اگر شما به تازگی وارد دنیای ارزهای دیجیتال شده‌اید و قصد خرید داشته باشید، قبل از هر کاری به یک کیف پول نیاز دارید. بعد از اینکه یکی از چندین کیف پول ارز دیجیتال موجود را روی موبایل، کامپیوتر یا هر دستگاه دیگری دانلود کردید، با گزینه «ایجاد کیف پول جدید» روبه‌رو خواهید شد. از این قسمت به بعد موضوعی به نام «عبارات یادآور» یا Mnemonic Phrase مطرح میشود. عبارت بازیابی چیست؟ چه کاربردی دارد؟ آیا با کلید خصوصی متفاوت است؟ در این مقاله می‌خواهیم به این سوالات پاسخ دهیم.
عبارت بازیابی چیست؟
عبارت یادآور یا سید (Seed) مجموعه‌ای از کلماتی است که به‌عنوان راهی برای بازگرداندن اطلاعات کیف پول استفاده می‌شوند. این عبارت با توجه به کیف پول انتخابی کاربران معمولا از حداقل ۱۲ کلمه تشکیل شده است. در اولین قدم از نصب کیف پول، این برنامه از کاربر می‌خواهد کلمات یادآوری را یادداشت کند. برخی از کیف پولهای سخت‌افزاری مانند سیف پل، صفحات فلزی را در اختیار مشتریانشان قرار می‌دهند که بتوانند عبارات بازیابی را به‌صورت ایمن نگهداری کنند.
کلمات یادآور یا Mnemonic Phrase اهمیت بسیار زیادی دارد؛ زیرا اگر به هر دلیل دسترسی به کیف پولتان را از دست بدهید و علاوه‌بر آن عبارت یادآورتان را نیز فراموش کرده باشید، باید برای همیشه با داراییهای کیف پولتان خداحافظی کنید. کلمات زیر یک عبارت یادآور ۱۲ کلمه‌ای است. همان‌طور که مشاهده می‌کنید، این کلمات هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند و در کنار هم معنی خاصی ندارند؛ اما هر به‌خاطر سپردن هر کدام از آن‌ها بسیار راحت‌تر از یک رشته عدد و حرف است.
کلماتی که در عبارت بازیابی استفاده می‌شوند، بهنوعی ترجمه زبان باینری کامپیوتر است. این برگردان برای سهولت در فهم، تشخیص و از همه مهم‌تر یادآوری کلمات انجام شده است.
برای اینکه کاربران زمان کار با کیف پولهای خود در کنار ایمنی، راحتی نیز داشته باشند، علاوه بر کلید خصوصی، عبارات بازیابی نیز اضافه شده است. با توجه به جنبه‌های ریاضیاتی بیت کوین، تصور کنید برای جابه‌جایی دارایی‌تان بین کیف پولهای مختلف، مجبور بودید یک رشته عدد ۲۵۶ تایی از صفر و یک را بخوانید یا کپی کنید. به این خاطر از بیت کوین نام بردیم، زیرا اولین بار استفاده از عبارت یادآور در طرح توسعه BIP39 این ارز دیجیتال مطرح شد.
تفاوت عبارت بازیابی و کلید خصوصی چیست؟
همه ما می دانیم که کلید خصوصی، مهم‌ترین ابزار برای مدیریت و کنترل دارایی در کیف پول ارز دیجیتال است. کلید خصوصی حکم سند مالکیت ارزهای دیجیتال موجود در کیف پول را دارد. افراد تنها زمانی می‌توانند تسلط کامل بر دارایی‌هایی دیجیتال خود داشته باشد که کلید خصوصی خود را در اختیار دارند.
کلید خصوصی یک رشته عدد و حرف هگزا دسیمال ۶۴ بیتی است. ساخت آن به صورت تصادفی و با الگوریتم‌های رمزنگاری انجام میشود. عبارت زیر یک نمونه از کلید خصوصی است.
هر کیف پول کلیدهای خصوصی خود را دارد. کلیدهای خصوصی قابل تغییر نیستند و امکان مشابه بودن دو کلید خصوصی تقریبا صفر است. از آنجایی که به خاطر سپردن رشته کاراکترهای بالا کار دشواری است، Mnemonic Phrase به عنوان جانشین آن‌ها مطرح شدند.
عبارت یادآور شکل دیگری از کلید خصوصی است. یک کلید خصوصی ۶۴ بیتی به ۱۲ یا ۲۴ کلمه رایج تبدیل میشود. البته هر کلمه‌ای در این فرایند مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. در پروپوزال ۳۹ بیت کوین، لیستی از ۲۰۴۸ کلمه به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی، ژاپنی، کره‌ای، پرتغالی، اسپانیایی و چکی قرار داده شده است. برای مشاهده این کلمات می‌توانید از این لینک، وارد صفحه گیت هاب آن شوید.
