پای نتورک (Pi Network) با وعده ساده «استخراج رمزارز با موبایل»، میلیون‌ها کاربر را در سراسر جهان جذب کرده است. اما علی‌رغم گذشت سال‌ها از راه‌اندازی در ۲۰۱۹، این پروژه با انبوهی از تردیدها، از جمله تأخیرهای بی‌پایان، اتهامات تمرکزگرایی و نگرانی‌های جدی در مورد حریم خصوصی روبروست.
این مقاله از میهن بلاکچین، به این معما می‌پردازد که چرا علی‌رغم کاربرد محدود و انتقادات گسترده، این هیاهوی تقریباً فرقه‌مانند همچنان فروکش نمی‌کند و میلیون‌ها نفر هر روز به فشردن یک دکمه ادامه می‌دهند.
مقدمه
علی‌رغم سال‌ها تأخیر، عملیات غیرشفاف و تردیدهای گسترده، پای نتورک (Pi Network) همچنان طرفدارانی تقریباً فرقه‌مانند را با خود همراه کرده است.
با این حال، منتقدان این پروژه را «پول‌محور» خوانده‌اند و به اتکای آن به تبلیغات درون‌برنامه‌ای، رشد مبتنی بر معرف (Referral) و کنترل متمرکز توکن‌ها اشاره می‌کنند. برخی حتی ادعا می‌کنند که الزامات احراز هویت مشتری (KYC) آن می‌تواند امکان درآمدزایی از داده‌های کاربران را فراهم کند.
سؤال ساده است؛ چگونه یک رمزارز که ادعا می‌شود با موبایل استخراج می‌شود و به دلیل تنگناها و کاربرد محدود مورد انتقاد قرار گرفته است، میلیون‌ها نفر را وادار می‌کند تا هر روز صادقانه روی یک دکمه ضربه بزنند؟
شبکه پای که در سال ۲۰۱۹ توسط بنیان‌گذاران تحصیل‌کرده استنفورد راه‌اندازی شد، در پی بازآفرینی استخراج رمزارز بود. به جای سخت‌افزارهای پرمصرف انرژی، کاربران سکه‌های پای (Pi) را از طریق یک اپلیکیشن گوشی هوشمند «استخراج» می‌کنند. این پروژه به جای اثبات کار (PoW)، بر پروتکل اجماع استلار (SCP) و «حلقه‌های امنیتی» اجتماعی تکیه دارد و وعده شمول گسترده‌تری را به جای رقابت بر سر قدرت هش (Hash-Power) می‌دهد.
در فوریه ۲۰۲۵، پای سرانجام شبکه اصلی (Mainnet) مورد انتظار خود را سال‌ها پس از وعده اولیه، برای معاملات خارجی و انتقال توکن باز کرد.
اما این راه‌اندازی با مشکل مواجه شد. تأخیر در مهاجرت (Migration)، صف‌های طولانی KYC و دسترسی ناهموار، بسیاری را ناامید کرد. با این حال، هیاهو پابرجا ماند؛ رالی کوتاهی، قیمت پای را به نزدیکی ۳ دلار رساند، اما تا سپتامبر ۲۰۲۵ به حدود ۰.۳۴ دلار سقوط کرد.
تاکنون، شبکه پای همچنان شور و شوق قابل توجهی را حفظ کرده است، در حالی که با نگرانی‌های روزافزون عملیاتی و ساختاری مواجه است.
آیا می‌دانستید؟ اولین تب شدید «استخراج» با موبایل، پای نبود. در سال ۲۰۱۷، پروژه‌ای به نام الکترونیوم (Electroneum) وعده استخراج با گوشی هوشمند را داد، اما پس از آنکه صرافی‌ها علاقه‌شان را از دست دادند، محو شد.
انتقادات و علائم هشداردهنده
در حالی که شبکه پای همچنان حجم بالایی از کاربران روزانه را جذب می‌کند، منتقدان استدلال می‌کنند که بنیاد آن پر از ایرادات حل‌نشده است.
تمرکزگرایی و کنترل تیم اصلی
اگرچه پای خود را یک «شبکه باز» معرفی می‌کند، کنترل همچنان در دست تیم اصلی آن متمرکز است. تمام نودهای اعتبارسنج (Validator Nodes) همچنان توسط توسعه‌دهندگان پروژه اداره می‌شوند، نه توسط اعضای مستقل جامعه. این امر، عدم تمرکزی را که اکثر رمزارزها بر پایه آن ساخته شده‌اند، تضعیف می‌کند.
