یوان به عنوان یک ارز مهم در دنیا در نظر گرفته نمی‌شود، اما آیا یوان دیجیتال می‌تواند این موضوع را تغییر دهد؟ کشور چین در حال پیشرفت‌های چشمگیری در منطقه شنژن و سایر مناطق است. بحران شیوع ویروس کرونا بر تمایل کشور چین مبنی بر توزیع اولین ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) توسط یکی از اقتصادهای بزرگ جهان، تاثیر آنچنانی نداشته است؛ اتفاقا در این شرایط به نظر می‌رسد که سرعت پیشرفت پروژه ارز دیجیتال و پرداخت‌های الکترونیکی این کشور افزایش یافته است. برای مثال، در منطقه شنژن ۱۰۰,۰۰۰ شهروند در ماه جاری مجموعا ۳۱ میلیون دلار یوان دیجیتال از طریق قرعه‌کشی دریافت کرده‌اند. اکنون شهروندان می‌توانند به صورت آزمایشی از دستگاه‌های ATM برای تبدیل یوان دیجیتال به پول نقد استفاده کنند.
در این بین، بانک Postal Savings کشور چین، کیف پول فیزیکی تولید کرده است که می‌توان یوان دیجیتال را بر روی آن ذخیره کرد. این کیف پول برای افراد مسنی که با ارزهای الکترونیکی راحت نیستند می‌تواند مفید واقع شود. دولت چین که به نظر می‌رسد تمام احتمالات را بررسی کرده است، اخیرا اسم پلتفرم پرداختی Alipay را به فهرست سیستم‌های یوان دیجیتال در استان شانگهای وارد کرده است.
دلیل شتاب کشور چین برای عرضه یوان دیجیتال چیست؟
کوین دسوزا (Kevin Desouza) یکی از استادان بخش تجارت، فناوری و استراتژی دانشگاه فناوری کویینزلند در این خصوص گفته است:
کشور چین سرعت توسعه ارز دیجیتال بانک مرکزی خود را افزایش داده است. به عبارت ساده‌تر، این اقدام را یک برتری و مزیت رقابتی در اقتصاد دیجیتال می‌دانند. با توجه به ماهیت بازارهای کشور چین و عزم تبدیل شدن به اولین کشور در رقابت CBDC، می‌توان انتظار داشت که تلاش‌های چین در این مسیر سه برابر شود.
اسوار پراساد (Eswar Prasad) استاد اقتصاد در دانشگاه کورنل و عضو ارشد موسسه بروکینگز گفته است:
کشور چین در زمینه ایجاد و بهبود طرح و چارچوب مفهومی ارز دیجیتال بانک مرکزی خود، پیشرفت چشمگیری داشته و انتقال از نسخه فیزیکی به نسخه دیجیتال ارز بانک مرکزی را به واقعیت نزدیک‌تر کرده است.
طبق بیانیه رسمی بانک خلق چین، یوان دیجیتال پس از عرضه کامل به عنوان ارز M0 (یعنی به عنوان پول در گردش نظیر اسکناس یا سکه) مورد استفاده قرار خواهد گرفت. مراحل آماده‌سازی بسیار جامع و گسترده بوده است؛ به طوری که آزمایش‌های اولیه در سال ۲۰۲۰ شامل چهار منطقه شنژن، سوژو، شیانگان و چنگدو و رقابت‌های المپیک زمستانی انجام شد، در حالی که برنامه آزمایشی سال ۲۰۲۱ شامل پنج منطقه شانگهای، هاینان، چانگشا، ژینگدائو و دالیان است. در این مراحل آزمایشی، تاکید ویژه‌ای بر کاربردی بودن ارز دیجیتال بانک مرکزی چین وجود دارد.
جمله مهمی که در گزارش مراحل آزمایشی بیان شده، این است که هر دو گوشی موبایل در حالت آفلاین بودند. یوان دیجیتال به اینترنت نیاز ندارد. این موضوعی مهم در کشوری است که بسیاری از مناطق محروم آن به اینترنت دسترسی ندارند.
بیشتر بخوانید: آیا ارز دیجیتال بانک مرکزی می‌تواند جایگزین ارزهای فیات شود؟
چالش‌هایی نظیر تعامل‌پذیری و حریم خصوصی همچنان پابرجا هستند
چین تمام مشکلات مرتبط با یوان دیجیتال (DCEP) را برطرف نکرده است. پراساد در این خصوص گفته است:
هنوز مسائل مهمی از لحاظ مقیاس‌پذیری، تعامل‌پذیری و حریم خصوصی تراکنش‌های کاربران DCEP باید برطرف شوند.