نکته جالب در فهرست کلمات این است، کلمات به‌گونه‌ای انتخاب شده‌اند که هیچ‌گونه شباهتی به یکدیگر نداشته باشند. چهار حرف ابتدایی هر کلمه یکتا بوده و تکراری نیست؛ زیرا باید این امکان برای کاربر فراهم باشد که با نگاه کردن به چهار حرف ابتدایی، کلمه را به‌خاطر بیاورد.
عبارت بازیابی چگونه ساخته میشود؟
بعد از اینکه متوجه شدیم عبارت بازیابی چیست، به‌سراغ نحوه ساخته‌شدن آن می‌رویم. همان‌طور که گفتیم، عبارت بازیابی در یکی از طرح‌های توسعه‌ای بیت کوین (Bitcoin Improvement Proposal) تحت عنوان BIP39 مطرح شد. برای اینکه نحوه ساخته‌شدن عبارت یادآور را متوجه شویم، خوب است این طرح را مورد بررسی قرار دهیم.
طرح BIP39 مراحل تبدیل‌شدن سیدهای کیف پول به سیدهای یادآوری را توضیح داده است. این فرایندها و در نهایت استاندارد‌سازی، قابلیت استفاده در پروژه‌های دیگر را نیز دارد. این طرح اهمیت زیادی دارد و فعالان سرشناس این حوزه در کتاب‌های خود به آن پرداخته‌اند. آندرس آنتونوپولوس یکی از این افراد است که در کتاب “Mastering Bitcoin” درباره کیف پول‌ها و عبارت بازیابی صحبت کرده است.
طرح توسعه شماره ۳۹ بیت کوین به کاربران کمک می‌کند به‌وسیله کلمات مشخص و واضح که همان Mnemonic Phrase هستند، کلید اصلی و مخفی کیف پول خود را ایمن کنند.
ساخت عبارت یادآوری با ایجاد آنتروپی اولیه شروع میشود. تعاریف مختلفی از آنتروپی وجود دارد؛ اما در مبحث ما، به جمع‌آوری تصادفی اطلاعات توسط کامپیوتر آنتروپی میگویند. در اصل، این یک دنباله تصادفی از بیت‌ها (صفر و یک) است که با هدف استفاده برای رمزنگاری تولید میشود. هرچه آنتروپی بیشتر باشد، امنیت نیز بیشتر است.
برای ایجاد یک Mnemonic Phrase به حداقل ۱۲۸ بیت و حداکثر ۲۵۶ آنتروپی نیاز است. با توجه به‌طول آنتروپی اولیه، کلمات یادآور ۱۲ یا ۲۴ کلمه خواهد بود. فرض کنید می‌خواهیم یک عبارت ۱۲ کلمه‌ای ایجاد کنیم؛ بنابراین با تولید یک آنتروپی ۱۲۸ بیتی شروع می‌کنیم. عبارت یادآوری ۱۲ کلمه‌ای از رمزنگاری ۲۰۴۸ به توان ۱۲ بهدست می‌آید. به‌عبارت دیگر، برای جایگشت هر کدام از ۱۲ کلمه، ۲۰۴۸ احتمال وجود دارد.
در قدم بعدی طول اولین آنتروپی را بر ۳۲ تقسیم کرده و با توجه به تابع SHA-256 آن را محاسبه می‌کنیم. در مثال ما ۱۲۸ تقسیم بر ۳۲ برابر با ۴ میشود. خروجی آن با تابع گفته شده ۰۱۰۰ خواهد بود. این چک سام (Checksum) عبارت یادآوری ما است. سپس چک سام را به آنتروپی خود اضافه می‌کنیم. با توجه به آنتروپی ۱۲۸، حاصل ۱۳۲ میشود. یک رشته عدد ۱۳۲ بیتی که صفر و یک است بهدست می‌آید.
در قدم بعد رشته ۱۳۲ بیتی را به گروه‌های ۱۱ بیتی تقسیم می‌کنیم. هر کدام از سلول‌های جدول زیر، یک رشته عدد ۱۱ کاراکتری است.
| ۱۱۱۱۱۰۱۱۰۰۰ |
| ۱۰۱۰۱۱۱۱۱۱۱ |
| ۰۰۰۰۰۱۱۱۱۰۰ |
| ۱۰۰۰۱۰۰۰۰۰۱ |
| ۱۰۱۱۱۰۱۱۰۱۰ |
| ۰۰۰۱۱۰۰۰۱۰۱ |
| ۰۰۰۰۰۰۰۱۱۱۱ |
| ۰۱۰۰۱۰۱۰۱۱۱ |
| ۱۱۱۰۱۰۱۱۱۰۰ |
| ۰۰۱۱۱۱۱۱۱۱۰ |
| ۱۰۰۰۰۱۱۱۱۱۱ |
| ۱۰۱۱۱۱۰۰۱۰۰ |
برای اینکه اعداد باینری بر مبنای دو را به اعداد اعشاری بر مبنای ۱۰ تبدیل کنیم، می‌تواینم از ابزارهای موجود در اینترنت استفاده کنیم. اعداد باینری برای ماشین‌ها و کامپیوتر و اعداد اعشاری یا دهگان برای زبان انسان است.
