اثر شبکه (Network Effect) هنگامی رخ می‌دهد که یک محصول با استفاده بیشتر مردم، ارزشمندتر می‌شود. اورکات (Orkut) را به خاطر دارید؟ اورکات به این دلیل تعطیل شد که افراد زیادی دیگر از آن استفاده نمی‌کردند. البته عوامل دیگری نیز در این موضوع دخیل بودند، اما از آنجایی که دیگر کاربران زیادی نداشت، ارزش اندکی به عنوان یک سرویس داشت.
در خصوص ارزهای دیجیتال نیز اثر شبکه بسیار مهم است. سرمایه و بلاک چین‌ها به ساماندهی کاربران می‌پردازند، بنابراین هرچه افراد بیشتری از یک شبکه استفاده کنند، آن شبکه قابلیت و کاربردهای بیشتری به عنوان سرویس‌های خود ارائه خواهد داد.
چه عاملی تعیین می‌کند که یک پروژه ارز دیجیتال به پروژه برتر بازار در یک حوزه مشخص تبدیل می‌شود؟ می‌توانیم اینطور در نظر بگیریم که معمولا بازار در بلندمدت باید به سمت بهترین راهکارها پیش برود. هرچند، به این سادگی نیست و عوامل زیادی در این موضوع تاثیرگذار هستند. توسعه‌دهندگان ممکن است به عرضه نوآوری و ایجاد فناوری جدید بپردازند، اما اگر در زمان عرضه بازار مناسبی نداشته باشد، نمی‌تواند توجه و پذیرش خوبی به خود جلب کند.
در بعضی موارد، پروژه‌هایی که از نظر فناوری در سطح پایین‌تری قرار دارند، سهم بیشتری از بازار در اختیار می‌گیرند زیرا در زمان مناسبی در دسترس هستند. اینجاست که اثر شبکه تاثیر بسزایی خواهد داشت.
اثر شبکه چیست؟
اثر شبکه یک اثر اقتصادی است که محصول یا سرویسی را تعریف می‌کند که با افزایش تعداد کاربران، به ارزش آن شبکه افزوده می‌شود. هنگامی که اثر شبکه وجود داشته باشد، ورود هر کاربر جدید به شبکه، ارزش بیشتری به آن اضافه می‌کند. در نتیجه، تشویق کاربران جدید به ورود به شبکه، ارزش بیشتری به آن می‌افزاید.
مثال کاملی از اثر شبکه، تلفن است. در روزهای اولیه پیدایش این فناوری، افراد معدودی در خانه‌های خود تلفن داشتند. به علاوه، خانه‌های آنها باید به طور فیزیکی به یکدیگر متصل بود تا از شبکه تلفن استفاده کنند.
با بلوغ و رشد این فناوری، افراد بیشتری توانستند از پس هزینه‌های تلفن برآیند و در نتیجه، ارزش کل شبکه تلفن افزایش یافت. با افزایش تعداد کاربران، ارزش و کاربرد کل شبکه نیز افزایش یافت. این موضوع، چرخه بازخورد مثبت ایجاد کرد که طی آن، افراد بیشتری به این شبکه پیوستند و ارزش بیشتری به کل شبکه افزوده شد. افزایش استفاده از تلفن منجر به رشد تصاعدی آن شد.
انواع مختلف اثرات شبکه
دو نوع اصلی اثر شبکه وجود دارد که عبارتند از اثر شبکه مستقیم و غیرمستقیم.
اثر شبکه مستقیم همان چیزی است که در خصوص تلفن بیان شد. افزایش استفاده منجر به افزایش ارزش برای سایر کاربران می‌شود.
توضیح اثر شبکه غیرمستقیم سخت‌تر است. این اصطلاح به مزایای اضافی و مکمل اشاره می‌کند که از اول در خود اثر شبکه وجود دارد. برای مثال، بسیاری از ارزهای دیجیتال، متن باز هستند.
بیشتر بخوانید : متن باز (Open source) در ارزهای رمزنگاری شده به چه معناست؟ +فایل صوتی
پروژه‌ای که دارای اثر شبکه زیاد و قوی است ممکن است توسعه‌دهندگان بامهارت زیادی را به سمت خود جلب کند تا به حسابرسی کدهای پروژه مورد نظر بپردازند، زیرا صحبت از ارزش زیادی در میان است. این ارزش افزوده در وهله اول از ارزش خود شبکه نشأت می‌گیرد. در ادامه به پروژه‌های غالب و برتری برمیخوریم که اثر شبکه چشمگیرتری نسبت به رقبای خود ایجاد می‌کنند.
نمونه‌هایی از اثر شبکه
نمونه‌های مدرن اثرات شبکه در محصولات مختلف وجود دارد. مشهودترین این محصولات، شبکه‌های اجتماعی هستند که کاربران تمایل دارند تا به سرویس‌هایی ملحق شوند که دوستان آنها در شبکه‌های اجتماعی قبلی نیز از آن سرویس‌ها استفاده می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود که افراد مختلف به پلتفرم‌های مشابهی بپیوندند و سرویس‌های معدودی به یکه‌تازی دست یابند.
اگر شرکت جدیدی تصمیم بگیرد شبکه اجتماعی جدیدی ایجاد کند، در زمینه پذیرش عموم مردم راه سختی در پیش دارد. زیرا اثر شبکه‌ای که پیشتازان این بازار ایجاد کرده‌اند به آنها برتری رقابتی می‌دهد.
مثال خوب دیگر از اثرات شبکه، تاکسی‌های اینترنتی هستند. رقابت با اثر شبکه‌ای که برنامه‌هایی نظیر اوبر (Uber) یا لیفت (Lyft) طی سالیان گذشته ایجاد کرده‌اند برای سرویس‌های کوچکتر با تعداد کاربران کمتر، دشوار است.