یو شیونگ (Yu Xiong) رییس امور بین‌الملل دانشگاه سوری (Surrey) و رییس بخش تحلیل تجاری دانشکده تجارت این دانشگاه گفته است:
قبل از عرضه کامل، مسائل فنی مختلفی باقی خواهد ماند، اما مسائل اصلی در دوره آزمایشی قبلی برطرف شده‌اند. به مسأله کاربردی بودن یوان دیجیتال تقریبا به طور کامل رسیدگی شده است.
شیونگ بیان کرده هنگامی که صحبت از اجرای روش‌های پرداختی جدید می‌شود، کاربران چینی بسیار انعطاف‌پذیر هستند و انتظار می‌رود کیف پول یوان دیجیتال مشابه با کیف پول‌هایی باشد که هم‌اکنون در پلتفرم‌های پرداختی غیربانکی در کشور چین نظیر Alipay یا WeChat Pay به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. کاربران به دانلود کیف پول‌های یوان دیجیتال برای گوشی‌های هوشمند خود خواهند پرداخت و با استفاده از آنها می‌توانند ارز دیجیتال مورد نظر را ذخیره کنند. تمام پلتفرم‌های مهم و بزرگ معاملاتی و ارتباطی مطابق با این ارز دیجیتال بانک مرکزی خواهند بود، بنابراین از نظر زیرساخت مشکلی وجود نخواهد داشت.
نکته مهم آن است که کاربران برای استفاده از یوان دیجیتال به افتتاح حساب بانکی نیاز نخواهند داشت و فقط ارائه مدرک شناسایی نظیر گواهینامه رانندگی یا شماره تلفن همراه کافی است. DCEP یک رویداد اجتماعی مهم برای چین خواهد بود؛ زیرا می‌تواند افراد فقیر بسیار زیادی را وارد سیستم امور مالی کند و فقر را کاهش دهد.
نقش ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) در نظام اقتصاد چیست؟
نظارت بر سیستم پولی
معاملات و تراکنش‌ها در کشور چین هم‌اکنون نیز بدون حضور پول نقد انجام می‌شود؛ بنابراین یوان دیجیتال تغییرات چشمگیری را در عرصه خرده‌فروشی ایجاد نخواهد کرد. اما دسوزا در خصوص این که چرا کشور چین دست به توسعه DCEP زده گفت:
دلیل سرمایه‌گذاری کشور چین در این عرصه، افزایش اعتبار و جهانی‌شدن ارز ملی خود است. امروزه یوان به عنوان یک ارز مهم قلمداد نمی‌شود. هرچند، در آینده شاهد برتری و پیشرو بودن ارز دیجیتال بانک مرکزی چین در بازار رمز ارزها خواهیم بود.
دسوزا در ادامه افزوده است که دلیل کاربردی و عملی هم وجود دارد. او گفته که CBDC به بانک مرکزی قابلیت نظارت و کنترل جریان انتقال پول بین شهروندان را ارائه می‌دهد. البته به نظر می‌رسد که یوان دیجیتال شبیه چاقوی دولبه است. شیونگ در این خصوص گفته که امکان‌پذیر ساختن دولت مبنی بر رصد و بررسی جریان پول می‌تواند برای کاهش فساد مالی سودمند باشد و هم‌چنین به دولت کمک کند تا بر سیستم امور مالی نظارت داشته باشد و احتمال وقوع بحران اقتصادی را کاهش دهد. یوان دیجیتال می‌تواند خطرات سرمایه‌گذاری را نیز کاهش دهد.
اما شاید این مزایا و نقاط مثبت به بهای از بین رفتن حریم خصوصی و حتی بعضی از آزادی‌های اولیه باشد. اگر تمام جریان انتقال پول رصد شود، قطع دسترسی منتقدان یا مخالفان سیاسی به سیستم مالی آسان‌تر می‌شود.
مارتا بلچر (Marta Belcher) وکیل شرکت Ropes & Gray به مجله فوربز گفته است که طی اعتراضات اخیر در هنگ کنگ، معترضان در صف‌های طولانی منتظر ماندند تا با پول نقد بلیط مترو بخرند، زیرا می‌ترسیدند اگر از پول نقد استفاده نکنند، دولت آنها را تا منطقه اعتراض دنبال و سپس مجازات کند. بلچر در ادامه افزود که یک جامعه بدون حضور پول نقد، یک جامعه نظارت محور است.
سیدارت سوگانی (Sidharth Sogani) مدیرعامل شرکت تحقیقاتی مرتبط با بلاک چین و ارزهای دیجیتال Crebaco، حتی حضور بیت کوین را یکی از دلایل حرکت کشور چین به سمت یوان دیجیتال می‌داند. وی معتقد است که کشور چین با ارز دیجیتال غیرمتمرکز موافق نیست؛ اما نرم‌افزار، سخت‌افزار و صنعت ماینینگ در این کشور اجازه رشد داشته‌اند. سوگانی در این خصوص گفته است:
در حال حاضر بخش عمده‌ای از بیت کوین در کشور چین استخراج می‌شود. بنابراین به نظر من، این موضوع می‌تواند دلیل شتاب کشور چین در توسعه CBDC خود باشد. شاید یوان دیجیتال باعث شود که چین بتواند به صورت کارآمدتری به معامله بیت کوین بپردازد.
