متن باز (Open source) در ارزهای دیجیتال به چه معناست؟

هر جا صحبت از تکنولوژی بلاکچین باشد، اصطلاح متن باز یا منبع باز (Open Source) زیاد شنیده‌ می‌شود. یکی از دستاوردهای مهم بلاکچین را می‌توان شفافیت دانست و متن باز بودن  هم‌راستای همین شفافیت است. بلاکچین تحول زیادی در دنیای دیجیتال ایجاد کرده است و یکی از مولفه‌‌های محرک در این مسیر، گذار از سیستم‌های بسته به فناوری متن باز بوده است. Open Source را می‌توان به فرهنگ شفافیت فناوری تعبیر کرد، مزیتی که نحوه عملکرد کسب‌وکارها و انتظارات ما به عنوان کاربر را متحول می‌کند. با میهن بلاکچین همراه باشید تا علاوه بر پرداختن به مفهوم متن باز در ارزهای دیجیتال، پیامدها و تاثیر آن بر تجربه کاربری را بررسی کنیم.

متن باز (Open source) چیست؟

به عبارت ساده فناوری متن باز یعنی اینکه کد منبع به صورت رایگان در اختیار عموم قرار می‌گیرد تا هر کسی بتواند از آن به عنوان پایه‌ای برای ایده جدید خود استفاده کند. بنابراین به لطف متن باز بودن، یک نرم‌افزار واحد می‌تواند مبنای بسیاری از نوآوری‌های مختلف باشد و پایه و اساس یک اکوسیستم فنی کامل را فراهم کند.

بسیاری از افراد تصور می‌کنند فناوری منبع باز مربوط به سال‌های اخیر است، اما باید بدانید که از همان ابتدای ظهور اینترنت وجود داشته است. در حقیقت خود اینترنت روی یک‌ نرم‌افزار متن باز ساخته شده بود؛ اما با پذیرش انبوه اینترنت، ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی (ISPs) متوجه پتانسیل عظیمی برای سودآوری شدند.

آن‌ها فهمیدند که نه‌تنها از پهنای باند، بلکه از خدمات اختصاصی نیز می‌توانند درآمد کسب کنند. بنابراین با قطع دسترسی عمومی به کدهای نرم‌افزاری خود، استفاده از خدمات‌ را منوط به پرداخت پول کردند؛ پدیده‌ای که اثرات جانبی متعددی به همراه داشت. اولا کاربران مجبور به استفاده از یک ارائه‌دهنده واحد می‌شدند؛ زیرا اعتبار و دارایی آن‌ها (جوایز اعتباری یا پاداش‌های وفاداری) در این پلتفرم در سایر پلتفرم‌ها قابل‌استفاده نبود. همچنین ISPها می‌توانستند به دلخواه خود هر سرویسی را قطع کنند. مثلا اگر شرکت ارائه‌دهنده خدمات Comcast که مالک شبکه خبری NBC و شرکت ضبط و پخش موسیقی Universal music است با سرویسی مانند نتفلیکس مشکل پیدا کند، می‌تواند به سادگی ترافیک آن‌ها را کم یا حتی مسدود کند.

از طرف دیگر برای جامعه توسعه‌دهندگان حل این مشکل از طریق تغییر سرویس‌های موجود امکان‌پذیر نبود؛ زیرا نمی‌توانستند به آسانی به کدهای پایه دسترسی داشته باشند. لازم به یادآوری است که هرچه سطح نوآوری پایین‌تر باشد، تجربه کاربری نیز ضعیف‌تر می‌شود.

به طور خلاصه باید گفت که فناوری متن بسته به نفع شرکت‌ها است نه افراد. یک اکوسیستم متن بسته را می‌توان به دلخواه و در هر زمانی قطع کرد، امکان تقویت نوآوری یا بهینه‌سازی را ندارد و به دلیل فراهم‌نبودن شرایطی برای ترکیب خدمات، موارد استفاده را برای کاربران محدود می‌کند.

بلاکچین و عصر جدیدی از نوآوری‌های متن باز

ظهور بلاکچین به دلایل مختلفی باعث مختل‌شدن سیستم متن بسته شد. اولا خود بلاکچین مبتنی بر کد نویسی منبع باز (بدون مجوز) است و این یعنی برای آنالیز در دسترس عموم قرار دارد و هر کسی می‌تواند ایده خودش را به طور رایگان روی آن اجرا کند.

