یکی از کاربردهای برتر فناوری بلاک چین، امور مالی غیرمتمرکز یا همان دیفای (DeFi) است. جنبش دیفای، دموکراتیک کردن عملکردهایی را امکان‌پذیر می‌سازد که به طور سنتی برای سازمان‌های مالی بزرگ و متمرکز نظیر سازمان‌های وام دهی، اوراق مشتقه، معاملات مارجین و بیمه‌ها محفوظ بود.
از آنجایی که پلتفرم‌های دیفای از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند، به بلاک چین قابل اطمینانی برای اجرا بر بستر آن نیاز دارند. در این مقاله به بعضی از بلاک چین‌های لایه اول و چگونگی ارائه خدمات آنها به پروژه‌های دیفای خواهیم پرداخت.
اتریوم
اتریوم که گسترده‌ترین پلتفرم قراردادهای هوشمند است، اساسا یک شبکه بلاک چین با بیشترین تعداد پروژه‌های فعال دیفای می‌باشد. فهرست کردن و ذکر تمام پروژه‌ها فراتر از این مقاله است، اما وبسایت دیفای پالس (DeFi Pulse) بعضی از شناخته شده‌ترین پلتفرم‌های دیفای را پیگیری می‌کند که تمام این پلتفرم‌ها به غیر از شبکه لایتنینگ بر بستر اتریوم هستند.
برجسته‌ترین اکوسیستم دیفای در اتریوم قاعدتا MakerDAO است که از وضعیت‌های بدهی با وثیقه به منظور ایجاد اولین استیبل کوین غیرمتمرکز به اسم دای (DAI) استفاده می‌کند.
از آنجایی که ارزش دای متناظر با یک دلار آمریکا است و به هیچ پشتوانه غیرشفاف دیگری وابسته نیست، بسیاری از پروژه‌های دیگر دیفای از این ارز دیجیتال به عنوان روش پرداخت اصلی و استیکینگ (Staking) خود استفاده می‌کنند.
با این که اتریوم بیشترین تعداد کاربر را در اختیار دارد، اما با مقیاس پذیری ضعیفی مواجه است. این موضوع با انتقال اتریوم به بلاک چین گواه اثبات سهام اتریوم ۲.۰ تغییر خواهد کرد، اما اتریوم ۲.۰ هنوز در حال توسعه است و در نسخه اولیه خود دارای ویژگی قراردادهای هوشمند نیست.
از آنجایی که اتریوم ۲.۰ به زودی در دسترس نخواهد بود، بسیاری از پروژه‌های دیفای که درصدد افزایش مقیاس‌پذیری به منظور پذیرش گسترده هستند، گزینه‌های دیگر را مد نظر قرار می‌دهند.
پولکادوت (Polkadot)
پولکادوت یک پروژه بلاک چین لایه اول است که تمرکز ویژه‌ای بر مقیاس‌پذیری دارد. به طور خلاصه، شبکه پولکادوت تعدادی از زنجیره‌های موازی را اجرا می‌کند که توسط زنجیره واسطه مرکزی مدیریت می‌شود.
فرآیند به دست آوردن حق مدیریت زنجیره‌های موازی، یکی از عملکردهای دیفای است؛ به طوری که این امکان در تمامی اقدامات توزیع شده است و وجود دارد. برنده مزایده‌ها باید سفارش‌های خود را به صورت توکن‌های DOT مسدود کنند.
اگرچه این پولکادوت از توکن DOT استفاده نمی‌کند، اما هزینه فرصت (Opportunity costs) را برای اپراتورهای زنجیره‌های موازی ایجاد می‌کند. پس از آن، این موضوع به اپراتورها بستگی دارد که از هزینه فرصت سود کسب کنند یا خیر.
برای مثال، این امر می‌تواند از طریق استفاده از ظرفیت تراکنش زنجیره جانبی برای تقویت پروژه‌ها استفاده شود یا ظرفیت تراکنش‌ها را در ازای کارمزد به پروژه‌های شخص ثالث اجاره دهد.
