پروتکل نوستر چیست؟ آشنایی با پروتکل ساخت شبکه اجتماعی Nostr

دنیای وب ۳ دیگر عرصه غول‌های فناوری و شرکت‌های متمرکز انحصاری نیست. وقت آن رسیده است که اینترنت به ریشه غیرمتمرکز خود باز گردد و کاربران مالکیت و کنترل محتوای خود را به‌دست بگیرند. نوستر (Nostr) یک پروتکل شبکه اجتماعی است که دقیقا در این مسیر قدم برداشته است. نوستر کاملا غیرمتمرکز، ضدسانسور و ضددستکاری است و توسط هیچ شرکت یا سازمانی اداره نمی‌شود. در این مقاله از میهن بلاکچین به این می‌پردازیم که پروتکل نوستر چیست، چگونه کار می‌کند و چه ویژگی‌هایی دارد. دقت کنید که این پروتکل خود یک شبکه اجتماعی نیست و توکنی هم ندارد.

 پروتکل نوستر چیست؟

 اسم پروتکل Nostr مخفف عبارت Notes and Other Stuff Transmitted by Relays است؛ یعنی یادداشت‌ها و محتوای دیگری که توسط رله‌ها منتقل می‌شوند. نوستر یک پروتکل غیرمتمرکز و متن‌باز برای ساخت شبکه‌های اجتماعی است. شبکه نوستر شامل مجموعه‌ای از رله‌ها (Relays) یا سرورهای داده است که به‌صورت مستقل کار می‌کنند. این ویژگی، نوستر را به یک پروتکل ضددستکاری و ضدسانسور تبدیل کرده است. در بخش‌های بعدی در مورد رله‌ها توضیح خواهیم داد.

بر خلاف پلتفرم‌های شبکه‌ اجتماعی مرسوم، نوستر داده‌های کاربران را جمع‌آوری نمی‌کند و آن‌ها را به شرکت‌های تبلیغاتی شخص ثالث نمی‌فروشد. این پروتکل کاملا ناشناس است. برای ثبت نام، نیازی به وارد کردن شماره موبایل، ایمیل یا اطلاعات هویتی نیست. تنها چیزی که نوستر از کاربران می‌داند، کلید عمومی و امضای دیجیتال آن‌هاست.

 در نوستر، هر کاربر یک کلید عمومی و یک کلید خصوصی دارد. کلید عمومی مثل نام کاربری است که از طریق آن کاربران دیگر می‌توانند پروفایل و محتوای شما را پیدا کنند. کلید خصوصی مانند رمز عبور است که از آن برای دسترسی به حساب و ارسال پیام‌ استفاده می‌شود.

یکی از قابلیت‌های منحصربه‌فرد نوستر، امکان کسب درآمد مستقیم از محتوا است. برخلاف پلتفرم‌های دیگری مثل یوتیوب که در آن‌ها کسب درآمد از محتوا بر اساس تبلیغات است، در پلتفرم نوستر تولیدکنندگان محتوا می‌توانند به‌صورت مستقیم از فالوئرهای خود پاداش یا انعام (Tip) دریافت کنند. این انعام‌ها Zap نام دارند که به‌ کمک شبکه لایتنینگ بیت کوین و از طریق کیف پول‌های لایتنینگ پرداخت می‌شود.

پروتکل نوستر متن‌باز است و هر کسی می‌تواند کد آن را مشاهده کرده و از آن استفاده کند. این ویژگی به شفافیت نوستر کمک کرده است و باعث می‌شود که کاربران بتوانند در توسعه و پیشرفت پلتفرم نقش داشته باشند. در واقع هرکسی می‌تواند در توسعه نوستر و بهبودی قابلیت‌های آن مشارکت کند. تغییرات جدید، با مشورت و تصمیم‌گیری جامعه کاربری و از طریق طرح‌های قابل اجرای نوستر (NIPs) در گیت هاب اجرا می‌شود.

در تاریخ ۱۷ دسامبر ۲۰۲۲ (۲۶ آذر ۱۴۰۱) جک دورسی، مدیر سابق توییتر، یک توییت درباره پروتکل نوستر منتشر کرد:

این توییت باعث شد که تعداد کاربران نوستر به‌طور چشمگیری رشد کند. چند روز بعد، دورسی ۱۴ بیت کوین معادل ۲۵۰ هزار دلار (در آن زمان) بودجه در اختیار Fiatjaf (توسعه‌دهنده نوستر) قرار داد تا روی این پروتکل کار کند.

حمایت جک دورسی و رشد چشمگیر کاربران باعث شد که تعداد کاربران داموس (Damus)، معروف‌ترین برنامه نوستر، در تست نسخه بتا به ۱۰ هزار نفر برسد. به‌دنبال این موفقیت، توسعه‌دهندگان داموس برای انتشار نسخه ioS در اپ استور درخواست دادند و پس از مدت کوتاهی این درخواست تایید شد.

بعدها افراد معروف دیگری مثل ویتالیک بوترین، ادوارد اسنودن و سناتور سینتیا لومیس نیز از نوستر حمایت کردند.

