چهار ماه پس از آغاز بحران برداشت در صرافی اکسکوینو (Excoino)، اکنون اسناد بانکی، احکام قضایی و روایت‌های کاربران نشان می‌دهد که مسئله بسیار فراتر از «اختلال فنی» است. بررسی میهن بلاکچین از پشت‌صحنه این ماجرا، تصویری از بحرانی عمیق در نقدینگی و مدیریت مالی یکی از قدیمی‌ترین صرافی‌های رمزارز کشور ارائه می‌دهد؛ بحرانی که نه‌تنها آینده اکسکوینو، بلکه اعتماد عمومی به کل صنعت فین‌تک ایران را در معرض خطر قرار داده است.
بررسی مستند و تحلیلی میهن بلاکچین از بحرانی که می‌تواند آینده صرافی‌های ایرانی را تغییر دهد
چهار ماه است که نام اکسکوینو (Excoino) دوباره در صدر اخبار حوزه رمزارز ایران قرار گرفته، نه به‌عنوان یکی از صرافی‌های باسابقه، بلکه به‌عنوان نمادی از بحرانی که حالا کل اعتماد کاربران به اکوسیستم فین‌تک کشور را تهدید می‌کند. از اواخر خرداد ۱۴۰۴، گزارش‌های متعددی درباره تأخیر در برداشت‌های ریالی و رمزارزی کاربران منتشر شد. ابتدا، این اتفاق در حد چند مورد پراکنده بود؛ اما از تیرماه، موجی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی، گروه‌های تلگرامی و سامانه‌های شکایت رسمی، از عدم پرداخت دارایی‌ها توسط این صرافی خبر دادند.
در این مدت، میهن بلاکچین نخستین رسانه‌ای بود که موضوع را با نگاهی تحلیلی و فنی بررسی کرد، بی‌آنکه به هیاهوی رسانه‌ای دامن بزند. امروز، با گذشت چند ماه و انبوه اسناد بانکی، قضایی و رسانه‌ای، وقت آن رسیده است که واقعیت ماجرا روشن شود: آیا اکسکوینو قربانی شرایط بانکی و فیلترینگ است؟ یا با بحران واقعی نقدینگی روبه‌روست؟
و مهم‌تر از آن، کاربران چگونه می‌توانند به دارایی خود برسند؟
پیش‌زمینه بحران؛ از تأخیرهای موقت تا صف‌های بی‌پایان
اوایل مرداد ۱۴۰۴، میهن بلاکچین در گزارشی با عنوان «بررسی مشکلات تاخیر برداشت ریالی و رمزارزی در صرافی اکسکوینو؛ دلایل، پیامدها و راهکارها» برای نخستین‌بار به‌طور مستند به مشکل برداشت‌ها پرداخت. در آن گزارش، ده‌ها کاربر گفته بودند که مبالغشان پس از ثبت درخواست برداشت، روزها و حتی هفته‌ها در وضعیت «در انتظار تأیید» مانده و پشتیبانی هم پاسخ مشخصی نداده است. تحلیل میهن بلاکچین در آن زمان روشن بود: بخش زیادی از این تأخیرها ناشی از اختلال در ارتباط با بانک‌ها و محدودیت‌های API بانکی است، اما طولانی شدن روند و نبود پاسخ شفاف، نشانه ضعف مدیریتی و کمبود نقدینگی است، نه صرفاً «مشکل فنی».
گزارش دوم با عنوان «اختلالات برداشت ریالی در اکسکوینو همچنان ادامه دارد؛ سال‌هاست این صرافی از حل مشکلات خودداری می‌کند» منتشر شد. این بار، تحلیل ما به بعد ساختاری مسئله پرداخت که اختلالات مکرر و طولانی، دیگر نمی‌تواند بهانه‌ای موقتی باشد. در آن گزارش نوشتیم:
اکسکوینو با وجود سابقه چندساله، هنوز از نظر تسویه و ارتباط بانکی دچار مشکلاتی است که ریشه در ضعف زیرساخت، عدم تطبیق با تغییرات سیستم بانکی و احتمالاً بحران نقدینگی دارد. تا زمانی که شفافیت مالی ایجاد نشود، این چرخه بی‌اعتمادی ادامه خواهد داشت.