بلاکچین اتریوم را به عنوان یک نمونه بارز در نظر بگیرید که قراردادهای هوشمند مبتنی بر آن، تحول بزرگی‌ در حوزه‌های مختلف مخصوصا دیفای ایجاد کرده است. توسعه‌دهندگان می‌توانند از کدگذاری نرم‌افزار اتریوم برای ایجاد توابع و از بلاکچین آن برای کسب‌درآمد از این توابع استفاده کنند.

بلاکچین‌های مختلف و نرم‌افزارهای متن باز بخشی از یک چرخش کلی به سمت نسل سوم وب و تمرکززدایی (Decentralization) هستند. این تغییر باعث توزیع دسترسی به خدمات می‌شود و وابستگی به نهادهای متمرکز را از بین می‌برد.

اپن سورس بودن چه مزایایی برای پروژه‌های بلاکچینی و کاربران آن‌ها دارد؟

اکنون فارغ از اصطلاحات پیچیده، می‌خواهیم ببینیم ظهور بلاکچین و گذار به سمت اکوسیستم‌های متن باز چه اثرات و فوایدی در زندگی روزمره ما دارد.

تسریع نوآوری و تجربه کاربری بهتر

نرم‌افزارهای متن باز باعث افزایش سرعت ایجاد نوآوری‌های فنی و تخصصی می‌شوند. به علاوه پروژه‌های متن باز به جای کسب سود از طریق محاصره‌ کاربران در یک پلتفرم خاص، به‌وسیله تمرکز روی کاربردهای واقعی سود به‌دست می‌آورند. از طرف دیگر افزایش تعداد پروژه‌های متن باز به نفع کاربران نیز هست؛ زیرا می‌توانند چندین سرویس را ترکیب کنند (در ادامه بیشتر به این موضوع می‌پردازیم).

ایجاد تعادل بهتر میان پلتفرم‌ها و کاربران آن‌ها

زمانی که عضو یک پلتفرم متن بسته می‌شوید، پلتفرم به منظور شناسایی و اجازه دسترسی در هنگام استفاده، شما را ملزم به ارائه اطلاعات شخصی می‌کند. چرا این شرکت‌ها اطلاعات زیادی را در مورد کاربران جمع‌آوری می‌کنند، درحالی‌که خود کاربران هزینه خدمات ارائه‌شده را می‌پردازند؟ کما اینکه در بسیاری از موارد شاهد نقض حریم خصوصی کاربران یک پلتفرم هستیم.

ماهیت متن باز فناوری بلاکچین به حفظ یک ویژگی مهم یعنی شفافیت کمک می‌کند. از آنجایی که همه چیز به صورت عمومی و بدون شک و شبهه حسابرسی (Audit) می‌شود، امنیت بهتری به‌دست می‌آید. همچنین به دلیل اینکه هیچ نقصی در سیستم وجود ندارد، انجام فعالیت‌های خرابکارانه سخت‌تر می‌شود و هک کردن یک بخش از سیستم بر سایر قسمت‌ها اثر نمی‌گذارد.

سرویس‌های ترکیب‌پذیر در امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)

اگر تجربه استفاده از دیفای را دارید، حتما می‌دانید که یکی از مزیت‌های اصلی آن نسبت به امور مالی سنتی، ویژگی ترکیب‌پذیری (Composability) است. ترکیب‌پذیری یعنی اینکه کاربر می‌تواند به صورت تعاملی از توکن‌های خود در چندین بلاکچین و سرویس استفاده کند. مثلا تصور کنید بتوانید از ترازنامه حساب پی‌پال (PayPal) برای گرفتن وام از یک سرویس وام‌دهنده آنلاین استفاده کنید!

به لطف وجود فرهنگ متن باز، انجام چنین کاری در دیفای امکان‌پذیر است. اکوسیستم دیفای در حال حاضر بر محوریت بلاکچین اتریوم قرار دارد و هرکسی می‌تواند با استفاده از زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی (Solidity)، اپلیکیشن بسازد. به عبارت دیگر در کل اکوسیستم دیفای تقریبا همه سرویس‌ها قابلیت همکاری دارند و به همین دلیل شرایط و تجربه کاربری بهتری ایجاد می‌شود.

