صنعت رمزارز یکی از ارکان اصلی اقتصاد دیجیتال جهان است که با رشد روزافزون خود، فرصت‌های بی‌نظیری برای جذب سرمایه، ایجاد اشتغال و توسعه فناوری فراهم کرده است. با این حال، در ایران، این صنعت به دلیل سیاست‌های محدودکننده و غیرکارشناسانه بانک مرکزی، با چالش‌های بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شده است.
اقدامات اخیر بانک مرکزی که شامل مسدودسازی درگاه‌های پرداخت و محدودیت‌های گسترده بر پلتفرم‌های داخلی بوده، باعث ایجاد موجی از اعتراضات در میان فعالان این حوزه و کاربران شده است. در این گزارش، با نگاهی انتقادی، به تحلیل این اقدامات، پیامدهای آن‌ها و مطالبات مطرح‌شده می‌پردازیم.
اقدامات بانک مرکزی: تصمیمات عجولانه و غیرکارشناسی
بانک مرکزی طی ماه‌های اخیر سه اقدام کلیدی در حوزه رمزارز انجام داده است:
- ۶ دی‌ماه ۱۴۰۳: مسدودسازی درگاه‌های پرداخت پلتفرم‌های تبادل رمزارز.
- ۳ آبان‌ماه ۱۴۰۳: مسدودسازی حساب‌های بانکی مرتبط با این پلتفرم‌ها.
- ۱۳ آبان‌ماه ۱۴۰۳: قطع خدمات پرداخت‌یاران به پلتفرم‌های رمزارزی.
این تصمیمات، بدون اطلاع قبلی یا مشورت با متخصصان و فعالان این صنعت اتخاذ شده و عملاً دسترسی میلیون‌ها کاربر به خدمات شفاف و قانونی را محدود کرده است. بهانه‌های مطرح‌شده برای این اقدامات، شامل کنترل نرخ ارز، مدیریت گردش ریالی، و جلوگیری از خروج سرمایه است؛ اما آیا این سیاست‌ها واقعاً به اهداف خود رسیده‌اند؟
نتایج و پیامدهای سیاست‌های بانک مرکزی
بررسی نتایج این اقدامات نشان می‌دهد که نه تنها اهداف ادعایی محقق نشده‌اند، بلکه مشکلات گسترده‌ای را به وجود آورده‌اند:
۱. ناکارآمدی در کنترل نرخ ارز
هدف اصلی اعلام‌شده، کنترل نرخ ارز بود؛ اما نرخ ارز پس از این اقدامات به بیش از ۸۰ هزار تومان افزایش یافت. این شکست آشکار، ناکارآمدی سیاست‌های محدودکننده را به وضوح نشان می‌دهد.
۲. تقویت بازارهای زیرزمینی
محدودسازی پلتفرم‌های شفاف داخلی، باعث گسترش بازارهای غیرقانونی و زیرزمینی شده است. این بازارها، به دلیل نبود نظارت و شفافیت، ریسک‌های زیادی برای کاربران به همراه دارند و بستری برای جرایم مالی فراهم کرده‌اند.
۳. ضربه به حقوق کاربران
بیش از ۱۵ میلیون کاربر ایرانی که از پلتفرم‌های داخلی استفاده می‌کردند، اکنون از دسترسی به دارایی‌های خود محروم شده‌اند. این مسئله نه تنها نقض حقوق مالی کاربران است، بلکه اعتماد عمومی به نظام مالی کشور را به شدت کاهش داده است.
۴. تضعیف صنعت رمزارز داخلی
این سیاست‌ها، صدها کسب‌وکار شفاف و قانونی در حوزه رمزارز را به تعطیلی کشانده و فرصت‌های اقتصادی و اشتغال‌زایی را از کشور گرفته است. این در حالی است که بسیاری از کشورها با حمایت از این صنعت، به رشد اقتصادی پایدار دست یافته‌اند.
۵. تشدید مهاجرت نخبگان
سیاست‌های محدودکننده و غیرکارشناسانه، باعث خروج نیروی انسانی متخصص و کارآفرینان از کشور شده است. این مهاجرت‌ها نه تنها ظرفیت‌های نوآوری را از بین می‌برد، بلکه به تضعیف زیرساخت‌های اقتصادی کشور منجر می‌شود.
۶. حذف ریال از چرخه مبادلات
با مسدودسازی‌های پیاپی، رمزارزها به جایگزینی برای ریال در مبادلات داخلی و خارجی تبدیل شده‌اند. این روند می‌تواند جایگاه ریال را در نظام مالی کشور تضعیف کرده و اثرات بلندمدتی بر اقتصاد ایران داشته باشد.
واکنش‌ها: اعتراض گسترده فعالان و کاربران
اقدامات بانک مرکزی، موجی از اعتراضات را در میان انجمن‌های صنفی، متخصصان و کاربران به همراه داشته است:
۱. انجمن بلاکچین ایران
این انجمن اقدامات بانک مرکزی را ضربه به اقتصاد دیجیتال و مغایر با اصول رهبری دانسته و خواستار بازنگری فوری در سیاست‌ها شده است.
۲. انجمن فین‌تک ایران
انجمن فین‌تک ایران، سیاست‌های بانک مرکزی را چراغ سبز به بازارهای زیرزمینی و تهدیدی جدی برای حقوق کاربران و اقتصاد دیجیتال اعلام کرده است.
۳. ۵۰ کسب‌وکار فعال در حوزه رمزارز
بیش از ۵۰ کسب‌وکار حوزه رمزارز با انتشار بیانیه‌ای مشترک، این اقدامات را ضدیت با بخش خصوصی و تلاش برای نابودی فضای سالم کسب‌وکار در کشور توصیف کرده‌اند.