پس از تبدیل اعداد باینری به اعداد بر مبنای ۱۰، هر کدام از رشته اعداد صفر و یک جدول بالا، برابر با یک عدد طبیعی میشود.
| ۲۰۰۸ | ۱۱۱۱۱۰۱۱۰۰۰ |
| ۱۴۰۷ | ۱۰۱۰۱۱۱۱۱۱۱ |
| ۶۰ | ۰۰۰۰۰۱۱۱۱۰۰ |
| ۱۰۸۹ | ۱۰۰۰۱۰۰۰۰۰۱ |
| ۱۴۹۸ | ۱۰۱۱۱۰۱۱۰۱۰ |
| ۱۹۷ | ۰۰۰۱۱۰۰۰۱۰۱ |
| ۱۵ | ۰۰۰۰۰۰۰۱۱۱۱ |
| ۵۹۹ | ۰۱۰۰۱۰۱۰۱۱۱ |
| ۱۸۸۴ | ۱۱۱۰۱۰۱۱۱۰۰ |
| ۵۱۰ | ۰۰۱۱۱۱۱۱۱۱۰ |
| ۱۰۸۷ | ۱۰۰۰۰۱۱۱۱۱۱ |
| ۱۵۰۸ | ۱۰۱۱۱۱۰۰۱۰۰ |
با توجه به فهرست کلماتی که در بخش‌های قبلی گفتیم، اعداد بهدست آمده معادل یک کلمه می‌شوند. در این مثال، ما از فهرست انگلیسی استفاده می‌کنیم. معادل هر کدام از اعداد ستون دوم در جدول بالا را یادداشت می‌کنیم.
| wild | ۲۰۰۸ | ۱۱۱۱۱۰۱۱۰۰۰ |
| quiz | ۱۴۰۷ | ۱۰۱۰۱۱۱۱۱۱۱ |
| always | ۶۰ | ۰۰۰۰۰۱۱۱۱۰۰ |
| market | ۱۰۸۹ | ۱۰۰۰۱۰۰۰۰۰۱ |
| robust | ۱۴۹۸ | ۱۰۱۱۱۰۱۱۰۱۰ |
| board | ۱۹۷ | ۰۰۰۱۱۰۰۰۱۰۱ |
| acid | ۱۵ | ۰۰۰۰۰۰۰۱۱۱۱ |
| enough | ۵۹۹ | ۰۱۰۰۱۰۱۰۱۱۱ |
| twist | ۱۸۸۴ | ۱۱۱۰۱۰۱۱۱۰۰ |
| divert | ۵۱۰ | ۰۰۱۱۱۱۱۱۱۱۰ |
| margin | ۱۰۸۷ | ۱۰۰۰۰۱۱۱۱۱۱ |
| route | ۱۵۰۸ | ۱۰۱۱۱۱۰۰۱۰۰ |
ستون سوم در جدول بالا، Mnemonic Phrase ما را نشان می‌دهند. این کلمات با توجه به شماره ستون دوم از لیست پروپوزال شماره ۳۹ بیت کوین بهدست می‌آیند.
پرسش‌وپاسخ (FAQ)
- Seed Phrase چیست؟
کلمات سید یا Seed Phrase همان کلمات یادآوری یا Mnemonic Phrase هستند.
- Recovery phrase چیست؟
از عبارت یادآوری برای بازگرداندن یا بازیابی داراییهای دیجیتال در کیف پولهای دیگر استفاده میشود. از این رو به کلمات یادآوری، عبارت بازیابی یا Recovery phrase نیز میگویند.
- آیا پرایوت کی یا کلید خصوصی با عبارات یادآوری متفاوت است؟
کلمات یادآوری و کلید خصوصی در ظاهر با یکدیگر متفاوت هستند. میتوان از کلمات یادآوری برای بهدست آوردن کلید خصوصی استفاده کرد. بهنوعی کلمات بازیابی همان کلید خصوصی هستند.
جمع‌بندی
اهمیت حفظ امنیت داراییهای رمزنگاری شده، یکی از مباحثی است که همواره مورد توجه کاربران و فعالان این حوزه قرار دارد. یکی از مواردی که امنیت کیف پول ارز دیجیتال را تامین می‌کند، عبارت یادآور یا Mnemonic Phrase است. درصورتی که هر کدام از کیف پولهای شما دچار مشکل شود، می‌توانید با استفاده از کلمات یادآور، داراییهای خود را به یک کیف پول جدید انتقال دهید. در این مقاله به مباحث عبارت بازیابی چیست، تفاوت آن با کلید خصوصی و نحوه ساخته شدن عبارت بازیابی اشاره کردیم.
توصیه می‌کنیم برای اینکه بتوانید امنیت کیف پول خود را همواره حفظ کنید، عبارت یادآوری را روی کاغذ و به‌صورت آفلاین نگهداری کنید. همچنین اگر می‌خواهید از ابزارهایی مانند صفحات فلزی برای این کار استفاده کنید، آن را در محیط‌های امن و به دور از خطرات محیطی نگه دارید.
