بلاکچین بیت کوین، فراتر از دفتر کل دیجیتال برای ثبت تراکنش‌های مالی، یک بایگانی تاریخی تغییرناپذیر و غیرقابل سانسور است. در دل این فناوری، قابلیتی برای ثبت پیام‌های متنی پنهان وجود دارد که به کاربران اجازه می‌دهد ردپایی دائمی از خود به جا بگذارند. این پیام‌ها، از بیانیه‌های سیاسی تأمل‌برانگیز و نقل‌قول‌های تاریخی گرفته تا ادای احترام به شخصیت‌های برجسته و حتی شوخی‌های اینترنتی، ماهیت دوگانه بیت کوین را به عنوان یک بستر مالی و یک رسانه آزاد برای بیان، به نمایش می‌گذارند.
در این مقاله از میهن بلاکچین، به بررسی عمیق این پدیده می‌پردازیم؛ ابتدا چگونگی عملکرد فنی جای‌گذاری پیام‌ها با استفاده از کدگذاری اَسکی و فیلد OP_RETURN را تشریح می‌کنیم، سپس با مرور مثال‌های مشهور، اهمیت فرهنگی و تاریخی این پیام‌ها را نشان می‌دههیم و در نهایت، ریشه‌های فلسفی این اقدام را در سنت سایفرپانک‌ها و آرمان‌های آن‌ها برای حریم خصوصی و مقاومت در برابر سانسور، واکاوی می‌کنیم.
نکات کلیدی
- بلاکچین بیت کوین (Bitcoin) به کاربران اجازه می‌دهد تا پیام‌های پنهان را در آن جای دهند و این فناوری هم به عنوان یک دفتر کل مالی و هم یک تابلوی اعلانات دائمی عمل می‌کند.
- فیلد
OP_RETURNدر بیت کوین به کاربران امکان می‌دهد تا پیام‌های کوتاه را بدون تداخل با داده‌های تراکنش ذخیره کنند. - اَسکی (ASCII یا American Standard Code for Information Interchange) یک سیستم کدگذاری متن پایه است که کاراکترها را به مقادیر عددی تبدیل می‌کند.
- جای‌گذاری پیام‌ها در بلاکچین بیت کوین، بازتاب‌دهنده ارزش‌های سایفرپانک‌ها یعنی حریم خصوصی، عدم تمرکز و مقاومت در برابر سانسور است.
چرا بلاکچین بیت کوین حاوی پیام‌های پنهان اَسکی است؟
یکی از مشهورترین پیام‌های پنهان، از سوی خالق بیت کوین، ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto)، در بلاک اولیه (Genesis Block) جای‌گذاری شده است:
روزنامه تایمز (The Times) ۰۳/ژانویه/۲۰۰۹ صدراعظم در آستانه دومین بسته نجات مالی برای بانک‌ها.
این پیام صرفاً یک برچسب زمانی نبود، بلکه تفسیری مستقیم بر بی‌ثباتی مالی بود که به خلق بیت کوین منجر شد و به طور ظریفی به هدف بیت کوین به عنوان جایگزینی برای بانکداری متمرکز اشاره داشت.
از آن زمان، بسیاری دیگر این راه را ادامه داده‌اند. در سال ۲۰۱۳، شخصی متن کامل آهنگ «Never Gonna Give You Up» از ریک اَستلی (Rick Astley) را در بلاکچین قرار داد و به نوعی تمام کاربران بلاکچین را «ریک‌رول» کرد. این مورد یک استفاده سرگرم‌کننده از این فناوری بود، اما بر آزادی بیانی که کاربران از طریق بیت کوین دارند، تأکید می‌کند. پیام‌های دیگر شامل همه چیز، از خواستگاری ازدواج گرفته تا بیانیه‌های سیاسی درباره سانسور و حکمرانی، بوده‌اند. برخی حتی آیات انجیل یا نقل‌قول‌های تاریخی را برای ثبت لحظاتی خاص در آن جای داده‌اند.
اما چرا مردم این کار را انجام می‌دهند؟ این کار فراتر از سرگرمی است. بلاکچین غیرمتمرکز و تغییرناپذیر (Immutable) است که یعنی هیچ‌کس نمی‌تواند آنچه را که در آن نوشته شده است پاک کند یا تغییر دهد. با جای‌گذاری پیام‌ها، افراد یک ردپای دیجیتال دائمی از خود به جا می‌گذارند؛ یک سند ماندگار که نمی‌تواند با گذشت زمان سانسور، اصلاح یا گم شود. این راهی برای بیان ایده‌ها در فضایی است که هیچ نهاد واحدی بر آن کنترل ندارد و به عبارتی دیگر، شکلی از آزادی بیان در خالص‌ترین و دائمی‌ترین حالت خود است.