مطالبات انجمن‌ها و متخصصان
فعالان و متخصصان حوزه رمزارز، با ارائه بیانیه‌هایی، خواستار اقدامات زیر شده‌اند:
- بازنگری فوری در سیاست‌های محدودکننده.
- تعامل و مشورت بانک مرکزی با متخصصان و انجمن‌های صنفی برای تدوین سیاست‌های توسعه‌محور.
- ایجاد شفافیت و رقابت عادلانه برای پلتفرم‌های داخلی و خارجی.
- احترام به حقوق کاربران و تضمین دسترسی آن‌ها به دارایی‌های خود.
- ارائه گزارش شفاف از نتایج سیاست‌ها و مستندات تصمیمات اتخاذشده.
مقایسه با جهان: چرا ایران از رقابت عقب می‌ماند؟
سیاست‌های محدودکننده بانک مرکزی، نشان‌دهنده رویکردی غیرکارشناسانه، عجولانه و فاقد شفافیت است. این اقدامات نه تنها به اهداف ادعایی (کنترل نرخ ارز) نرسیده، بلکه باعث تخریب زیرساخت‌های اقتصادی و فناوری کشور شده است. مقایسه ایران با کشورهایی مانند امارات و ترکیه نشان می‌دهد که این کشورها با حمایت از صنعت رمزارز، میلیاردها دلار سرمایه جذب کرده و هزاران شغل ایجاد کرده‌اند؛ در حالی که ایران با سیاست‌های محدودکننده، از این رقابت عقب مانده است.
فعالان و انجمن‌های صنفی حوزه رمزارز، با توجه به پیامدهای منفی سیاست‌های اخیر بانک مرکزی و تحلیل شرایط موجود، پیشنهادات زیر را به دولت و بانک مرکزی ارائه می‌دهند تا از فرصت‌های این صنعت بهره‌برداری بهینه شود و آسیب‌های بیشتر به اقتصاد دیجیتال کشور جلوگیری گردد:
۱. بازنگری فوری در سیاست‌های محدودکننده
سیاست‌های فعلی بانک مرکزی نه تنها کمکی به کنترل نرخ ارز نکرده، بلکه به گسترش مشکلاتی نظیر تقویت بازارهای زیرزمینی و کاهش اعتماد عمومی منجر شده است. پیشنهاد می‌شود:
- تصمیمات محدودکننده فعلی به طور فوری متوقف شوند.
- رویکردی کارشناسانه و توسعه‌محور در پیش گرفته شود.
۲. تعامل نزدیک با متخصصان و انجمن‌های صنفی
بانک مرکزی باید به جای تصمیم‌گیری‌های یک‌جانبه، به نظرات کارشناسان و فعالان این صنعت توجه کند. این تعامل می‌تواند شامل:
- مشاوره با انجمن‌های صنفی مانند انجمن بلاکچین و انجمن فین‌تک.
- تشکیل کمیته‌ای از متخصصان حوزه رمزارز برای تدوین سیاست‌های شفاف و هوشمندانه.
۳. ایجاد فضای شفاف و رقابتی
فعالان این حوزه بر این باورند که پلتفرم‌های داخلی باید در فضایی شفاف و منصفانه با نمونه‌های خارجی رقابت کنند. به همین منظور، پیشنهاد می‌شود:
- مقررات‌گذاری شفاف و منطبق با استانداردهای بین‌المللی صورت گیرد.
- نظارت موثر بر پلتفرم‌ها اجرا شود تا از تخلفات جلوگیری گردد، اما بدون ایجاد محدودیت‌های غیرضروری.
۴. احترام به حقوق کاربران
مسدودسازی دسترسی کاربران به دارایی‌هایشان، نقض آشکار حقوق مالی آنان است. پیشنهاد می‌شود:
- بانک مرکزی، تضمین دسترسی ایمن کاربران به دارایی‌های خود در پلتفرم‌های داخلی را ارائه کند.
- به جای محدودیت‌های یک‌جانبه، راه‌حل‌هایی برای کاهش ریسک‌های موجود به کاربران معرفی شود.
۵. بهره‌گیری از ظرفیت رمزارزها برای تقویت اقتصاد کشور
به جای محدود کردن صنعت رمزارز، بانک مرکزی می‌تواند از ظرفیت‌های این صنعت برای:
- تثبیت ارزش ریال در برابر تورم.
- جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی.
- تقویت زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال استفاده کند.
۶. ارائه گزارش شفاف از نتایج سیاست‌های فعلی
فعالان و کاربران حق دارند بدانند که نتایج سیاست‌های بانک مرکزی چه بوده و چه تاثیری بر کنترل بازار ارز یا حفظ حقوق آنان داشته است. پیشنهاد می‌شود:
- بانک مرکزی گزارش دقیقی از تاثیرات تصمیمات اخیر ارائه کند.
- شفافیت در فرآیند تصمیم‌گیری به عنوان یک اصل رعایت شود.
فعالان حوزه رمزارز معتقدند که رویکرد فعلی بانک مرکزی، به جای استفاده از رمزارز به عنوان فرصتی برای رشد اقتصادی، این صنعت را به یک تهدید تبدیل کرده است. تغییر مسیر به سمت سیاست‌گذاری هوشمندانه و تعامل سازنده می‌تواند نه تنها به نفع اقتصاد کشور باشد، بلکه از آسیب‌های بیشتر به اعتماد عمومی، سرمایه انسانی و زیرساخت‌های اقتصادی جلوگیری کند. ادامه این سیاست‌ها، نه تنها صنعت رمزارز داخلی را نابود خواهد کرد، بلکه فرصت‌های توسعه‌ای کشور را نیز از بین خواهد برد.