رشد دنیای متاورس (Metaverse) و مالکیت‌ دیجیتال

قابلیت همکاری علاوه بر کاربردهایی که در دیفای دارد، یکی از معیارهای اصلی برای متاورس و پلتفرم‌های گیمینگ مبتنی بر وب ۳ است. اما این ویژگی چه مزیت‌هایی برای کاربران پلتفرم‌ها دارد؟ پاسخ بسیار ساده است؛ کاربران می‌توانند به شکلی سودمند مالک دارایی‌های دیجیتال خود باشند و آزادانه از آن‌ها استفاده کنند. با یک مثال، موضوع را کمی روشن‌تر کنیم. در گذشته گیمرها می‌توانستند از دارایی‌های بازی فقط در همان پلتفرمی‌ که آن‌ها را خریده بودند، استفاده کنند. به عبارت دیگر آن‌ها نمی‌توانستند از یک دارایی (مثلا یک بازیکن فوتبال مجازی) در دو پلتفرم مختلف استفاده کنند. این یعنی دارایی‌های درون بازی عملا متعلق به کاربر نبود و وابسته به پلتفرم میزبان بودند.

اما فرهنگ تعاملی یا قابلیت همکاری متاورس و بازی‌های مبتنی بر بلاکچین، یک مقوله کاملا متفاوت است. تصور کنید در مارکت‌پلیس دیسنترالند (Decentraland) چند NFT کفش ورزشی برای آواتار خود می‌خرید. مالکیت شما نسبت به این کفش‌های NFT وابسته به پلتفرم دیسنترالند نیست. بلکه می‌توانید آواتار خود را (به اضافه سایر متعلقات آن مانند کفش‌های جدید، ماشین، حیوان خانگی یا یک سفینه فضایی) به پلتفرم متاورس دیگری ببرید. البته نیازی نیست نگران این باشید که آیا دارایی دیجیتال شما با فناوری پلتفرم جدید سازگار است یا خیر.

به طور خلاصه می‌توان گفت که با ایجاد قابلیت همکاری و تعامل میان پلتفرم‌های مختلف، کاربر نهایی محدود به استفاده از یک سرویس نمی‌شود و مالکیت دیجیتال واقعی و آزادی شکل می‌گیرد. ماهیت اشتراک‌گذاری و ایجاد جامعه (کامیونیتی) محرکی برای ایجاد دنیای متاورس بوده است. جایی که هر کسی می‌تواند با ادغام متن و گرافیک و ایجاد یک محتوای غنی، البته بدون پرداخت هزینه‌های مربوط به مجوزها یا صرف سال‌ها زمان برای توسعه کد، جهان‌های پیچیده‌ای را خلق کند.

مزایای کلی منبع باز بودن

نتیجه حاصل از توسعه نرم‌افزارهای متن باز، ارائه یک کد انعطاف‌پذیر است که به دست کاربران برای خود آن‌ها ساخته‌شده است. هدف از این مشارکت جمعی، ارائه خدمت به شرکت سازنده یا فروشنده محصول نیست. بلکه هدف حل یک مشکل رایج است؛ مسئله‌ای آنقدر مهم و رایج که جامعه‌ بزرگی از برنامه‌نویسان خبره حاضر به وقف زمان و دانش خود برای حل آن هستند. این مدل به شدت به نفع کاربران غیربرنامه‌نویس است؛ زیرا ناگهان یک نرم‌افزار کاربردی خلق می‌شود و هر کسی می‌تواند به طور رایگان از آن استفاده کند. همچنین تا زمانی که گروهی از کاربران متخصص (حتی شرکت‌ها) تمایل به استفاده از نرم‌افزار داشته باشند، به‌روز‌رسانی نرم‌افزار ادامه پیدا می‌کند.

اریک ریموند (Eric Raymond) در کتاب کلیسای جامع و بازار (The Cathedral & The Bazaar) توضیح‌ می‌دهد که چرا متن باز بودن، نماد یک روش انقلابی در تولید فناوری است. بنیاد لینوکس (Linux) دارای هزاران توسعه‌دهنده غیر وابسته است که به صورت عمومی همکاری می‌کنند. این بنیاد نمونه‌ای از مدل متن باز است. رمزارزها نیز دقیقا از همین مدل پیروی می‌کنند که در ادامه بیشتر به این موضوع می‌پردازیم. مزیت‌های متن باز بودن طبق اظهارات ریموند به شرح زیر است:

مشارکت در پروژه به خاطر رفع نیاز شخصی

یک نرم‌افزار خوب به خاطر رفع نیاز شخصی توسعه‌دهنده شکل‌ می‌گیرد. انگیزه اکثر توسعه‌دهندگان از فعالیت در یک پروژه متن باز، استفاده شخصی از محصولی است که می‌سازند. در واقع آن‌ها به موجب یک قرارداد، موظف به ساخت محصولی برای دیگران نیستند بلکه برای رفع نیاز شخصی تلاش می‌کنند. به همین دلیل انگیزه آن‌ها زیاد است و از دانش خود برای رفع یک مشکل بهره می‌گیرند.

