در سال‌های اخیر گزارشهایی از کلاهبرداری‌هایی منتشر شده که قربانیان پول زیادی را با خرید یا دریافت کیف پول آماده (Wallet Seed) در شبکه XRP از دست داده‌اند. الگوی این کلاهبرداری معمولاً با غیرفعال‌سازی یا دستکاری کلید مستر (Master Key) همراه است، به‌طوری‌که خریدار هنگام بازیابی کیف پول قادر به ارسال دارایی‌ها نیست؛ خطای «disabledMasterKey» یا «Master Key Disabled» مشاهده می‌شود و ظاهراً کیف پول قابل استفاده نیست. این مقاله از میهن بلاکچین، روند فنی، نمونه‌های رایج کلاهبرداری، راه‌های شناسایی و گام‌های عملی برای جلوگیری و واکنش را بررسی می‌کند.
«کلید مستر» و نقش آن در XRP لجر
در شبکه XRP لجر (XRP Ledger) هر حساب دارای یک جفت کلید اصلی به نام «کلید مستر» است که آدرس حساب از روی آن مشتق می‌شود؛ شما نمی‌توانید این جفت کلید را تغییر دهید اما می‌توانید آن را غیرفعال کنید. غیرفعال‌سازی کلید مستر با تنظیم فِلَگ asfDisableMaster در تراکنش AccountSet انجام می‌شود. پس از غیرفعال کردن، تنها روش‌های دیگرِ امضای تراکنش، استفاده از کلید عادی (Regular Key) یا چندامضایی (Multi-Signing) خواهند بود و اگر شما این روش‌های جایگزین را نداشته باشید، دسترسی به حساب بازنمی‌گردد. مستندات رسمی XRPL این ریسک را صریحاً توضیح داده‌اند.
مکانیزم کلاهبرداری چگونه است؟
کلاهبرداران چند روش رایج برای سوءاستفاده از این قابلیت فنی دارند:
- فروش یا انتشار ۱۲ کلمه (Seed) کیف پولی که ظاهراً «پُر» از XRP است اما پیش از انتقال، مهاجم کلید مستر را غیرفعال کرده و یک کلید عادی که فقط در اختیار اوست تعیین کرده است. خریدار پس از بازیابی کیف پول توان دیدن موجودی را دارد اما هنگام ارسال با خطای «disabledMasterKey» روبه‌رو می‌شود.
- حملات زنجیره‌تأمین یا بدافزارهایی که کلیدها را سرقت می‌کنند و سپس حساب را طوری بازتنظیم می‌کنند که مالک واقعی نتواند تراکنش ارسال کند. اخیراً گزارشهایی از حمله به بسته‌های نرم‌افزاری مرتبط با اکوسیستم XRP منتشر شده است که می‌تواند منجر به سرقت seed شود.
چرا بازگرداندن دسترسی سخت یا ناممکن است؟
از آنجا که غیرفعال‌سازی master key یک تغییر وضعیتی در دفتر کل است، بازگرداندن آن تنها در صورتی امکان‌پذیر است که شما به یکی از مکانیزم‌های جایگزین (Regular key یا Multi-signing) دسترسی داشته باشید و از آن برای انجام تراکنش AccountSet استفاده کنید تا flag پاک شود. اگر مهاجم Regular Key را نیز در اختیار داشته باشد یا قبل از فروش seed این تنظیمات را انجام داده باشد، خریدار جدید به‌هیچ‌وجه قادر به بازگرداندن master key نخواهد بود. مستندات رسمی XRPL و پشتیبانی کیف پول‌ها این محدودیت را توضیح داده‌اند و هشدار داده‌اند که کسی به‌صورت مرکزی نمی‌تواند دسترسی را بازیابی کند.
چگونه قبل از خرید یا قبول کیف پول آماده بفهمیم که خطر وجود دارد؟
به‌عنوان اقدامات احتیاطی فنی و عملی توصیه می‌شود:
- هرگز seed یا private key از شخص ثالث نخرید یا قبول نکنید. اگر فروشنده می‌گوید «کیف پول حاوی مقدار زیاد XRP» به شما نشان می‌دهد، این علامت خطر است.
- آدرس حساب را در یک اکسپلورر معتبر XRPL بررسی کنید و بخش Account Flags را ببینید تا معلوم شود آیا flag مربوط به Disable Master فعال است یا خیر. همچنین تاریخچه تراکنش‌ها را برای هر فعالیت مشکوک چک کنید.
- از کیف پول‌های رسمی و به‌روز استفاده کنید و در صورت امکان از کیف پول سخت‌افزاری یا روش‌های امضای آفلاین بهره ببرید.
اگر قربانی شدید چه باید بکنید؟
- سریعاً تاریخچه تراکنش و تنظیمات حساب را در اکسپلورر بررسی کنید تا بفهمید آیا regular key یا تغییرات AccountSet توسط چه آدرسی انجام شده‌اند.
- اگر regular key در اختیار شماست، با آن می‌توانید flag را بردارید و دسترسی master key را بازیابی کنید؛ در غیر این صورت امکان بازگردانی از طریق شبکه وجود ندارد.
- اطلاعات فنی و شواهد را جمع‌آوری کنید و در انجمن‌های رسمی XRPL و پشتیبانی کیف پول مربوطه گزارش کنید و در صورت مقادیر قابل توجه، به مراجع قانونی شکایت نمایید. اما باید بدانید که به‌طور عمومی تراکنش‌های بلاکچین قابل بازگشت نیستند مگر خطایی از سمت پلتفرم‌های متمرکز رخ داده باشد.
توصیه‌هایی برای جلوگیری از این کلاهبرداری:
- هرگز seed را از فروشنده‌ای که شما را تحت فشار زمانی می‌گذارد نپذیرید و همیشه seed را خودتان تولید کنید و فوراً آن را در یک دستگاه امن ذخیره کنید.
- اگر مجبور به تعامل با حسابی از شخص ثالث شدید، ابتدا آدرس را در اکسپلورر بررسی کنید و از فعال نبودن Disable Master مطمئن شوید. همچنین یک تراکنش کوچک آزمایشی بفرستید تا عملکرد امضای تراکنش بررسی شود.
- از کیف پول‌هایی استفاده کنید که قابلیت نمایش و مدیریت Flags و regular key را دارند و راهنمای رسمی XRPL را برای مدیریت AccountSet دنبال کنید.
واقعیت تلخ اما ضروری
غیرفعال‌سازی کلید مستر خودِ شبکه و پروتکل برای افزایش امنیت طراحی شده است اما همین قابلیت در دست افراد مخرب می‌تواند به ابزاری برای کلاهبرداری تبدیل شود. آگاهی فنی، احتیاط در قبول یا خرید seed و استفاده از ابزارهای رسمی و کیف پول‌های ایمن تنها راه‌های مؤثر برای کاهش ریسک هستند. اگر فکر می‌کنید قربانی شده‌اید، سریعاً شواهد فنی را جمع‌آوری و در کانال‌های رسمی XRPL و پشتیبانی کیف پول گزارش کنید اما انتظار بازگشت فوری دارایی را نداشته باشید.