آیا می‌دانستید؟ متن کامل آهنگ «Never Gonna Give You Up» از ریک استلی را نمی‌شد در یک تراکنش واحد جای داد. در عوض، شخصی که بلاکچین را ریک‌رول کرد، مجبور شد متن آهنگ را به قطعات کوچک‌تر تقسیم کرده و آن‌ها را در چندین تراکنش توزیع کند. این بدان معناست که خطوط آهنگ در سراسر بلاکچین پراکنده شده‌اند و هر قطعه به طور جداگانه کدگذاری شده است که یک ریک‌رول «چندتکه» ایجاد می‌کند و تنها زمانی به طور کامل آشکار می‌شود که شخصی با کاوش در آن تراکنش‌های خاص، قطعات را کنار هم بچیند.
بلاکچین بیت کوین چگونه پیام‌های پنهان را ذخیره می‌کند؟
بلاکچین بیت کوین با جای‌گذاری مستقیم متن اَسکی در تراکنش‌ها، پیام‌های پنهان را ذخیره می‌کند. این فرآیند با استفاده از فیلدی به نام OP_RETURN انجام می‌شود. این فیلد بخشی از زبان اسکریپت‌نویسی بیت کوین است که به کاربران اجازه می‌دهد مقدار کمی داده، مانند یک پیام را بدون تداخل با خود تراکنش، وارد کنند.
نحوه کار آن به این صورت است:
- هر تراکنش بیت کوین شامل ورودی‌ها (اینکه وجوه از کجا می‌آیند) و خروجی‌ها (اینکه به کجا می‌روند) است.
- فیلد
OP_RETURNبخشی از خروجی است و برای افزودن حداکثر ۸۰ بایت داده به یک تراکنش استفاده می‌شود. این فضا زیاد نیست و فقط برای پیام‌های کوتاه، نشانی‌های اینترنتی (URL) یا حتی هش فایل‌های بزرگ‌تر کافی است. - هنگامی که تراکنش توسط شبکه پردازش می‌شود، این داده‌های اضافی در
OP_RETURNبرای همیشه روی بلاکچین حک می‌شود.
از آنجایی که بلاکچین بیت کوین تغییرناپذیر است و پس از نوشته شدن داده‌ها، دیگر نمی‌توان آن‌ها را تغییر داد، این پیام‌ها دائمی می‌شوند. این تغییرناپذیری تضمین می‌کند که هر آنچه در بلاکچین جای‌گذاری شده است، تا زمانی که بلاکچین وجود دارد، باقی بماند. پیام‌ها فقط برای فرستنده یا گیرنده ذخیره نمی‌شوند؛ بلکه برای هر کسی که بخواهد بلاکچین را جستجو کرده و آن‌ها را ببیند، قابل دسترسی هستند.
خب، این فرآیند چگونه بدون تأثیر بر عملکرد بیت کوین کار می‌کند؟ ماینرها (استخراج‌کنندگان) که تراکنش‌ها را تأیید کرده و به بلاکچین اضافه می‌کنند، این تراکنش‌ها را دقیقاً مانند هر تراکنش دیگری پردازش می‌کنند. نکته کلیدی این است که داده‌های اضافی (پیام‌های پنهان) با عملکرد اصلی ارسال و دریافت بیت کوین تداخل ندارند. این داده‌ها به عنوان فراداده (Metadata)، جدا از جزئیات واقعی تراکنش مانند مبالغ و آدرس‌ها، ذخیره می‌شوند. این امر تضمین می‌کند که بلاکچین بیت کوین حتی با وجود این پیام‌های پنهان در درون آن، کارآمد باقی بماند.
در واقع، گنجاندن OP_RETURN در یک تراکنش اختیاری است و بر اعتبار تراکنش تأثیری ندارد. ماینرها همچنان تراکنش را بر اساس ورودی‌ها و خروجی‌های آن تأیید می‌کنند و اطمینان می‌دهند که بلاکچین حتی با وجود مجموعه رو به رشدی از پیام‌های پنهان، به درستی کار خود را ادامه می‌دهد. اساساً، این پیام‌ها مانند پاورقی‌های کوچکی در دفتر کل هستند که برای ماندگاری در تاریخ اضافه شده‌اند اما بر جریان شبکه بیت کوین تأثیری نمی‌گذارند.