توکنومیکس (اقتصاد توکنی) و توزیع غیرشفاف
پای (Pi) حداکثر عرضه ۱۰۰ میلیارد توکن را تعیین کرده است که بین چهار بخش تقسیم می‌شود؛ ۶۵٪ برای پاداش استخراج جامعه، ۲۰٪ برای تیم اصلی، ۱۰٪ برای ذخایر بنیاد و ۵٪ برای نقدینگی در نظر گرفته شده است. روی کاغذ، این تقسیم‌بندی ساده به نظر می‌رسد، اما تعداد واقعی در گردش به این بستگی دارد که چه تعداد سکه به شبکه اصلی منتقل شده‌اند. هر دسته فقط همگام با پاداش‌های استخراج منتقل‌شده (MMR) و تأیید شده، آزاد می‌شود.
پاداش‌های مبتنی بر معرف با شباهت‌هایی به بازاریابی شبکه‌ای (MLM)
استخراج پای به شدت به معرف‌ها (Referrals) و «حلقه‌های امنیتی» وابسته است. منتقدان استدلال می‌کنند که این سیستم جذب لایه‌ای، شبیه طرح‌های بازاریابی چندسطحی (MLM) است و اکنون که رشد کاربران جدید کند شده، پرسش‌هایی را در مورد پایداری آن ایجاد می‌کند.
لیست شدن محدود و مشکلات نقدینگی
حتی پس از راه‌اندازی شبکه اصلی در فوریه ۲۰۲۵، پلتفرم‌های معاملاتی پای به صرافی‌های رده متوسط مانند OKX، Gate.io، Bitget و MEXC محدود مانده‌اند. پلتفرم‌های بزرگی مانند بایننس (Binance) و کوین‌بیس (Coinbase) با اشاره به نگرانی‌های حل‌نشده در مورد توکنومیکس و تمرکزگرایی، از لیست کردن آن خودداری کرده‌اند.
نوسانات و فعالیت مشکوک توکن‌ها
عملکرد بازار پای ضعیف بوده است. از اوج قیمت نزدیک به ۳ دلار در اوایل ۲۰۲۵ به حدود ۰.۳۴ تا ۰.۳۵ دلار تا تاریخ ۳ سپتامبر ۲۰۲۵ سقوط کرده است که سقوط ۹۰ درصدی را نشان می‌دهد. در همین حال، یک کیف پول رمزارزی با برچسب «GAS…ODM» بی‌سروصدا در حال جمع‌آوری ۳۳۱ میلیون سکه پای بوده است که به سوءظن‌ها در مورد فعالیت‌های ناشی از اطلاعات داخلی (Insider-Driven) دامن می‌زند.
خطرات حریم خصوصی ناشی از KYC متمرکز
برای انتقال پای استخراج‌شده به شبکه اصلی، کاربران ابتدا باید فرآیند احراز هویت مشتری (KYC) را بگذرانند. این به معنای بارگذاری یک مدرک شناسایی دولتی و تکمیل بررسی تشخیص چهره «سلفی زنده» است. گزارش‌ها حاکی از آن است که این داده‌ها به جای سیستم‌های تحت کنترل کاربر، بر روی سرورهای متمرکز ذخیره می‌شوند که این امر انتقاداتی را در مورد خطرات حریم خصوصی و امنیتی برانگیخته است.
این نگرانی‌ها جدید نیستند؛ ادعاهای قبلی در مورد مشکلات با ارائه‌دهندگان ثالث KYC، به پرسش‌های مداوم در مورد نحوه مدیریت اطلاعات حساس کاربران توسط پای و اینکه آیا تدابیر حفاظتی کافی وجود دارد، دامن زده است.
آیا می‌دانستید؟ تحلیل‌های وب اخیر نشان می‌دهد که برترین بازدیدکنندگان وبسایت minepi.com بر اساس کشور عبارتند از: ویتنام (۱۰.۲٪)، کره جنوبی (۸.۲٪)، هند (۶.۶۶٪)، ایالات متحده (۶.۶٪) و اتیوپی (۵.۲٪).
چرا هیاهو ادامه دارد
استخراج «رایگان برای امتحان»، تقویت اجتماعی و سیگنال‌های پایدار اکوسیستم، دست به دست هم داده‌اند تا میلیون‌ها نفر را از نظر احساسی درگیر نگه دارند؛ حتی در حالی که منتقدان بر شکاف‌های نقدینگی، لیست شدن محدود و تمرکزگرایی تمرکز دارند.
مانع ورود کم، ریسک مالی حداقلی
استخراج پای به جای سرمایه، هزینه «توجه» دارد. کاربران به سادگی یک بار در هر جلسه اپلیکیشن را باز می‌کنند تا فعالیت خود را تأیید کنند (بدون نیاز به GPU، بدون قبض برق).
این چارچوب، ریسک درک‌شده را کاهش می‌دهد و شبکه را برای هر کسی که گوشی هوشمند دارد، در دسترس می‌سازد. انگیزه‌های لایه‌ای، مانند پاداش‌های معرف (۲۵٪ به ازای هر دعوت فعال) و حلقه‌های امنیتی (تا ۱۰۰٪ پاداش)، این تجربه را بازی‌وار (Gamify) کرده و ضربه زدن‌های گاه‌به‌گاه را به پیشرفتی تدریجی تبدیل می‌کند.