پولکادوت پل‌ها و واسطه‌های زیادی را برای ایجاد ارتباط بین بلاک چین‌ها ارائه می‌دهد. علیرغم ارتباط بین زنجیره‌های موازی، از این پل‌ها می‌توان برای ایجاد ارتباط با زنجیره‌های خارجی استفاده کرد و قابلیت همکاری و مشارکت با بلاک چین‌های از قبل ایجاد شده را برای پولکادوت امکان پذیر ساخت.
این موضوع، پولکادوت را به انتخاب بسیار خوبی برای پروژه‌های دیفایی تبدیل کرده که می‌خواهند از اتریوم به سمت راهکارهای مقیاس پذیرتر انتقال یابند. اکنون اکوسیستم پولکادوت شامل پروژه‌های دیفای مختلفی نظیر ChainX، آکروپولیس (Akropolis)، لامینار (Laminar) و دیجیکس (Digix) است.
پولکادوت علیرغم آنکه پروژه در حال توسعه و بلندپروازانه ای است، نتوانست تا انتهای سال ۲۰۱۹ شبکه اصلی خود را عرضه کند. هنوز تاریخ عرضه مشخصی برای آن اعلام نشده است.
بلاک چین EOS
بلاک چین EOS یک بلاک چین شرکتی، سریع و بدون کارمزد تراکنش است. این موضوع با استفاده از الگوریتم اجماع گواه اثبات سهام وکالتی نیمه متمرکز امکان پذیر شده است. دارندگان EOS تحت این مدل اجماع، به تولیدکنندگان بلاک رای می‌دهند و ۲۱ کاندید برتر حق انحصاری تولید بلاک و کسب پاداش را دریافت می‌کنند.
پروژه‌های قابل ذکر در بلاک چین EOS عبارت اند از پلتفرم وام‌دهی EOSREX، استیبل کوین EOSDT، چندین کیف پول، صرافی غیرمتمرکز و پروژه‌های زیرساختی نظیر خدمات اوراکل. به علاوه، بعضی از برنامه‌های غیرمتمرکز شرط بندی در بلاک چین EOS فعالیت می‌کنند.
اگرچه رویکرد نیمه متمرکز EOS، تراکنش‌های سریع بدون کارمزد را امکان پذیر می‌سازد، اما منتقدین EOS را به نوعی غیرقابل پیش بینی می‌دانند زیرا مدل نظارتی آن به شدت بر قابل اعتماد بودن ۲۱ تولیدکننده بلاک متکی است. تولیدکنندگان بلاک، قابلیت خود را در خصوص همکاری با یکدیگر به منظور مسدود کردن حساب‌های مشکوک به سرقت در روزهای پس از عرضه شبکه اصلی EOS در سال ۲۰۱۸ نشان داده اند. اگرچه چنین فرایندهایی بیانگر ویژگی شبکه EOS است، اما مشخصا نشانه ای از نظارت متمرکز آن نیز می‌باشد.
نکته‌ای که شرایط را وخیم‌تر می‌کند این است که اکثر تولیدکنندگان بلاک در کشور چین واقع هستند که احتمال مداخله دولت در امور آنها وجود دارد. فراتر از این موضوع آن است که Block.one شرکت مسئول توسعه EOS به حدی توکن EOS در اختیار دارد که از نظر تئوری می‌تواند تولیدکنندگان بلاک را انتخاب کند.