روایت رسمی اکسکوینو؛ از حمله سایبری تا مسدودی مالیاتی
در واکنش به اعتراض‌ها، اکسکوینو دو بیانیه رسمی منتشر کرد. در بیانیه اول، با عنوان «بیانیه رسمی صرافی اکسکوینو پیرو حواشی مالی اخیر» تأکید شد که علت اختلال‌ها مجموعه‌ای از عوامل بیرونی است:
- حملات شدید سایبری در ۲۵ خرداد؛
- محدودیت اینترنت و فیلترینگ بین‌الملل در زمان جنگ ۱۲روزه؛
- قطع ارتباط با بانک‌ها به‌دلیل IP خارجی سرورها؛
- و در نهایت، مسدودی حساب‌های ریالی توسط سازمان امور مالیاتی بدون اطلاع قبلی.
در این بیانیه آمده بود:
اکسکوینو ضمن پذیرش مسئولیت و پوزش از کاربرانش، اعلام می‌کند که تیم فنی و پشتیبانی در حال تسویه تدریجی است. هیچ کاربری مالباخته نیست و تمامی دارایی‌ها در امنیت کامل نگهداری می‌شود.
اما بررسی فنی میهن بلاکچین نشان می‌داد که بخش عمده ادعاها با واقعیت فنی هم‌خوانی ندارد. حتی با وجود حمله سایبری یا فیلترینگ، تسویه رمزارزی از کیف پول‌های داخلی شرکت قابل انجام است؛ بنابراین، تداوم تأخیرها نمی‌تواند صرفاً ناشی از «مشکلات اینترنتی یا تحریم» باشد. در عمل، توقف هم‌زمان برداشت‌های ریالی و رمزارزی نشان‌دهنده یک چیز است:
نقدینگی در هر دو جبهه (ریال و کریپتو) قفل شده است.
اسناد بانکی و قضایی؛ تصویر واقعی از پشت صحنه
میهن بلاکچین طی بررسی‌های خود به مجموعه‌ای از نامه‌ها، احکام و مستندات رسمی بانکی و قضایی دست یافته که شواهد روشنی از وجود پرونده‌های فعال علیه شرکت توسعه فناوری آرین داده پوسته ایرانیان ارائه می‌دهند. با این حال، از آن‌جا که امکان راستی‌آزمایی مستقیم اصالت این احکام و مستندات در مراجع قضایی برای رسانه وجود ندارد، ما صرفاً بر اساس اسناد موجود و شواهد منتشرشده توسط کاربران، آن‌ها را به‌عنوان بخش مهمی از تصویر فعلی بحران تحلیل می‌کنیم. در نامه‌ای از شعبه اجرای احکام مدنی شهرستان فارس آمده است:
حساب‌های شرکت توسعه فناوری آرین داده پوسته ایرانیان با شناسه ملی 14008196510 تا سقف مبلغ ۹۹۵ میلیون تومان اعلام موجودی و در سیستم سراسری مسدود گردید.
اسناد مشابهی از بانک‌های ملی، پارسیان، صادرات و اقتصاد نوین نیز موجود است که هرکدام از توقیف مبالغ چندمیلیاردی در حساب‌های اکسکوینو خبر می‌دهند. در یکی از آن‌ها، یکی از شعب بانک ملی استان فارس تأیید کرده:
موجودی حساب شرکت به مبلغ ۷ میلیارد ریال توسط پلیس فتا توقیف و حساب مسدود می‌باشد.
اما مهم‌ترین مدرک، رأی قطعی شعبه دوم دادگاه عمومی حقوقی استان فارس است که شرکت توسعه فناوری آرین داده پوسته ایرانیان را به پرداخت مبلغ ۹۹۵ میلیون تومان به شاکی محکوم کرده است. در رأی آمده:
با توجه به مستندات ارائه‌شده، شرکت خوانده در انجام تعهدات مالی قصور داشته است. قرار تأمین صادره به مرحله اجرا درآمده و رأی صادره ظرف بیست روز قابل اعتراض است.
به‌عبارت ساده‌تر، دادگاه به‌صورت رسمی تأیید کرده که اکسکوینو در بازپرداخت بدهی مالی به کاربر کوتاهی کرده است. این اسناد، بر خلاف ادعای «اختلال فنی»، نشانه وجود بحرانی مالی و حقوقی واقعی است.