دسترسی‌پذیری و طراحی مبتنی بر موبایل (Mobile-First)
پای خود را «رمزارز عصر گوشی‌های هوشمند» معرفی می‌کند. به جای کیف پول‌ها و دستگاه‌های استخراج (Rigs)، مشارکت به یک روال تک‌ضغیه‌ای کاهش یافته است. تحلیلگران این را نوآوری واقعی پای می‌دانند؛ این پروژه کاربران غیرفنی، محروم از خدمات بانکی (Underbanked) یا کنجکاو در مورد رمزارزها را از طریق یک سیستم سبک و کم‌مصرف (SCP به جای PoW) به مشارکت‌کننده تبدیل می‌کند.
هویت اجتماعی به مثابه نیروی محرکه
برچسب‌ها اهمیت دارند. کاربران پای خود را پیشگامان (Pioneers) می‌نامند و آیین‌هایی مانند ضربه‌های روزانه، معرفی دیگران و تیم‌سازی، یک همبستگی اجتماعی ایجاد می‌کند.
کمپین‌هایی مانند پای‌فست (PiFest) و نقشه پای (Map of Pi) فعالیت را تقویت می‌کنند و به شرکت‌کنندگان حس تعلق می‌بخشند. حتی اگر در مورد آمار «۶۰ میلیون کاربر» پای بحث وجود داشته باشد، فعالیت تأیید شده حدود ۱۲ میلیون حساب کاربری، هنوز هم طبق استانداردهای رمزارزی، عددی عظیم است.
امید و تجربه کردن، فراتر از کاربرد فوری
روایت پروژه عمداً بلندمدت است؛ «ابتدا نمودار کاربران را بساز، سپس کاربرد را گسترش بده». این توالی اجازه می‌دهد تا ناکامی‌هایی مانند تأخیر در مهاجرت یا لیست شدن ناچیز، به عنوان موانع موقتی بازتعریف شوند. برای معتقدان، چشم‌انداز (Vision) مهم‌تر از حال حاضر است.
سیگنال‌هایی از تکامل مداوم
این نیروی محرکه همچنین توسط نشانه‌های اکوسیستم، یعنی هکاتون‌ها، کمک‌هزینه‌های توسعه‌دهندگان و صندوق‌های سازندگان زنده نگه داشته می‌شود. اینها محصولات نهایی نیستند، اما نقاط عطف (Milestones) قابل پیگیری و گفتگو را در اختیار جامعه قرار می‌دهند و به حفظ تعامل بین نوسانات بازار کمک می‌کنند.
آیا می‌دانستید؟ بیش از ۶.۹ میلیارد گوشی هوشمند در سراسر جهان در سال ۲۰۲۵ در حال استفاده است که یعنی آزمایش‌های رمزارزی مبتنی بر موبایل مانند پای، به طور احتمالی بازار هدف بزرگ‌تری نسبت به کیف پول‌های بیت‌کوین (که تعدادشان حدود ۴۶۰ میلیون است) در اختیار دارند.
در ادامه منتظر چه باشیم
قدرت ماندگاری پای هرگز به قیمت کوتاه‌مدت مربوط نبوده است. آزمون واقعی این است که آیا می‌تواند کنجکاوی انبوه را به یک کاربرد در شبکه باز تبدیل کند.
برای ناظران، سیگنال‌هایی که باید مراقبشان بود واضح هستند:
- عدم تمرکز در عمل: اثباتی مبنی بر اینکه «شبکه باز» چیزی فراتر از یک شعار است. اعتبارسنج‌های مستقل و یکپارچه‌سازی‌های واقعی (نه فقط پیام‌رسانی درون‌برنامه‌ای) کلیدی هستند.
- لیست شدن و نقدینگی: تا زمانی که یک صرافی بزرگ مانند بایننس وارد عمل نشود، کشف قیمت و اعتماد کاربران محدود باقی خواهد ماند.
- تحویل اکوسیستم: هکاتون‌های تأمین مالی شده، اپلیکیشن‌های فعال و استفاده مداوم، بسیار مهم‌تر از به‌روزرسانی‌های وبلاگ هستند.
- پیشرفت KYC و مهاجرت: اعداد شفاف و رو به رشد کاربران آنچین (onchain)، پایه و اساس هر اقتصاد کاربردی را تشکیل خواهند داد.
اگر این نقاط عطف به جلو حرکت کنند، هیاهوی پای می‌تواند به سمت کاربرد آزموده‌شده تغییر مسیر دهد. اگر متوقف شوند، ایمان (و نه «اصول بنیادین») محصول اصلی پروژه باقی خواهد ماند.