مشکل دیگر در نحوه به اشتراک‌گذاری رای‌ها وجود دارد که طی آن، تولیدکنندگان بلاک می‌توانند با یکدیگر تبانی کنند تا رتبه یکدیگر را بهبود ببخشند. این موضوع باعث شده است که رتبه بسیاری از حامیان کوچک‌تر و ضعیف٬تر به حدی کاهش یابد که فقط پاداشی اندک دریافت کنند و یا حتی به رتبه‌ای برسند که هیچ پاداشی دریافت نکنند. در نتیجه، بعضی از این کاندیداها با یکدیگر تشکیل گروه داده‌اند تا از کدبیس EOSIO در پروژه‌هایی با مدل نظارتی بهبود یافته استفاده کنند، هرچند هیچکدام از این پروژه‌ها تاکنون با پذیرش چشمگیری مواجه نشده اند.
ترون
ترون یکی دیگر از بلاک چین‌های مبتنی بر اجماع گواه اثبات سهام وکالتی است. ترون برخلاف EOS بر سیاست‌های نامنظم طرفینی که قدرت مسدودسازی حساب‌ها و برگرداندن تراکنش‌ها را دارند متکی نیست. بنابراین اکثر مشکلات موجود در EOS را ندارد.
هرچند بایننس بخش عمده‌ای از قدرت رای گیری شبکه را به دلیل در دارایی بسیاری زیاد توکن‌های TRX در اختیار دارد. بایننس به جای آنکه به خود به عنوان کاندیداهای پیشروی ترون رای دهد، می‌تواند با تقسیم رای‌ها و انتصاب ۲۵ نماینده از ۲۷ نماینده، از این قدرت استفاده کند. هرچند این موضوع بعید است که بایننس چنین اقدامی انجام دهد، زیرا این امر با منافع مشتریان این صرافی در تناقض است.
ترون به جای هزینه‌های گس در اتریوم، از امتیازات پهنای باند برای اختصاص دادن ظرفیت ۲۰۰۰ تراکنش در ثانیه استفاده می‌کند، در حالی که هر حساب ترون به طور روزانه سطح مشخصی از امتیاز پهنای باند را دریافت می‌کند تا تعداد محدودی تراکنش‌های رایگان به دارنده حساب بدهد. اگر کاربری به تراکنش‌های بیشتر نیاز داشته باشد، می‌تواند با استیکینگ توکن TRX یا پرداخت کارمزد اندک، امتیاز پهنای باند بیشتری به دست آورد.
ترون که با خرید و تصاحب بیت تورنت (Bit torrent) شناخته شده است، جایگاه خود را به عنوان پلتفرم ارائه دهنده خدمات فضای ذخیره سازی غیرمتمرکز به تولیدکنندگان محتوا مشخص کرده است. توکن BTT کاربران بیت تورنت را به حضور فعال در شبکه به اشتراک گذاری فایل تشویق می‌کند. اخیرا پلتفرم پخش ویدئوی DLive به اکوسیستم ترون پیوسته است تا از بیت تورنت برای پخش ویدئوهای همتا به همتا استفاده کند. به علاوه، ترون شامل برنامه‌های غیرمتمرکز شرط بندی و بازی است.
صرافی غیرمتمرکز پولونی (Poloni Dex)، ترون ترید (TronTrade) و هم چنین پلتفرم وام دهی زتیر (Zethyr) از قابل ذکرترین پروژه‌هایی هستند که از دیفای استفاده می‌کنند. علاوه بر تتر که بر بستر ترون فعالیت می‌کند، از میان سایر بلاک چین‌ها، لوم (Loom) که یکی از شرکای مهم MakerDAO است، در صدد ایجاد اکوسیستم دیفای چند زنجیره‌ای و وارد کردن استیبل کوین دای (DAI) به ترون می‌باشد. ترون به خاطر دست‌یابی به رشد چشمگیر اکوسیستم خود در طول سال ۲۰۱۹ موفق به کسب جایزه مالی Jinse Finance شد.