اجتناب از تکرار کدها

برنامه‌نویسان توانمند می‌دانند که چه کدهایی را باید بنویسند و چه کدهایی را باید بازنویسی کنند. زمانی که توسعه در یک فضای باز اتفاق بیفتد، علاوه بر اجتناب از تکرار می‌توان کدهای مشکل‌ساز، پیچیده یا زائد را شناسایی و رفع کرد.

جایگزین شدن نیروهای تازه‌نفس

زمانی که جذابیت یک برنامه برای برنامه‌نویس از بین می‌رود، بهترین کار این است که برنامه را به یک جانشین شایسته واگذار کند. افراد بسیاری با توجه به علایق و تخصص شخصی خود وارد یک پروژه منبع باز می‌شوند و به انتخاب خود پروژه را ترک می‌کنند. هیچ‌کس مجبور به ادامه فعالیت در پروژه‌ای نیست که دیگر علاقه‌ای به آن ندارد. معمولا ذهن‌های تازه نفس دیدگاه‌های متفاوت و بهتری برای مشکلات حل‌نشده دارند و راه‌های جدیدی را برای توسعه ارائه می‌دهند.

همکاری با کاربر 

تعامل توسعه‌دهنده با کاربر به عنوان یک همکار، ساده‌ترین و کم‌دردسرترین راه برای بهبود سریع کد و رفع باگ است. بسیاری از افرادی که از کد منبع باز استفاده می‌کنند، قادر به شناسایی مشکلات هستند و حتی می‌توانند راهکارهایی را پیشنهاد دهند. مرز بین مصرف‌کننده و تولید‌کننده یک نرم‌افزار متن باز باید از بین برود؛ زیرا در این صورت تولید به صورت شفاف و در مقابل دیدگان کاربران اتفاق می‌افتد. همچنین مشارکت در تولید برای همه امکان‌پذیر است.

رفع سریع باگ‌ها

«هر چه آزمایش‌کننده‌ها و برنامه‌نویسان یک تیم نرم‌افزاری بیشتر باشد، مشکل سریع‌تر مشخص می‌شود و رفع آن آسان‌تر است.» این قانون بر اساس نام خالق و توسعه‌دهنده اصلی لینوکس، لینوس توروالدز (Linus Torvalds)،  قانون لینوس (Linus’s Law) نام دارد. در پروژه‌هایی که متن باز نیستند، ممکن است همه توسعه‌دهندگان روی یک مشکل مشابه متمرکز شوند یا اینکه هیچ‌کدام از آن‌ها به یک خطای خاص توجه نکنند. در حالی که اگر توسعه یک پروژه به صورت گسترده، توسط کاربران خبره و دارای دیدگاه‌های خاص انجام شود، احتمال کشف و رفع باگ بیشتر می‌شود. به همین دلیل نرم‌افزارهای متن باز انعطاف‌پذیرتر و ایمن‌تر هستند.

مزایای متن باز بودن در ارزهای دیجیتال

تا اینجا در مورد Open source بودن و مزایای کلی آن اطلاعاتی در اختیار شما قرار دادیم. در این قسمت به طور خاص می‌خواهیم به مزایای متن باز بودن در ارزهای دیجیتال بپردازیم.

قابلیت اطمینان

پروژه‌های ارز دیجیتال متن باز قابل اعتماد‌تر هستند؛ زیرا اگر پروژه به هر دلیلی رها شود، شخص دیگری کنترل و حفاظت از آن را بر عهده می‌گیرد. از طرف دیگر اگر یک پروژه‌ متن بسته متوقف شود، تنها گزینه کاربر، انتخاب یک پروژه جایگزین است.

امنیت

پروژه‌های متن باز از نظر امنیت قابل اطمینان‌تر هستند؛ زیرا با توجه به گستردگی توسعه‌دهنگان، پروژه حاصل تلاش مشترک صدها نفر است. به همین دلیل در کدنویسی‌های متن باز، باگ و آسیب‌پذیری‌‌های کمتری وجود دارد.