کاربران در خط مقدم بحران: روایت ادمین گروه تلگرامی کاربرانی که دارایی‌هایشان بلوکه شده است
در کنار اسناد بانکی و احکام قضایی، روایت کاربران نیز تصویر ملموس‌تری از وضعیت فعلی اکسکوینو ارائه می‌دهد. ادمین یکی از گروه‌های تلگرامی مالباختگان اکسکوینو، در گفتوگو با میهن بلاکچین توضیح می‌دهد که تعداد اعضای این گروه اکنون به حدود هزار نفر رسیده است. به گفته او، برخی از کاربران در هفته‌های اخیر توانسته‌اند بخشی از دارایی خود را دریافت کنند، اما فقط با حضور فیزیکی در مقابل دفتر اکسکوینو و آن هم معمولاً در ساعات پایانی شب. او می‌گوید:
تعدادی از کاربران با حضور جلوی شرکت، بعضاً حوالی ساعت هشت شب به بعد، توانسته‌اند بخشی از پول خود را نقداً دریافت کنند. اما هیچ سازوکار رسمی برای این پرداخت‌ها وجود ندارد و همه‌چیز موردی است.
به گفته این ادمین، تاکنون هیچ نماینده‌ای از طرف اکسکوینو به گروه وارد نشده و تماسی با ادمین‌ها گرفته نشده است. با این حال، برخی اعضا گفته‌اند که بخش پشتیبانی صرافی هنوز پاسخ‌گوست، هرچند پاسخ‌ها تکراری و بی‌نتیجه‌اند. در میان اعضای گروه، تعدادی دارای مستندات رسمی، از پرینت احکام دادگاه گرفته تا نامه‌های مسدودی حساب و رأی قطعی قضایی هستند.
از دید کاربران، مشکل اصلی نه «فرار مدیرعامل» بلکه از بین رفتن نقدینگی صرافی است. به گفته ادمین گروه:
کاربران معتقدند صرافی سرمایه‌ها را در پروژه‌های دیگر سرمایه‌گذاری کرده، شاید برای سود بیشتر، اما در نهایت یا با ضرر مواجه شده یا سرمایه را از دست داده و حالا پولی برای پرداخت باقی نمانده است.
اکثریت اعضای گروه بر این باورند که وعده جدید اکسکوینو برای «تسویه کامل تا ۶ آبان» نیز محقق نخواهد شد و در بهترین حالت، پرداخت‌های خرد و جزئی به برخی کاربران انجام خواهد گرفت. الگوی پرداخت‌های اخیر نیز همین را نشان می‌دهد: کاربرانی که مبالغ کوچک‌تر (زیر ۱۰ میلیون تومان) داشته‌اند، زودتر به پول خود رسیده‌اند، در حالی‌که کاربران با سرمایه‌های بزرگ‌تر همچنان در انتظارند.
تلاش‌های رسانه‌ای: از وعده تسویه تا تکذیب
میهن بلاکچین برای اطمینان از صحت روایت‌ها، با نیما داراب، مدیر روابط عمومی اکسکوینو، گفتوگو کرد؛ داراب مدعی شد که پشت این ماجرا «پروژه‌ای سازمان‌یافته برای حذف اکسکوینو از بازار» وجود دارد:
از سال ۱۴۰۰ تا امروز چند بار هدف تخریب رسانه‌ای قرار گرفتیم. هیچ کاربری مالباخته نیست، همه در صف پرداخت‌اند. تا سه‌شنبه ۶ آبان همه بدهی‌ها را پرداخت خواهیم کرد.
او معتقد است که مشکلات بانکی و فشارهای نظارتی باعث تأخیر شده و تأکید کرد که مسدودی‌ها موقتی است. پول کاربران امن است.
در این میان رسانه زومیت هم گزارشی جامع و جنجالی با عنوان «در اکسکوینو چه می‌گذرد؟» منتشر کرده بود که اکسکوینو واکنشی هیجانی به آن نشان داد و اعلام کرد که موارد گزارش شده در این مطلب بی‌اساس است و در پی انتشار آن از زومیت شکایت کرده است. میهن بلاکچین برای بررسی صحت ادعای اکسکوینو با آقای مسعود یوسف‌نژاد، مدیرعامل زومیت، گفتوگو کرد. یوسف‌نژاد در این‌باره گفت:
اگر اکسکوینو نقدینگی داشت، امروز بدهکار کاربران نبود. گزارش ما بر اساس شکایات رسمی و پاسخ‌های بانکی است. ما فرصت پاسخ‌گویی دادیم ولی پاسخی نیامد.