آلگوراند (Algorand)
آلگوراند با مدل اجماع گواه اثبات سهام خود به یک تعادل خوبی بین خروجی تراکنش و غیرمتمرکزسازی رسیده است. نکته ای که آلگوراند را متمایز می‌کند، ویژگی‌های فناوری آن است که با به‌روز رسانی اخیر پروتکل ۲.۰ به پروتکل لایه اول اضافه شده است. مدل‌های توکن استاندارد، انتقال‌های چندطرفه اتمی و قراردادهای هوشمند بر روی لایه اول پتانسیل این را دارند تا آلگوراند را به یک انتخاب جذاب برای طیف وسیعی از پروژه‌های دیفای تبدیل کند.
قراردادهای هوشمند و انتقال‌های اتمی برای صرافی‌های غیرمتمرکز بسیار جذاب است، زیرا تراکنش‌های پیچیده را بدون نیاز به قراردادهای هوشمند خارجی امکان پذیر می‌سازد. IDEX با ایجاد صرافی غیرمتمرکز نسل بعدی، به دنبال استفاده از این ویژگی‌های لایه اول است.
سکیوریتایز (Securitize) که پلتفرمی برای ایجاد و صدور اوراق بهادار دیجیتال است، یکی از شرکای دیفای پیشروی آلگوراند می‌باشد. آلگوراند و سکیوریتایز با همکاری یکدیگر، میزبان IPO هیبرید و دوگانه‌ای برای فدراسیون جهانی شطرنج خواهند بود که طی آن، فدراسیون جهانی شطرنج تقریبا ۵ درصد اموال خود را به صورت اوراق بهادار دیجیتال تبدیل خواهد کرد. این اوراق بهادار دیجیتال پس از پایان IPO و فهرست شدن در بازار بورس لندن، قابل تبدیل به سهام بورس است.
یکی دیگر از پلتفرم‌های دیفای در بلاک چین آلگوراند، AssetBlock است که از طریق توکنی کردن در صدد در اختیار قرار دادن فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازار مسکن به عموم مردم می‌باشد.
بیتگو (BitGo) نیز یکی از سرویس‌های استیکینگ ارائه دهنده تصدی ارز دیجیتال به دارندگان توکن ALGO و هم چنین کیف پول‌های چندامضایی ALGO است. بیتگو بر خلاف بسیاری از ارائه‌دهندگان خدمات تصدی، بخش عمده ای از سرمایه موجود در کیف پول آفلاین را در اختیار دارد و بیمه ۱۰۰ میلیون دلاری در مقابل هک و از دست دادن کلیدهای خصوصی دارد.
نتیجه گیری
دیفای (Defi) در سال ۲۰۲۰ یکی از موضوعات مهم در صنعت بلاک چین خواهد بود؛ هرچند هنوز پلتفرم‌های قرارداد هوشمند مقیاس‌پذیر وجود ندارد.
اگرچه اکوسیستم دیفای (Defi) اتریوم بی رقیب است، اما بلاک چین گواه اثبات کار اتریوم دارای محدودیت‌های شدید تراکنشی است و تا زمانی که راهکار اتریوم ۲.۰ در دسترس قرار بگیرد زمان بسیار زیادی باقی است.
به نظر می‌رسد پولکادوت به یکی از رقبای اصلی این عرصه تبدیل شود، اما چندین ماه طول خواهد کشید تا عرضه شبکه اصلی آنها آماده شود. ترون و EOS با شبکه‌های گواه اثبات سهام وکالتی خود به بازده تراکنش بسیار زیادی دست یافته است؛ اما این امر منجر به متمرکز سازی این شبکه‌ها شده است. این موضوع می‌تواند برای پروژه‌های دیفای و کاربران آنها نقش بازدارنده ایفا کند.
اگرچه هم اکنون خدمات مقدماتی دیفای آماده هستند اما آلگوراند هنوز اکوسیستم گسترده و جامع دیفای ندارد. هرچند آلگوراند با ویژگی لایه اول خود به انتخاب جذابی برای پروژه‌های دیفای تبدیل شده است که در صدد انتقال به پلتفرم قرارداد هوشمند مقیاس پذیرتر هستند.
