در اعماق یکی از بزرگ‌ترین فاجعه‌های تاریخ کریپتو، حقیقتی پنهان بود که بالاخره پژوهشگران دانشگاه کوئین مری لندن پرده از راز آن برداشنند!
در دنیایی که در هر ثانیه میلیاردها دلار جابه‌جا می‌شوند، سقوط پروژه رمزارزی بزرگ دیگر «حادثه» محسوب نمی‌شود. داستان سقوط «ترا» (Terra) و رمزارزهای وابسته‌اش – لونا (LUNA) و استیبل کوین TerraUSD (UST) – در سال ۲۰۲۲، هنوز هم برای بسیاری از سرمایه‌گذاران، زخمی ترمیم نشده باقی مانده است. اما حالا پس از دو سال، تیمی از پژوهشگران برجسته بریتانیایی پرده از حقیقتی برداشته‌اند که می‌تواند تصویر ما از این فاجعه را برای همیشه تغییر دهد.
سقوطی که بازار را لرزاند
در ماه می ۲۰۲۲، فقط در عرض چند روز، ارزش رمزارز لونا از حدود ۸۷ دلار به ۰.۰۰۰۵ دلار سقوط کرد. در همان زمان، استیبل کوین UST که قرار بود همیشه برابر با ۱ دلار باقی بماند، پیوند خود را از دست داد و قیمتش به حدود ۳ سنت رسید. آنچه به‌عنوان پروژه‌ای پایدار و انقلابی در دنیای دیفای معرفی شده بود، ناگهان به کابوسی برای سرمایه‌گذاران تبدیل شد. میلیاردها دلار سرمایه به‌یک‌باره دود شد و بازار وارد فاز وحشت و فروش گسترده شد؛ به‌طوری‌که حتی قیمت بیت کوین و اتریوم نیز تحت تأثیر این حادثه به‌شدت سقوط کردند.
اما سؤال بزرگ این بود: آیا این افت قیمت، نقصی فنی و اقتصادی بود یا حمله‌ای برنامه‌ریزی‌شده؟
کشف الگویی عجیب در میان داده‌های معاملاتی
پژوهشگران دانشگاه Queen Mary University of London به سرپرستی دکتر ریچارد کلگ (Dr. Richard Clegg) تصمیم گرفتند نگاهی عمیق‌تر به داده‌های معاملاتی بیندازند. آن‌ها از ابزارهای ریاضی پیشرفته و تکنیک‌هایی به نام تحلیل گراف زمانی (Temporal Graph Analysis)، برای کشف روابط پنهان میان میلیون‌ها داده معاملاتی در گذر زمان استفاده کردند. نتیجه حیرت‌انگیز بود: الگویی کاملاً غیرطبیعی و بی‌سابقه کشف شد.
در روزهای منتهی به سقوط ترا، تنها پنج یا شش معامله‌گر کنترل تقریبا تمام حجم معاملات را در دست داشتند. برخلاف حالت طبیعی که هزاران معامله‌گر به‌طور پراکنده خرید و فروش می‌کنند، در این بازه زمانی محدود، این تعداد انگشت‌شمار به شکلی مشکوک و هماهنگ بازار را در اختیار گرفتند. به گفته دکتر کلگ:
الگوهایی که دیدیم، شبیه اثر انگشت جرمی سازمان‌یافته بود. هیچ توزیع طبیعی‌ای وجود نداشت. آن‌ها بازار را قبضه کرده بودند. این شواهد قطعی از حمله‌ای هماهنگ و عامدانه است.
هدف مهاجمان: فروپاشی عمدی با سودآوری از شورت کردن
طبق نتایج این پژوهش، مهاجمان با استفاده از موقعیت‌های شورت (Shorting)، علیه ترا شرط‌بندی کرده بودند. به‌بیان ساده، آن‌ها پیش‌بینی کرده بودند که قیمت سقوط خواهد کرد و با اجرای عملیاتی پیچیده و برنامه‌ریزی‌شده، خودشان این سقوط را رقم زدند تا از آن سود کسب کنند.
شورت گرفتن در بازار رمزارز، به‌معنای قرض گرفتن و فروش دارایی با این امید است که بعداً بتوان آن را با قیمت کمتر خرید و سود کرد. این تاکتیک اگر با قدرت و هماهنگی اجرا شود، می‌تواند پروژه‌ای ضعیف یا آسیب‌پذیر را از پا درآورد – و در مورد ترا، دقیقاً همین اتفاق افتاد.
ابزاری جدید برای رمزگشایی از دنیای کریپتو
این پژوهش فقط به افشای یک حمله خلاصه نمی‌شود. تیم دکتر کلگ، در کنار یافته‌های خود، ابزاری نوآورانه برای تحلیل داده‌های پیچیده در بازار رمزارزها معرفی کردند. این ابزار، با بهره‌گیری از گراف‌های شبکه‌ای، می‌تواند روابط پنهان میان میلیون‌ها تراکنش و دارایی را نمایان کند.
این فناوری می‌تواند به‌کار نهادهای نظارتی، تحلیل‌گران بازار، سرمایه‌گذاران و حتی صرافی‌ها بیاید و هدف اصلی‌اش، جلوگیری از حملات مشابه، شفاف‌سازی ساختار معاملات، و حفاظت از سرمایه‌گذاران در برابر ریسک‌های سیستماتیک است. به گفته دکتر کلگ:
کریپتو همیشه به‌عنوان غرب وحشی امور مالی شناخته شده، اما این ابزار نشان می‌دهد که با استفاده از ریاضی و علم داده، می‌توان این بازار را قابل‌درک‌تر و ایمن‌تر کرد.
کاربردهایی فراتر از دنیای رمزارز
جالب است بدانید که کاربرد این ابزار تنها به بازار کریپتو محدود نمی‌شود. روش تحلیل گراف زمانی که تیم کوئین مری استفاده کرده، در حوزه‌های گسترده‌ای مثل بازارهای مالی سنتی، شبکه‌های اجتماعی، تحلیل رفتار جمعی و حتی پیش‌بینی بحران‌ها نیز قابل استفاده است.
برای مثال، می‌توان از آن در ردیابی تأثیر توییت‌های فردی خاص بر بازار یا در بررسی تأثیر هماهنگ‌شده ربات‌های شبکه‌های اجتماعی در زمان انتخابات استفاده کرد.
گامی به سوی نظارت هوشمند و اقتصاد امن‌تر
افشای الگوی حمله به ترا، صرفاً روایت یک شکست نیست؛ بلکه یادآور این حقیقت است که بازارهای دیجیتال با وجود نوظهور بودن و پیچیده بودن، اما قابل تحلیل، مهار و ایمن‌سازی هستند. با ابزارهایی مانند آنچه پژوهشگران بریتانیایی معرفی کرده‌اند، امید آن می‌رود که عصر جدیدی از شفافیت، پیش‌بینی‌پذیری و نظارت در بازارهای کریپتو آغاز شود.
و شاید از دل همین تحقیقات، پروژه‌هایی که قرار بود غیرمتمرکز و در برابر دستکاری مقاوم باشند، واقعاً به آرمان‌شان نزدیک‌تر شوند.
