الان که در سال ۲۰۲۰ هستیم، حدود یازده سال از اولین روزی که بیت کوین به تمام دنیا معرفی شد می‌گذرد. اگر در سال ۲۰۰۸ یا به عبارتی ۱۳۸۷ کسی درباره بیت کوین با شما صحبت می‌کرد، به احتمال زیاد او را مسخره می‌کردید. اتفاقی که همین حالا هم با شدتی کمتر هنوز شاهدش هستیم. حقیقت این است که بعد از گذشت یازده سال، بیت کوین و بقیه ارزهای دیجیتال هنوز مورد پذیرش کامل قرار نگرفته‌اند و شاید به این زودی‌ها هم رویای پذیرش عمومی ارزهای دیجیتال محقق نشود. چیزی که در این میان اهمیت دارد، روندی است که تکنولوژی بلاک چین و ارزهای دیجیتال در این سالها طی کرده‌اند. به طور کلی می‌توان گفت ارز دیجیتال در ایران هنوز بسیار ناشناخته است و جامعه افرادی که با این تکنولوژی آشنا هستند بسیار محدود است و با توجه به موانعی که در مسیر این تکنولوژی قرار دارد، هنوز نمی‌توان انتظار داشت عده زیادی از مردم کشور از تکنولوژی بلاک چین و ارزهای دیجیتال استقبال کنند. یکی از دغدغه‌های فعال‌های حوزه از همان روزهای اول تا به حال، مسئله ماینینگ در ایران و قانون‌گذاری‌های مربوط به آن بوده است. در این مطلب قصد داریم به بررسی تاریخچه ارز دیجیتال در ایران بپردازیم و اتفاق‌هایی که طی چند سال گذشته برای ارزهای دیجیتال و به خصوص ماینینگ در ایران افتاد را بررسی کنیم. در ادامه با ما همراه باشید.
ارز دیجیتال در ایران چه مسیری طی کرده است؟
احتمالا سالهای گذشته و زمانی را به یاد می‌آورید که اگر کسی میخواست درباره بیت کوین به شما توضیح بدهد، فکر می‌کردید هدف او معرفی یک طرح بازاریابی هرمی است و اصلا اجازه توضیح به او نمی‌دادید. اگر این اتفاق برای شما نیفتاده، جالب است بدانید همان سالهای اولیه افراد زیادی این اتفاق را تجربه کردند. بیت کوین در دهه هشتاد، اوایل دهه نود و حتی همین الان که در اواخر دهه نود هستیم برای عده زیادی از مردم کشورمان ناشناخته است. یکی از آشناترین موارد که به گوش عده زیادی رسیده بود، بحث بازاریابی شبکه‌ای پروژه‌های هرمی بود و افراد زیادی در آن سالها به خاطر ناآگاهی و مشارکت در این پروژه‌ها ضرر کردند. این مسئله باعث شد تا شنیدن اسم بیت کوین به عنوان یک «پروژه» جدید، لرزه بر اندام افرادی بیندازد که شاید تمام سرمایه عمر خود را در پروژه‌های هرمی از دست داده بودند. پذیرش ارز دیجیتال در ایران از همان سالهای اولیه با چنین موانعی مواجه شد و به مرور زمان و با افزایش آگاهی مردم، این مسئله تا حدودی بهبود پیدا کرد.
پذیرش ارز دیجیتال در ایران و استقبال مردم از تکنولوژی بلاک چین شاید در ابتدا اتفاق خوبی به نظر بیاید؛ ولی وقتی به بخش قانون گذاری و برخوردهای متفاوت قانون‌گذاران با مسئله ارز دیجیتال و ماینینگ در ایران می‌رسیم، با مانعی بسیار بزرگتر مواجه می‌شویم که نمی‌توان زمان مشخصی برای از میان برداشتن آن متصور شد. بحث قانون گذاری ارز دیجیتال در ایران بحث بسیار گسترده‌ای است و در ادامه این مطلب به طور مفصل به آن می‌پردازیم؛ اما چیزی که در اینجا لازم است بدانید، این است که مسئله قانون گذاری و موانع ایجاد شده توسط قانون گذاران، تاثیر چشمگیری بر روی فعالیت مردم ایران در حوزه ارزهای دیجیتال گذاشته است.