این موضوع برای eBay و آمازون نیز در خصوص فروش آنلاین، برای گوگل در خصوص جستجوی اینترنتی، برای AirBNB در خصوص اجاره آنلاین خانه، برای مایکروسافت در خصوص سیستم عامل و برای اپل در خصوص آیفون صادق است. آیا فقط شرکت‌های سودآور با مدل‌های تجاری چشمگیر و شناخته‌شده می‌توانند به اثر شبکه دست یابند؟ خیر. ویکی‌پدیا مثال خوبی از پروژه‌های متن باز است که اثر شبکه چشمگیری بنا نهاده‌اند.
اثر شبکه و ارزهای دیجیتال
اثرات شبکه نکته بسیار مهمی در زمینه بلاک چین و ارزهای دیجیتال هستند.
بیت کوین را در نظر بگیرید. بیت کوین دارای ویژگی‌های مطلوبی است که اثر شبکه قوی یکی از این ویژگی‌ها است.
ماینرها از امنیت شبکه پشتیبانی می‌کنند و نقدینگی خوبی برای ادامه فعالیت‌های خود در اختیار دارند. اما فرض کنید شبکه دیگری عرضه شود من در صدد ارائه کاربردهای مشابهی با بیت کوین باشد. ماینرها ممکن است پاداش بیشتری دریافت کنند، اما نقدینگی مشابهی برای خروج از وضعیت خود نخواهند داشت. ماینرها می‌توانند شانس خود را امتحان کنند و امیدوار باشند که نقدینگی در آینده بهبود خواهد یافت. یا با اطمینان نسبی در خصوص آنکه می‌توانند در این کسب‌وکار باقی خواهد ماند می‌توانند به ماینینگ بیت کوین ادامه دهند. اثر شبکه اینگونه عمل می‌کند. حتی اگر شبکه جایگزین از نظر فناوری بهتر باشد یا پاداش بیشتری ارائه دهد، اما لزوما انتقال به آن منطقی نخواهد بود.
بیشتر بخوانید : راهنمای ماینینگ بیت کوین برای مبتدیان!
بدین ترتیب، این موضوع فقط به دلیل اثر شبکه بیت کوین نیست. به لطف عرضه عادلانه، بیت کوین دارای ویژگی منحصربه‌فردی است که جایگزین کردن یا تقلید از آن به شدت دشوار خواهد بود.
اثرات شبکه در عرصه امور مالی غیرمتمرکز یا همان دیفای نیز نکته مهمی هستند. اگر یک محصول، سرویس یا حتی قرارداد هوشمند به برتری و مزیت چشمگیری دست یابد، غلبه بر آن برای سایر پروژه‌ها دشوار می‌شود. هرچند، دیفای هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد. بسیاری از افراد اذعان داشته‌اند که هیچ محصولی هنوز به اثر شبکه چشمگیری دست نیافته است که آن را به برنده قاطع در این عرصه تبدیل کند.
اثرات منفی شبکه
عملکرد اثرات منفی شبکه برخلاف اثر شبکه است. این موضوع بدان معنا است که ورود هر کاربر جدید به جای افزودن ارزش به شبکه، از ارزش آن می‌کاهد. در طراحی بلاک چین‌ها، این موضوع بسیار مهم است. طراحی خوب باید طوری باشد که ورود هر کاربر جدید، به ارزش شبکه بیافزاید. هرچند، اگر ورود هر کاربر جدید ارزش شبکه را کاهش دهد، باعث ایجاد ازدحام در شبکه خواهد شد.
برای مثال، کارمزد گس اتریوم با سیستمی به سبک مزایده عمل می‌کند. هر کاربر، کارمزد گس خود را به ماینرهای اتریوم پیشنهاد می‌دهد. با ورود کاربران بیشتر و افزایش استفاده از شبکه، کارمزد گس نیز افزایش می‌یابد. زیرا نر کاربر در صدد آن است تا پیشنهاد بهتری ارائه دهد. هرچند، این موضوع بدون توقف نمی‌تواند ادامه یابد. با افزایش بسیار زیاد کارمزد گس، بعضی از کاربران دست از استفاده از شبکه می‌کشند، زیرا هزینه فعالیت آنها بسیار زیاد می‌شود. این موضوع، مثالی از اثر شبکه منفی است.
بیشتر بخوانید : مفهوم گس اتریوم چیست؛ همه چیز درباره سوخت شبکه اتریوم!
بدین ترتیب، راهکارهایی برای این موضوع در راه است. EIP-1559 یکی از پروپوزال‌های اتریوم است طراحی مجدد سیستم کارمزد گس اتریوم را به همراه دارد. به علاوه، مجموعه‌ای از به‌روزرسانی‌های موجود در اتریوم ۲.۰ می‌تواند میزان راندمان شبکه اتریوم را به طور چشمگیری افزایش دهد. این پروپوزال می‌تواند به برطرف شدن مشکل کارمزد بسیار زیاد در زمان فعالیت بالای شبکه کمک کند.
کلام آخر
اثرات شبکه در حوزه‌های مختلف اقتصادی نظیر ارزهای دیجیتال وجود دارند. ایده اثر شبکه این است که ورود کاربران جدید، ارزش بیشتری به شبکه می‌افزاید.
کسانی که شبکه‌های بلاک چین و ارزهای دیجیتال را طراحی می‌کنند می‌توانند از مطالعه این موضوع که چه مکانیزمی منجر به تولید و افزایش اثر شبکه می‌شود بیشترین بهره را ببرند. با استفاده و دخیل کردن اثر شبکه در فرایند طراحی این شبکه‌ها، کوین و توکن‌های جدید می‌توانند سریعتر رشد کنند