آیا می‌دانستید؟ فیلد
OP_RETURNفقط برای جای‌گذاری پیام‌ها استفاده نمی‌شود؛ بلکه در سایر کاربردهای خلاقانه بلاکچین بیت کوین، مانند اوردینال‌ها (Ordinals)، نیز نقش دارد.
نقش متن اَسکی در پیام‌های پنهان بیت کوین
اَسکی یک سیستم کدگذاری پایه است که کاراکترها را به مقادیر عددی تبدیل می‌کند. هر حرف، عدد یا نماد با یک عدد منحصربه‌فرد بین ۰ تا ۱۲۷ نمایش داده می‌شود، که آن را به روشی سرراست برای ذخیره متن به عنوان داده دیجیتال تبدیل می‌کند. به عنوان مثال، حرف «A» با عدد ۶۵ در اَسکی نمایش داده می‌شود، در حالی که کاراکتر فاصله (Space) با عدد ۳۲ نشان داده می‌شود.
در بلاکچین بیت کوین، این کدگذاری با تبدیل متن مورد نظر به دنباله‌ای از اعداد کار می‌کند. سپس این اعداد در فیلد OP_RETURN بلاکچین به عنوان داده هگزادسیمال (Hexadecimal) ثبت می‌شوند. برای تجسم نحوه کار اَسکی، کلمه «Hello» را در نظر بگیرید. در اَسکی، این کلمه به صورت زیر کدگذاری می‌شود:
H = 72e = 101l = 108l = 108o = 111
این دنباله—۷۲، ۱۰۱، ۱۰۸، ۱۰۸، ۱۱۱—به فرمت هگزادسیمال به صورت 48656c6c6f تبدیل می‌شود که سپس می‌توان آن را در یک تراکنش بیت کوین جای داد. هنگام مشاهده بلاکچین، نرم‌افزارهای تخصصی یا حتی تبدیل دستی می‌توانند داده‌های هگزادسیمال را دوباره به متن قابل خواندن برای انسان تبدیل کنند.
فیلد OP_RETURN در تراکنش‌های بیت کوین اجازه ذخیره تا ۸۰ بایت داده را می‌دهد. از آنجایی که هر کاراکتر اَسکی ۱ بایت فضا اشغال می‌کند، این فضا برای حدود ۸۰ کاراکتر در یک تراکنش واحد کافی است. اینجاست که محدودیت‌های فنی مطرح می‌شوند؛ پیام‌ها باید مختصر باشند که یعنی کاربران اغلب باید در انتخاب کلمات خود خلاق باشند یا عبارات کوتاه و تأثیرگذار را انتخاب کنند.
به عنوان مثال، بیایید به پیامی که پس از درگذشت نلسون ماندلا (Nelson Mandela) در سال ۲۰۱۳ در بلاکچین بیت کوین جای‌گذاری شد، نگاه کنیم. در این پیام آمده بود:
نلسون ماندلا – روحت شاد. ما همیشه تو را به یاد خواهیم داشت!
هر کاراکتر در این متن با یک عدد اَسکی خاص مطابقت دارد. این دنباله سپس به هگزادسیمال تبدیل و در بلاک شماره ۲۷۷,۳۱۶ جای‌گذاری شد و تضمین کرد که این ادای احترام به بخشی دائمی از دفتر کل دیجیتال بیت کوین تبدیل شود. این پیام نیز مانند سایر پیام‌ها، اکنون سندی غیرقابل تغییر از یک لحظه تاریخی است که برای همیشه در بلاکچین حفظ شده است.
در حالی که سادگی اَسکی آن را برای کدگذاری پیام‌های قابل خواندن توسط انسان ایده‌آل می‌کند، معایبی نیز وجود دارد. اَسکی به متن و نمادهای اولیه محدود است، بنابراین هر چیز پیچیده‌تر، مانند تصاویر یا دستورالعمل‌های دقیق، به فرمت‌ها یا روش‌های دیگری نیاز دارد. علاوه بر این، اندازه کوچک فیلد OP_RETURN دامنه پیام را محدود می‌کند. با این حال، با وجود این محدودیت‌ها، اَسکی ابزاری قدرتمند برای جای‌گذاری محتوای معنادار در بلاکچین، به ویژه زمانی که هدف کاربران سادگی، جهان‌شمولی و دوام است، باقی می‌ماند.