او افزود:
رسانه‌ای که اسناد واقعی منتشر کند، متهم به تشویش اذهان عمومی نمی‌شود.
این تقابل رسانه‌ای هرچند پرحاشیه بود، اما مسئله اصلی جای دیگری است: دارایی کاربران هنوز بازنگشته است.
تحلیل میهن بلاکچین: بین روایت و واقعیت
اکنون با کنار هم گذاشتن همه شواهد، تصویر روشنی از آنچه رخ داده به‌دست می‌آید.
اکسکوینو ادعا می‌کند اختلال فنی، حمله سایبری و مشکلات بانکی باعث تأخیر شده، اما وجود احکام قضایی و مسدودی رسمی حساب‌ها نشان می‌دهد مسئله فراتر از یک «مشکل فنی» است. از سوی دیگر، هیچ سندی مبنی بر خروج مدیران یا گم‌شدن دارایی‌ها وجود ندارد؛ بنابراین روایت «کلاهبرداری» یا «فرار» نیز اغراق‌آمیز به نظر می‌رسد. آنچه محتمل‌تر است، بحران نقدینگی ناشی از مدیریت مالی ناپایدار است؛ بحرانی که در اثر ترکیب عواملی چون نوسان بازار، مسدودی‌های مالیاتی و احتمالا برداشت‌های سنگین کاربران در مقطعی کوتاه، به نقطه انفجار رسیده است.
در این میان، سکوت اولیه اکسکوینو و پاسخ‌های ربات‌گونه پشتیبانی، وضعیت را بدتر کرد. نبود اطلاع‌رسانی شفاف، خود به‌تنهایی می‌تواند به اندازه یک تخلف مالی، اعتماد کاربران را نابود کند.
از نظر حقوقی و بانکی، اسناد نشان می‌دهند که حساب‌های شرکت توسعه فناوری آرین داده پیوسته ایرانیان به حکم مقام قضایی واقعاً مسدود شده‌اند. به این معنا که شرکت، در حال حاضر، به منابع مالی خود به‌طور کامل دسترسی ندارد. در عمل، زمانی که چند حساب هم‌زمان در چند بانک مختلف توقیف می‌شوند، به این معناست که پرونده قضایی فعال وجود داره و سیستم بانکی اجازه نقل‌وانتقال پول را به آن شناسه ملی نمی‌دهد. پس حتی اگر اکسکوینو هم بخواهد بدهی‌های خود را پرداخت کند، بدون رفع مسدودی قانونی، عملاً نمی‌تواند.
از نظر محتوای حکم، رأی قطعی شعبه دوم دادگاه یکی از شهرستانهای استان فارس که اکسکوینو را به پرداخت ۹۹۵ میلیون تومان محکوم کرده، معنای مهمی دارد. چنین حکمی زمانی صادر می‌شود که دادگاه احراز کند شرکت در تعهدات مالی خود قصور کرده و درخواست خواهان (کاربر یا شاکی) را وارد بداند. این یعنی دستگاه قضایی، حداقل در این مورد خاص، ادعای کاربر مبنی بر «پرداخت نشدن دارایی» را تأیید کرده است.
از نظر نقدینگی واقعی، اکسکوینو چندین بار در بیانیه‌هایش اظهار کرده که «پول همه در صف تسویه است» یا «اختلال موقت فنی». اما چنین اختلالی وقتی چهار ماه ادامه داشته باشد، دیگر «موقت» نیست؛ نشانه کمبود نقدینگی یا قفل‌شدن دارایی‌هاست. در بازار رمزارز، اگر نقدینگی کافی باشد، حتی با فیلترینگ و محدودیت بانکی، می‌شود رمزارز معادل را از کیف پول‌های شرکت به حساب یا کیف پول کاربران فرستاد. اما وقتی حتی برداشت تتری هم متوقف شده، معنایش واضح است: دارایی معادل، در اختیار شرکت نیست.
از نظر اعتبار و مدیریت بحران، اکسکوینو در سطح روابط عمومی اشتباه بزرگی کرد. به‌جای ارتباط شفاف روزانه، چند بیانیه کلی و تکراری داد و بعد هم به‌جای پاسخ فنی، مسیر شکایت از رسانه را انتخاب کرد. این دقیقاً همان اشتباهی است که کریپتولند در سال ۱۴۰۰ مرتکب شد: سکوت، انکار و بعد واکنش تهاجمی. در چنین شرایطی، حتی اگر نیت سوء وجود نداشته باشد، اعتماد عمومی سقوط می‌کند.