قانون گذاری ماینینگ در ایران چه روندی طی کرده است؟
طی چند سال اولیه ورود تکنولوژی بلاک چین و ارزهای دیجیتال به ایران، قانون گذاری مشخصی برای فرآیند ماینینگ در ایران وجود نداشت. البته اگر به یاد داشته باشید، در سالهای گذشته امکان استخراج بیت کوین و بعضی ارزهای دیجیتال دیگر با کامپیوتر وجود داشت و عده‌ای با استفاده از کامپیوتر شخصی بیت کوین استخراج می‌کردند و راضی هم بودند. اما با گذشت زمان و بالا رفتن سختی شبکه بیت کوین، امکان استخراج با استفاده از تجهیزات خانگی از بین رفت. در همین موقع بود که علاقه‌مندان به ماینینگ شروع به خریدن دستگاه‌های استخراج کردند و این فعالیت را در خانه‌های خود، کارخانه‌ها و هر جایی که شرایط مهیا بود ادامه دادند.
روزهای خوش ماینینگ در ایران
اوضاع ماینرهای ایرانی نسبتا خوب پیش میرفت و انتشار خبری مهم در شهریور سال ۹۷، ماینرهای ایرانی را خیلی خوشحال کرد. در این تاریخ دولت اعلام کرد که استخراج رمزارزها را به عنوان یک صنعت پذیرفته و آن را قانونی اعلام کرد. برای ماینرها چه چیزی بهتر از اینکه بدون ترس و پنهان‌کاری فعالیت کنند و مدام نگران بر باد رفتن تلاش‌های شبانه روزی خود نباشند؟
در این میان، عده‌ای هم نگرانی چندانی بابت قانون گذاری ماینینگ در ایران نداشتند و کسی هم نمی‌دانست چطور موفق شده‌اند دستگاه‌های استخراج خود را در فرودگاه‌های دولتی مستقر کنند و با تجهیزات کامل به استخراج بپردازند. البته اینطور هم نبود که فعالیت این افراد کاملا پشت پرده انجام شود؛ بلکه آنها مجوز رسمی ماینینگ خود را در سال ۹۶ از وزارت ارتباط دریافت کرده بودند و شخص وزیر ارتباطات فارم ماینینگ آنها را افتتاح کرده بود.
با رسمی اعلام شدن فعالیت‌های مربوط به ماینینگ در ایران، فعالان این حوزه با مجوز رسمی شروع برگزاری همایش‌های عمومی و جلسات آشنایی کردند و در این میان ارتباطات خوبی بین فعالان باسابقه این حوزه و مردم عادی شکل گرفت. در همین موقع بود که امکان خرید آنلاین دستگاه‌های ماینر با مجوز رسمی وزارت صنعت و معدن هم فراهم شده بود. یعنی همه مردم می‌توانستند با استفاده از سایت‌های مختلف که دارای نماد الکترونیکی معتبر و در نتیجه مجوز وزارت صمت بودند، با خیال راحت دستگاه ماینری بخرند که مورد تایید این وزارت خانه بود.
خداحافظی با روزهای روشن!