آیا می‌دانستید؟ اولین استفاده از اَسکی به سال ۱۹۶۳ بازمی‌گردد. این استاندارد توسط کمیته‌ای از مؤسسه ملی استانداردهای آمریکا (ANSI) برای استانداردسازی نحوه نمایش متن و نمادها در رایانه‌ها و دستگاه‌های الکترونیکی توسعه یافت.
ادای احترام به سنت سایفرپانک‌ها
رمزنگاران اولیه که با نام سایفرپانک (Cypherpunk) شناخته می‌شوند، آینده‌ای را متصور بودند که در آن رمزنگاری از حریم خصوصی افراد محافظت کرده و قدرت را از نهادهای متمرکز دور می‌کند. تأثیر آن‌ها در استفاده بیت کوین از اثبات رمزنگاری و نقش بلاکچین به عنوان یک دفتر کل غیرمتمرکز و تغییرناپذیر مشهود است.
هال فینی (Hal Finney) که یکی از اولین افرادی بود که یک تراکنش بیت کوین از ساتوشی ناکاموتو دریافت کرد، یک رمزنگار و سایفرپانک مشهور بود. فینی اثبات کار قابل استفاده مجدد (RPOW) را توسعه داد که پیش‌درآمدی بر مکانیزم اثبات کار بیت کوین بود و عمیقاً به پتانسیل رمزنگاری برای تأمین حریم خصوصی علاقه‌مند بود.
آدام بک (Adam Back)، خالق هَش‌کَش (Hashcash)یکی دیگر از مفاهیم بنیادی در الگوریتم استخراج بیت کوین نیز یکی از چهره‌های کلیدی در جنبش اولیه سایفرپانک بود.
این سنت به چهره‌های برجسته‌ای مانند لِن ساسامان (Len Sassaman) نیز می‌رسد؛ او یک سایفرپانک است که روی پروتکل پی‌جی‌پی (PGP) کار می‌کرد و از حامیان حریم خصوصی و گمنام بود. در سال ۲۰۱۱، پس از درگذشت او، یک پیام اَسکی برای ادای احترام به ساسامان در بلاکچین بیت کوین جای‌گذاری شد که نشانی ماندگار بر این دفتر کل غیرمتمرکز است.
این افراد، همراه با دیگران، دیدگاه مشترکی در مورد چگونگی تغییر ساختارهای مالی و اجتماعی توسط سیستم‌های غیرمتمرکز و ایمن از نظر رمزنگاری داشتند.
آیا می‌دانستید؟ در اوایل دهه ۱۹۹۰، سایفرپانک‌ها بسیاری از نگرانی‌های امروزی در مورد حریم خصوصی، مانند نظارت گسترده و نقض داده‌ها را پیش‌بینی کرده و فعالانه برای مقابله با این مسائل راه‌حل‌هایی ارائه می‌دادند. فهرست ایمیل آن‌ها که در سال ۱۹۹۲ آغاز شد، به بستری برای پرورش ایده‌های انقلابی، از جمله ایجاد پروتکل‌های رمزنگاری مانند پول نقد دیجیتال (پیش‌درآمدی بر بیت کوین)، سیستم‌های ارتباطی ناشناس و ابزارهای رمزگذاری مانند پی‌جی‌پی (PGP یا Pretty Good Privacy) تبدیل شد.
ارزش‌های آن‌ها، یعنی حریم خصوصی، عدم تمرکز و مقاومت در برابر سانسور، ارتباط تنگاتنگی با بلاکچین بیت کوین و استفاده از آن برای پیام‌های پنهان دارد. در واقع، هنگامی که کاربران پیام‌های اَسکی را در بلاکچین بیت کوین جای می‌دهند، در حال انجام کاری هستند که فلسفه این پیشگامان رمزنگاری را بازتاب می‌دهد.
خواه این پیام یک ادای احترام باشد، یک بیانیه سیاسی یا حتی یک شوخی، عمل به جا گذاشتن یک نشان دائمی در یک دفتر کل غیرمتمرکز، بازتاب‌دهنده ارزش‌های سایفرپانک‌ها یعنی استقلال و بیان فردی است.