هدف پروتکل نوستر چیست؟

مثل تمام پلتفرم‌های غیرمتمرکز، هدف اصلی پروتکل نوستر این است که مالکیت محتوا را دوباره به کاربران بازگرداند و یک پلتفرم ضدسانسور برای ارتباط و پیام‌رسانی آزاد بین کاربران ارائه دهد. نوستر می‌خواهد مشکلات فعلی پلتفرم‌های متمرکز و محدودیت‌های آن‌ها را از بین ببرد.

شبکه‌های اجتماعی متمرکز مشکلات زیادی دارند که در اینجا به تعدادی از آن‌ها اشاره کرده‌ایم:

• از داده‌ها و اطلاعات کاربران برای فروش تبلیغات خود استفاده می‌کنند.
• سعی می‌کنند با استفاده از فناوری‌های نامتعارف، کاربران را به پلتفرم خود وابسته کنند.
• بر اساس الگوریتم‌های مخفی خود که توسط کاربران قابل مشاهده و تغییر نیست، تصمیم می‌گیرند که چه محتوایی به کاربر نمایش داده شود.
• کنترل کامل دارند و تصمیم می‌گیرند که کدام کاربر در پلتفرم باشد و کدام کاربر سانسور یا مسدود شود.
• پر از اسپم‌ها و ربات‌های آزاردهنده هستند.

پروتکل Nostr این مشکلات را حل می‌کند و کاربران را قادر می‌سازد که با حفظ حریم خصوصی، آزادانه و بدون محدودیت به انتشار محتوا بپردازند.

پروتکل نوستر چطور کار می‌کند؟ 

همانطور که اشاره شد، نوستر یک پروتکل غیرمتمرکز است و به هیچ سرور مرکزی متکی نیست. نوستر یک پروتکل منعطف است و بر اساس کلیدهای رمزنگاری (کلیدهای عمومی و خصوصی) و امضای دیجیتال کار می‌کند. در نتیجه، این پروتکل بر تکنیک‌های همتا به همتا (P2P) متکی نیست و ضددستکاری است.

دقت کنید که خود نوستر یک برنامه، وب سایت یا یک شرکت خاص نیست. نوستر پروتکلی است که امکان ارتباط اینترنتی بدون سانسور را برای کاربران فراهم می‌کند. برای ارسال و دریافت پیام‌ در پروتکل نوستر، باید از رله‌ها استفاده کنیم. رله‌ها نوعی سرور بک‌اند (Backend) برای نوستر هستند که پیام‌ها را از کاربران دریافت و ذخیره می‌کنند و آن‌ها به کاربران دیگر نمایش می‌دهند.

تبادل محتوا از طریق کلاینت‌ها یا برنامه‌های نوستر انجام می‌شود. کلاینت‌ها نرم‌افزارهای واسطه هستند که از آن‌ها برای خواندن پیام‌ها و نوشتن محتوا در رله‌ها استفاده می‌شود. هر کسی می‌تواند یک کلاینت در نوستر راه‌اندازی یا از کلاینت‌های معروف نوستر استفاده کند. کاربران محتوا یا متن مورد نظر خود را می‌نویسند و آن را با کلید خصوصی خود امضا می‌کنند. امضاها توسط کلاینت تایید می‌شود. انتشار محتوا به کمک رله‌ها که منتقل‌کننده پیام‌ها هستند انجام می‌شود؛ یعنی کاربران محتوای خود را نوشته و به رله‌های مختلف ارسال می‌کنند. این رله‌ها می‌توانند متعلق به خود کاربر یا کاربران دیگر باشد. راه‌اندازی رله هم آزاد است و هر کسی می‌تواند به تعداد دلخواه رله راه‌اندازی کند.

برای مثال، یک کاربر محتوای خود را می‌نویسد و آن را در رله A منتشر می‌کند. هر کاربر دیگری که به رله A متصل باشد، می‌تواند محتوای منتشرشده را ببیند. کاربرانی که به یک رله متفاوت مثل B متصل هستند، محتوای منتشرشده در رله A را مشاهده نمی‌کنند.

رله‌های نوستر ساده و گنگ (Dumb) هستند؛ یعنی نمی‌توانند پیام‌های کاربران را بخوانند و بفهمند. رله فقط می‌تواند پست‌ها را از یک کاربر بگیرد و به کاربران دیگر منتقل کند. در نتیجه، همانند پلتفرم‌های متمرکز مجبور نیستید که به رله‌ها اعتماد کنید. نوستر از این لحاظ ضدسانسور است که اگر از یک رله بن (مسدود) شوید، می‌توانید از یک رله دیگر استفاده کنید و یا به‌راحتی یک رله جدید برای خودتان راه‌اندازی کنید.

 مزیت راه‌اندازی رله این است که در این صورت کنترل محتوا در دست شماست و می‌توانید از محتوای خود بک‌آپ داشته باشید.