آیا این پروژه در کشورهای دیگر نیز انجام خواهد شد؟
در حال حاضر، بانک خلق چین اطلاعات بسیار زیادی درباره نحوه استفاده کاربران از ارزهای دیجیتال جمع‌آوری کرده است. برای مثال، بانک مرکزی به کارکنان بیمارستانی در شانگهای، کارت‌هایی دارای یوان دیجیتال داده است تا به خرید غذا در رستوران این بیمارستان بپردازند. در ابتدای ماه ژانویه، Alipay نیز یوان دیجیتال را در مرکز خرید شانگهای آزمایش کرد و علامت‌هایی بر روی فروشگاه‌های نوشیدنی قرار داد که مصرف‌کنندگان می‌توانستند از این فروشگاه‌ها، نوشیدنی خود را با ارز دیجیتال بانک مرکزی چین خریداری کنند. آیا کشورهای دیگر از تجربه کشور چین در ایجاد CBDC خود استفاده خواهند کرد؟
شیونگ گفته است که پروژه‌ای مشابه با DCEP را می‌توان در کشورهای دیگر نیز اجرا کرد، اما پذیرش آن به اندازه پرداخت‌های موبایلی، مدت زیادی طول خواهد کشید. کشور چین سریعا می‌تواند با روش‌های پرداخت جدید منطبق شود؛ زیرا بانک‌ها و پلتفرم‌های تجارت الکترونیکی این کشور به راحتی با یکدیگر همگام می‌شوند. شیونگ در ادامه افزوده است:
اما اکثر کشورهای غربی نمی‌توانند سیاست یا فناوری‌های جدید را اعمال کنند. بنابراین مدل DCEP ابتدا در کشور چین اجرا خواهد شد و سپس سایر کشورها به تدریج شاهد رشد تعداد کاربران و زیرساخت‌های خود خواهند بود. مشخصا این موضوع مدتی طول خواهد کشید.
آیا آمریکا نیز به دنبال توسعه ارز دیجیتال بانک مرکزی خود است؟
آیا این موضوع مهم است که کشور چین در بین اقتصادهای برتر جهان، اولین کشوری است که به ارز دیجیتال دست می‌یابد؟ کشور باهاما در ماه اکتبر اولین CBDC را برای شهروندان خود عرضه کرده است؛ بنابراین چین اولین کشور در این زمینه نخواهد بود. سوگانی در این خصوص گفته است:
در عرصه CBDC ها، برتری با کشوری است که اولین ارز دیجیتال را عرضه کرده باشد. اگر دلار دیجیتال آمریکا پس از دو سال عرضه شود ممکن است بازار را از دست بدهد.
سایر افراد آنچنان درباره این موضوع مطمئن نیستند. پراساد گفته است:
این موضوع بر وضعیت دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی تاثیرگذار خواهد بود. قدرت دلار نه تنها در عمق و نقدینگی بازارهای مالی آمریکا، بلکه در چارچوب سازمانی نهفته است که وضعیت این ارز را به عنوان یک دارایی امن تضمین می‌کند.
نها نارولا (Neha Narula) رییس برنامه ارز دیجیتال MIT Media Lab در ماه نوامبر خاطرنشان کرده است:
دولت چین تمام پرداخت‌هایی که مردم انجام می‌دهند را می‌تواند مشاهده کند و اطلاعات مرتبط با پرداخت‌ها را جمع‌آوری کند. این موضوع ممکن است در چین منطقی باشد، اما فکر نکنم در آمریکا اینطور باشد. ما باید درباره نحوه ساخت چنین سیستمی فکر کنیم.
نتیجه‌گیری
به طور کل، حتی اگر کشور چین دارای جامعه‌ای بدون حضور پول نقد باشد، باز هم برنامه ارز دیجیتال بانک مرکزی خود را پیش می‌برد. کشور چین از این برنامه دو هدف را دنبال می‌کند:
- دنبال کردن اهداف داخلی نظیر قابلیت اعمال کنترل سیاسی و اقتصادی بیشتر.
- جمهوری خلق چین می‌داند پروژه DCEP می‌تواند این کشور را در مسیر دستیابی به ارز برتر جهانی کمک کند.
بنابراین طبیعی است که توسعه ارز دیجیتال بانک مرکزی چین به سرعت انجام شود تا این کشور بتواند قدرت سیاسی اقتصادی خود را در جهان تحکیم بخشد.