با مجموع داده‌ها، احتمال اینکه اکسکوینو بتواند تا ۶ آبان واقعاً تمام بدهی‌ها را بپردازد، بسیار پایین است. نه به خاطر اینکه نمی‌خواهد، بلکه چون از لحاظ فنی و قضایی نمی‌تواند؛ حساب‌ها مسدودند، پرونده‌ها بازند و حجم مطالبات بالاست. اما هم‌زمان، هیچ نشانه‌ای از فرار، خروج عمدی سرمایه، یا ناپدیدشدن مدیران وجود ندارد. پس احتمال «کلاهبرداری سازمان‌یافته» پایین است، اما بحران نقدینگی شدید و سوءمدیریت مالی تقریباً قطعی است.
حق کاربران است که از اکسکوینو ناراضی باشند؛ چون دارایی‌شان در دسترس نیست و شرکت پاسخ شفافی نمی‌دهد. زومیت در مسیر درستی حرکت کرده و گزارشش مستند بوده است؛ اگرچه لحنش تند است، اما داده‌ها واقعی‌اند. اکسکوینو در وضعیت دفاعی و انفعالی است؛ وعده ۶ آبان بیش از آنکه یک برنامه مالی باشد، یک اقدام روابط‌عمومی است برای خرید زمان. اکسکوینو احتمالاً نمی‌خواست کلاهبرداری کند، اما امروز در موقعیتی قرار دارد که نتیجه عملکردش، از نظر کاربر، تفاوتی با کلاهبرداری ندارد.
مسئولیت و راهکار برای کاربران زیان‌دیده
میهن بلاکچین به‌عنوان رسانه‌ای تخصصی در حوزه رمزارز، خود را در برابر کاربران مسئول می‌داند. توصیه‌های ما برای افرادی که دارایی‌شان در اکسکوینو مسدود شده، بر اساس مشاوره‌های حقوقی و تجربه‌های مشابه (از پرونده کریپتولند تا والکس) چنین است:
- مستندسازی کامل: از هر تراکنش، درخواست برداشت، مکاتبه پشتیبانی و تاریخچه کیف پول اسکرین‌شات بگیرید. این مدارک در دادگاه ارزش اثباتی دارند.
- ثبت شکایت رسمی در سامانه پلیس فتا با شناسه ملی شرکت توسعه فناوری آرین داده پوسته ایرانیان.
- درخواست کتبی از بانک‌ها برای ارائه وضعیت حساب و پرداخت‌های ناموفق در بازه موردنظر.
- پیگیری گروهی: تجربه نشان داده شکایت‌های دسته‌جمعی نتیجه سریع‌تری دارد. کارزارهای رسمی می‌توانند به هم‌افزایی کاربران کمک کنند.
- پرهیز از سپرده‌گذاری مجدد تا زمان روشن‌شدن وضعیت تسویه‌ها.
میهن بلاکچین در این مسیر، آماده است تجربه و دانش خود را در اختیار کاربران قرار دهد تا روند پیگیری قانونی و بازپس‌گیری دارایی‌ها تسهیل شود.
نتیجه‌گیری: شفافیت، شرط بقا
اکنون، بحران اکسکوینو فقط بحران یک شرکت نیست؛ آیینه‌ای است از وضعیت کل صنعت رمزارز در ایران. تا وقتی نظارت شفاف، حسابرسی مستقل و پاسخ‌گویی رسانه‌ای نهادینه نشود، هر صرافی می‌تواند در معرض همین سرنوشت قرار گیرد. اکسکوینو هنوز فرصت دارد. اگر واقعاً قصد دارد اعتماد ازدست‌رفته را بازسازی کند، باید پیش از هر چیز گزارش مالی شفاف، جدول زمان‌بندی پرداخت‌ها و وضعیت حساب‌های توقیف‌شده را منتشر کند. وگرنه، وعده سه‌شنبه ۶ آبان، فقط به تاریخ دیگری از وعده‌های بی‌نتیجه تبدیل می‌شود.
برای کاربران هم این پرونده یک درس بزرگ است: در دنیای رمزارز، دارایی واقعی در کیف پول شخصی شماست، نه در حساب یک صرافی. اعتماد کور، حتی به قدیمی‌ترین نام‌ها، می‌تواند گران‌ترین اشتباه باشد.