افزایش علاقه برنامه‌نویسان به پروژه‌های متن باز

اکثر توسعه‌دهندگان پروژه‌های رمزنگاری متن باز، با انگیزه شخصی و سرمایه‌گذاری روی یک محصول شخصی جذب پروژه می‌شوند. آن‌ها برای شخص یا شرکتی کار نمی‌کنند؛ بلکه به خاطر یک نیاز یا علاقه شخصی به پروژه می‌پیوندند. این رویکرد، سرمایه‌گذاری یا کسب دانش توسعه‌دهنده در یک زمینه خاص را تضمین می‌کند و موجب جذب افراد بیشتری به این پروژه می‌شود.

استفاده از پتانسیل تکنولوژی

در پروژه‌های منبع باز، پیاده‌سازی و گسترش فناوری به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد. منبع باز بودن پروژه،‌ نقش یک تسهیل‎‌کننده موثر برای اجرای ایده‌ها و رشد سریع آن‌ها را دارد. نتیجه این است که پروژه‌های زیادی در حوزه‌های مختلف ایجاد می‌‌شود و علاقه‌مندان بیشتری را جذب اکوسیستم کریپتو می‌کند.

تمرکززدایی

اپن سورس بودن مسیر حرکت به سمت تمرکززدایی را تسهیل می‌کند. به جای وجود یک تیم و هسته مرکزی، تعداد زیادی از افراد یک پروژه را پیش خواهند برد.

معایب متن باز بودن در ارزهای دیجیتال

فکر می‌کنم به اندازه کافی از مزایای متن باز بودن صحبت کردیم. وقتش رسیده آن روی سکه را هم نگاه کنیم. در متن باز بودن معایبی هم می‌تواند وجود داشته باشد که در این قسمت به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

افزایش تقلید و کپی کردن کدها

کد منبع باز کیف‌پول‌ها و صرافی‌های ارز دیجیتال را می‌توان دزدید و از آن‌ها برای راه‌اندازی یک وب‌سایت یا برنامه فیشینگ استفاده کرد. بازدید‌کننده‌ها و کاربران ناآگاه به راحتی فریب چنین سایت‌هایی را می‌خورند. اگرچه نرم‌افزارهای متن بسته راهی برای جلوگیری از تقلید ندارند، اما به هر حال نمی‌توان به آسانی از کدهای سایت و برنامه کپی‌برداری کرد.

احتمال بروز حملات روز صفر (Zero-Day)

در حملات روز صفر، فاصله زمانی بین اطلاع یافتن یا قرارگرفتن در معرض یک باگ ناشناخته و رفع آن، فرصتی عالی برای هکر و سوء استفاده از این آسیب‌پذیری است. کدهای متن باز راه‌حل مستقیمی برای این چالش ندارند. اما از آنجا که در پروژه‌های متن بسته باگ‌ها و موارد آسیب‌پذیر فقط توسط جامعه توسعه‌دهندگان پروژه کشف می‌شود، دست هکر از پروژه کوتاه است.

سوالات متداول (FAQ)

• متن باز بودن در ارزهای دیجیتال چیست؟
  متن باز یا اپن سورس بودن به این معناست که کدهای پروژه به صورت عمومی منتشر می‌شود و هر توسعه‌دهنده‌ای می‌تواند آن را بررسی کرده یا برای پروژه خودش از آن استفاده کند.
• مزایای متن باز بودن چیست؟
  متن باز بودن مزایای بسیاری به همراه خواهد داشت مثل اجتناب از تکرار کدها، جایگزین شدن نیروهای تازه‌نفس، رفع سریع باگ‌ها، افزایش امنیت و قابلیت اطمینان، تسهیل تمرکززدایی و غیره.

جمع‌بندی

تکنولوژی متن باز (Open source Technology) فراتر از یک روش مشارکتی برای توسعه کد است. برخلاف سیستم‌های بسته قبلی که کاربر محصور منافع تجاری مالک پروژه بود، به لطف فناوری متن باز فرصتی برای نقش فعال جامعه توسعه‌دهندگان در توسعه اکوسیستم، ایجاد تجربه کاربری بهتر و شکوفایی اکوسیستم‌های جدید به صورت رایگان و بر مبنای خلاقیت فراهم می‌شود. در این مقاله سعی کردیم به متن باز بودن در ارزهای دیجیتال و مزایا و معایب آن اشاره کنیم. به نظر شما استفاده از متن باز در ارزهای رمزنگاری شده چقدر به شفافیت پروژه‌ها کمک می‌کند؟ آیا این فناوری موجب تسریع نوآوری و خلق ایده‌های جدید در فضای رمزنگاری خواهد شد