرمایه که به دلیل ساختار مشخص و دسترسی کامل سازمان امور مالیاتی به اطلاعات معاملاتی، امکان رصد و مالیات‌گیری دقیق‌تری فراهم است، در حوزه رمزارز چنین بستر قانونی شفافی وجود ندارد. شاید لازم باشد در آینده، قانون‌گذاری جامع‌تری در این حوزه صورت بگیرد تا مدل مالیاتی مشابه بازار اوراق بهادار برای فعالان رمزارز نیز تعریف شود.
به گفته او، بسیاری از کاربران به اشتباه تصور می‌کنند که سود حاصل از ترید رمزارزها مشمول مالیات نیست در حالی که چنین برداشتی اشتباه است و گاهی منجر به جریمه‌های سنگین ناشی از عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی شده است.
وی افزود:
در بورس، به‌دلیل شفافیت بستر معاملاتی، نرخ مالیات بر سود حاصل از خرید و فروش سهام یا اوراق قرضه کاملاً مشخص است و اطلاعات لازم به‌صورت مستقیم در اختیار سازمان مالیاتی قرار می‌گیرد. اما در معاملات رمزارز، به‌دلیل نبود زیرساخت قانونی و دسترسی نداشتن به اطلاعات پلتفرم‌های رمزارزی، نمی‌توان جریان ورودی و خروجی حساب تریدرها را به‌صورت دقیق پایش کرد؛ مگر اینکه سود حاصل از این معاملات وارد حساب بانکی شخص شود، که در این صورت به‌عنوان درآمد مشمول بررسی مالیاتی قرار خواهد گرفت.
فرآیند مالیاتی صرافی‌ها و چالش‌های آن
با توجه به نوپا بودن صنعت رمزارز در کشور، بسیاری از فعالان این بازار هنوز با نحوه تشکیل پرونده مالیاتی در این حوزه آشنایی ندارند. این موضوع درخصوص صرافی‌ها که با حجم بالایی از تراکنش‌ها سروکار دارند، اهمیت بیشتری دارد.
نکوآمال تأکید دارد که صرافی‌های رمزارزی، مشابه کارگزاری‌های بورس، به‌عنوان واحد اقتصادی شناخته می‌شوند و درآمد آنها از محل کارمزد معاملات مشمول مالیات است. بنابراین، مبنای اصلی محاسبه مالیات در این حوزه، کارمزدهایی است که از کاربران دریافت می‌شود.
با این وجود برخی از صرافی‌های داخلی معتقدند که در روند مالیات‌ستانی، به جای تکیه بر کارمزدهای دریافتی، به جریان مالی ورودی و خروجی آنها توجه شده است؛ موضوعی که به گفته نیکوآمال نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد. به گفته وی تا امروز، صرفاً کارمزد معاملات مبنای قانونی شناسایی درآمد بوده و هیچ‌گونه اقدام قانونی بر اساس جریان پولی کلی صرافی‌ها صورت نگرفته است.
او همچنین به چالش تفاوت نرخ کارمزدها میان صرافی‌ها اشاره کرد و گفت:
البته در برخی موارد، اختلاف‌نظرهایی میان صرافی‌ها و میزان مالیات آنها، به‌ویژه درخصوص نرخ‌های متفاوت کارمزد میان صرافی‌ها وجود داشته است. برخی از این صرافی‌ها میزان نرخ‌های پایین‌تر را نپذیرفته‌اند و آنها را غیرمتعارف دانسته‌اند. همین موضوع جهت یکسان کردن کارمزد بین صرافی‌های رمزارز یکی از چالش‌هایی است که در این صنف منجر به اختلاف در نحوه لحاظ کردن مالیات بر درآمد آنها شده است.
مالیات بر استخراج؛ تنها بخش شفاف بازار رمزارز ایران
در میان تمامی فعالیت‌های رمزارزی، تنها حوزه‌ای که دارای قانون‌گذاری مشخص است، صنعت استخراج یا ماینینگ ایران است. نکوآمال درباره وضعیت این بخش می‌گوید:
در مورد استخراج رمزارز نیز، مراکز ماینینگ به‌عنوان واحدهای صنعتی تولیدی تلقی می‌شوند و مطابق با همین تعریف، مشمول پرداخت مالیات هستند.
او افزود که سازمان امور مالیاتی برای مراکز استخراج رمزارز حتی شرایطی را لحاظ کرده که امکان فعالیت آنها در خارج از شعاع خاص شهرهای بزرگ فراهم شود.