احتمالا می‌دانید که خوشی ماینرها زیاد طول نکشید و اوایل سال ۹۸ بود که اوضاع استخراج ارزهای دیجیتال در ایران زیر و رو شد. در این زمان برچسب‌های مختلفی به ماینرها زده شد و تعداد زیادی ماینر ایرانی تحت عناوین ناخوشایند و توهین‌آمیزی مانند «افراد سودجو»، «قاچاقچی» و… دستگیر شدند، فارم‌های ماینینگ زیادی به دلایل متعدد تعطیل و پلمپ شدند، دستگاه‌های ماینینگ قاچاق اعلام شده و ضبط شدند و برای آزادی ماینرها وثیقه‌های سنگینی تعیین شد. البته در این میان باز هم عده‌ای وجود داشتند که فعالیت ماینینگ ارز دیجیتال در ایران را ادامه می‌دادند و ظاهرا مشمول هیچکدام از این برچسب‌ها نمی‌شدند.
تناقض‌ها کم کم شروع شدند. از طرفی بانک مرکزی اعلام می‌کرد که «با فعالان بیت کوین برخورد می‌شود.» و از طرف دیگر وزیر ارتباطات می‌گفت «رمزارزها می‌توانند به صنعت برق کشور کمک کنند». با قاچاق اعلام شدن دستگاه‌های استخراج ارز دیجیتال، فارم‌های ماینینگ یکی پس از دیگری «کشف» و «پلمپ» می‌شدند و دستگاه‌های ماینینگ به عنوان اقلام قاچاق «کشف» و «ضبط» می‌شدند. کمیسیون اقتصادی هر از گاهی جلساتی برای بررسی ساز و کار قانونی بیت کوین برگزار می‌کرد و این جلسات نتیجه خاصی به همراه نداشتند. اعضای اتاق بازرگانی اعلام می‌کردند که بانک مرکزی «موافقت ضمنی خود برای تولید یک رمزارز» را اعلام کرده است و بانک مرکزی اعلام می‌کرد که «هیچ موافقتی مبنی بر انجام این کار صورت نگرفته است».
در نهایت و پس از کشمکش‌های زیاد، سخنگوی صنعت برق با اعلام اینکه استخراج بیت کوین و ارز مجازی در کشور به رسمیت شناخته می‌شود، بیان کرد «طبق آیین نامه ابلاغ شده از سوی معاون اول، افرادی که بخواهند وارد این حوزه شوند باید در ابتدا از وزارت صمت مجوز دریافت کنند» سپس تعرفه برق استخراج ارزهای دیجیتال برابر با تعرفه برق صادراتی اعلام شد و همین مسئله در کنار بالا رفتن قیمت دلار و افزایش قیمت دستگاه‌های استخراج و همچنین افزایش سختی شبکه بیت کوین و از رده خارج شدن دستگاه‌های قدیمی، باعث دلسردی ماینرهای زیادی و کنار کشیدن آنها از این فعالیت شد. در رابطه با مسیری که ماینینگ در ایران طی کرده است، مستند جالبی به نام فارم خاموش هم ساخته شده که توصیه می‌کنیم تماشای آن را از دست ندهید.
ماینینگ در ایران چه اتفاقات مهمی را پشت سر گذاشته است؟
طی سه – چهار سال گذشته اخبار زیادی درباره استخراج ارزهای دیجیتال در ایران به گوشمان خورد که هر کدام از آنها تاثیر بسیار مهمی روی فعالیت علاقه‌مندان این حوزه گذاشت و حتی باعث شد طی بازه‌های زمانی مختلفی، بعضی ماینرها به طور کلی با دنیای ارز دیجیتال و استخراج آن خداحافظی کنند. لیست زیر شامل مهمترین اخبار حوزه ماینینگ در ایران طی چند سال گذشته است که می‌توانید با مطالعه آنها در جریان اخبار این حوزه طی سالهای گذشته قرار بگیرید:
- اردیبهشت ۹۷: بانک مرکزی خرید و فروش بیت کوین را ممنوع کرد!
- مرداد ۹۸: آیین‌نامه فرآیند استخراج ارزهای دیجیتال ابلاغ شد!
- مهر ۹۸: تعرفه برق مصرفی استخراج ارزهای دیجیتال مشخص شد!