سرویس‌های نوستر 

همانطور که اشاره شد، نوستر یک پروتکل و یک بستر برای ساخت شبکه‌های اجتماعی است. تاکنون برنامه‌های غیرمتمرکز زیادی بر بستر نوستر ساخته شده است. در اینجا به مهم‌ترین قابلیت‌ها و ابزارهای نوستر اشاره کرده‌ایم:

•  nostr.band: یک ایندکس برای نوستر است که آن را قابل سرچ می‌کند و با این ابزار هر چیزی را می‌توان در نوستر پیدا کرد.
•  nostr.watch: فهرستی از تمام رله‌های موجود در پروتکل نوستر و وضعیت آن‌ها را به شما نشان می‌دهد.
• njump: برای پروفایل‌ها، رویدادها و پست‌ها لینک‌های ساده و زیبا می‌سازد.
•  Nostr Profile Manager: این امکان را به کاربران می‌دهد که مخاطبان، رله‌ها و متادیتای پروفایل خود را ادیت کنند، بک‌آپ بگیرند و داده‌ها را برگردانند.
•  nostr army knife و NostrStuff: با این ابزار می‌توانید IDهای نوستر، رویدادها و رله‌ها را ببینید و آن‌ها را به فرمت‌های مختلف تبدیل کنید.
•   zaplife.lol: تمام زپ‌های (انعام) پرداخت‌شده و یادداشت‌های زپ‌شده را نشان می‌دهد.

نقشه راه پروتکل Nostr

پلتفرم Nostr نقشه راه ندارد و پیش‌تر به‌طور کامل راه‌اندازی شده است. این حرف توسعه‌دهنده نوستر یعنی FiatJaf است که در گیتهاب به یکی از کاربران این‌طور پاسخ داده است:

تیم پروتکل نوستر

همانطور که اشاره شد، نوستر یک پروتکل غیرمتمرکز است و تیم مشخصی ندارد. اولین و معروف‌ترین توسعه‌دهنده نوستر شخصی با نام مستعار FiatJaf است که با دریافت حمایت مالی از جک دورسی، پروتکل نوستر را توسعه داد. برای آشنایی بیشتر با سرمایه‌گذاران و سایر افراد موثر در پیشرفت این پروتکل، در زیر به تعدادی از توسعه‌دهندگان و حامیان نوستر اشاره کرده‌ایم:

•  FiatJaf: توسعه‌دهنده اصلی نوستر که هویت اصلی او مشخص نیست. (پروفایل نوستر)
• ویلیام کسرین (William Cassarin): سازنده اپلیکیشن داموس که با نام مستعار Jb55 شناخته می‌شود و سابقه همکاری در شبکه لایتنینگ، Bitcoin Core و NixOS را دارد. او بر روی نسخه iOS برنامه داموس و قابلیت‌های نوستر مثل پروپوزال‌های بهبودی بیت کوین (BIPs)‌ کار کرده است. (پروفایل نوستر)
• جک دورسی (Jack Dorsey): مدیرعامل سابق توییتر و بنیان گذار شرکت Block است که کمک‌های مالی به نوستر کرده است. (پروفایل نوستر)
• ادوارد اسنودن (Edward Snowden): اسنودن برنامه‌نویس نخبه و برنامه‌نویس کامپیوتر و کارمند سابق سازمان اطلاعات (CIA) و آژانس امنیت ملی (NSA) است. (پروفایل نوستر)
• واکر (Walker): او سازنده Nostr Ostrich و پادکست The Bitcoin است. (پروفایل نوستر)
• درک راس (Derek Ross): یکی از توسعه‌دهندگان اصلی نوستر که بیش از ۲۰ سال در حوزه فناوری سابقه دارد. (پروفایل نوستر)

توکن پروتکل Nostr

نوستر ارز دیجیتال ندارد. هدف نوستر این است که یک پلتفرم ساده و ضدسانسور برای پیام‌رسانی باشد. چیزی که نوستر را جزو پروژه‌های ارز دیجیتال قرار می دهد، امکان ارسال بیت کوین از طریق شبکه لایتنینگ در نوستر است. کاربران در نوستر به یکدیگر بیت کوین ارسال می‌کنند. اما نباید فراموش کرد که نوستر ذاتا یک پروژه ارز دیجیتال نیست و توکن ندارد.

سوالات متداول (FAQ)

جمع‌بندی

پلتفرم‌های شبکه اجتماعی غیرمتمرکز مثل Nostr، مالکیت حقیقی محتوا و اطلاعات را به کاربران بازمی‌گردانند. نوستر یک بستر متن‌باز و ضدسانسور برای توسعه شبکه‌های اجتماعی است که از طریق کلاینت‌های خود، امکان پیام‌رسانی آزاد و کسب درآمد مستقیم از محتوا را برای کاربران فراهم می‌کند. در این مقاله توضیح دادیم که نوستر چیست و هدف، نحوه کار، تیم نوستر و سایر مباحث مربوط به آن را بررسی کردیم. نظر شما درباره این پلتفرم چیست؟ لطفا دیدگاه‌های خود را با ما به اشتراک بگذارید.