- خرداد ۹۹: فعالیت ماینرها در ایران قانونی شد
الان ماینینگ و ارز دیجیتال در ایران چه وضعیتی دارند؟
با وجود کمبود اطلاعات قانون گذاران و موانع موجود، طی ده سال گذشته اطلاعات مردم کشورمان درباره ارزهای رمزگذاری شده و تکنولوژی بلاک چین افزایش زیادی داشته است و این روزها شاهد فعالیت حرفه‌ای ایرانیان زیادی در زمینه ترید و سرمایه گذاری ارزهای دیجیتال هستیم. البته این نکته را هم نباید فراموش کرد که تعداد زیادی از صرافی‌های مطرح حوزه ارزهای دیجیتال مانند بایننس، به ایرانیان اجازه فعالیت در پلتفرم خود را نمی‌دهند و این مسئله هم مانعی دیگر برای فعالیت ایرانیان در پلتفرم‌های حرفه‌ای بین‌المللی ایجاد کرده است.
مسئله‌ای که در این میان هنوز به طور جدی با آن مواجه هستیم، کمبود آگاهی افرادی است که علاقه دارند در حوزه ارز دیجیتال در ایران فعالیت کنند. وجود چنین افرادی در کشورمان و البته در تمام جاهای دیگر دنیا، بستر مناسبی را برای افراد سودجو و کلاهبردار فراهم کرده تا پروژه‌های کلاهبرداری خود را به اسم پروژه‌های مبتنی بر بلاک چین و قراردادهای هوشمند به مردم معرفی کنند و پول کمبود آگاهی مردم را به جیب بزنند. به خاطر وجود چنین مسائلی است که ما همیشه توصیه می‌کنیم قبل شروع فعالیت در حوزه ارزهای دیجیتال، اطلاعات خود را تکمیل کنید، دانش خود را به روز نگه دارید و به همه ریسک‌هایی که فعالیت در این حوزه به همراه دارد، آگاه باشید.
در حال حاضر که در سال ۲۰۲۰ هستیم و بیت کوین به تازگی هاوینگ خود را پشت سر گذاشته و پاداش استخراج به ۶.۲۵ بیت کوین کاهش پیدا کرده است، سختی شبکه بالا رفته، تعرفه برق افزایش پیدا کرده و قیمت دلار هم سر به فلک می‌کشد و خرید دستگاه‌های به‌روز ماینینگ به کار سختی تبدیل شده، به نظر می‌رسد ماینینگ در ایران مثل گذشته سودآور نیست و هرکس بخواهد در این زمینه فعالیت کند، نمی‌تواند در کوتاه‌مدت انتظار بازگشت سرمایه داشته باشد.
جمع بندی
به یاد داشته باشید ارز دیجیتال در ایران و در تمام جهان هنوز حوزه بسیار نوپایی به حساب می‌آید. متخصص‌ها و فعالان این حوزه معتقد هستند راه حل‌هایی که تکنولوژی بلاک چین و ارزهای دیجیتال ارائه می‌دهند، می‌توانند بسیاری از مشکلات روزمره ما و همینطور مشکلاتی در مقیاس‌های بسیار بزرگ را حل کنند. در حال حاضر و با توجه به آخرین ابلاغیه‌های رسمی، ماینینگ در ایران در صورت اخذ مجوز از وزارت صنعت، فعالیتی قانون محسوب می‌شود. اگر در حال دنبال کردن اخبار این حوزه باشید، حتما در جریان پیشرفت‌های سریع این حوزه و پروژه‌های جذابی که هر روز اجرایی می‌شوند هستید. پروژه‌هایی که در ایران به اجرا درمی‌آیند هم پروژه‌هایی بسیار نویدبخشی هستند و همه ما امیدوار هستیم با بهبود وضعیت قانون‌گذاری، استفاده از ارز دیجیتال در ایران و استخراج آن برای علاقه‌مندان راحت‌تر شده و رواج بیشتری پیدا کند.
