بلاک چین، فناوری دفتر کل توزیع شده، هر صنعت در سراسر جهان را دگرگون کرده است. با تکامل این فناوری از کاربردهای متنوع‌تری برخوردار می‌شویم؛ بلاک چین از مزایای تمام بخش‌های جامعه، از بخش مالی گرفته تا صنعت مراقبت‌های بهداشتی برخوردار است. اما از بلاکچین در زمینه توزیع واکسن چه استفاده‌ای می‌شود؟
چالش‌های موجود در زنجیره تأمین واکسن
زنجیره تامین در امور بهداشتی چالش‌ها و حساسیت‌های زیادی وجود دارد. اکنون که جهان درگیر بحران بهداشتی ویروس کروناست، عموم مردم با این چالش‌ها بیشتر آشنا شده‌اند. در ادامه بخشی از این مشکلات را اشاره خواهیم کرد و نفش بلاکچین در رفع مشکلات توزیع واکسن را بیان خواهیم کرد.
- واکسن‌های منقضی شده
واکسن‌ها اغلب منقضی می‌شوند. دولت‌ها واکسن‌ها را به صورت عمده خریداری می‌کنند، بنابراین احتمال زیادی وجود دارد که این واکسن‌ها اثر بخشی خود را در انبار از دست بدهند. همچنین برخی از واکسن‌ها نیاز به نگهداری در شرایط خاصی هستند که اگر این شرایط تامین نشود، واکسن اثری نخواهد داشت.
- واکسن‌های تقلبی
مقابله و کنترل تولید، فروش و وجود واکسن‌های جعلی در بازار یک چالش است. مصرف واکسن‌های تقلبی یا حتی آب می‌تواند مضر باشد و زندگی فرد را تهدید کند. ترس از واکسن‌های تقلبی هنگامی که واکسن کووید ۱۹ در شرف پخش شدن بود، شایع شد. بلاکچین می تواند توزیع واکسن در این شرایط را به سرعت و به طور موثر مدیریت می‌کند.
- عدم موفقیت زنجیره سرد
وقتی واکسن‌ها در دمایی غیر از حد توصیه شده نگهداری شوند، تاثیر خود را از دست می‌دهند. این وضعیت به عنوان عدم موفقیت زنجیره سرد شناخته می‌شود. دمای نگهداری هر واکسن متفاوت است و باید تنها در محدوده توصیه شده نگهداری شود. به عنوان مثال فرض کنید که درجه توصیه شده برای واکسن بین ۳- درجه تا ۱۰+ درجه باشد. در این صورت قرار گرفتن در دمای زیر ۳- درجه یا بالاتر از ۱۰+ درجه باعث می‌شود تاثیر خود را از دست بدهد. حفظ این شرایط دقیق برای نگهداری واکسن ضروری و چالش برانگیز است.
- کمبود منابع
تولید و توزیع واکسن در مقیاس بزرگ به منابع کافی نیاز دارد. به عنوان مثال برای واکسن کووید ۱۹ دو دوز واکسن برای ۷ میلیارد نفر در سراسر جهان مورد نیاز است. مدیریت چنین مقدار عظیمی از منابع (۱۴ میلیارد سرنگ، مواد اولیه، تولید کنندگان، توزیع کنندگان، کارمندان خدمات بهداشتی و درمانی و غیره) یک چالش سخت است.
زنجیره تأمین بلاک چین برای توزیع واکسن چگونه کار می‌کند؟
سازمان‌های مختلفی که در تولید و توزیع واکسن نقش دارند، عبارتند از:
- تولید کننده
- تامین کننده
- ارائه دهنده سرویس تدارکات
- توزیع کننده
- سازمان‌های بهداشت و درمان
- عامه مردم
با نظارت آسان بر هر ویال واکسن از طریق بلاک چین، هر لینک می‌تواند کل مراحل تولید واکسن را ردیابی کند. علاوه بر این سازمان‌های بهداشتی نیز می‌توانند تغییرات ایجاد شده را دنبال کرده و هر زمان لازم باشد، برای اطمینان از عملکرد صحیح، مداخله کنند. این کار با استفاده از یک شبکه بلاکچین امکان‌پذیر است. در ادامه نقش و تاثیر بلاکچین بر هر بخش از توزیع واکسن را معرفی خواهیم کرد.
مرحله ۱: تولید کننده سفارش مواد اولیه را به تامین کننده می‌دهد
تولید کننده سفارش مواد اولیه را به تأمین کننده می‌دهد. توافق نامه بین تولید کننده و تامین کننده در یک قرارداد عملیاتی استاندارد دیجیتال، به عنوان مثال قرارداد هوشمند نوشته می‌شود. این قرارداد هوشمند بین تولید کننده و تامین کننده می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- شرایط پرداخت برای تسویه فاکتورها
- هزینه مواد اولیه به عنوان بخشی از یک سفارش ویژه
- مقیاس‌های زمانی تأمین اقلام
- بندهای جریمه و پاداش
بلاک چین تمام اطلاعات تامین کننده و تولید کننده را ذخیره می‌کند. برای هر اطلاعاتی که به بلاک چین اضافه می‌شود، یک هش(hash) مرتبط به داده‌هایی که بعدا برای ردیابی مورد استفاده قرار می‌گیرد، ایجاد می‌شود. از آنجا که این هش هرگز قابل تغییر نیست، یکپارچگی و امنیت داده‌ها را تضمین می‌کند.
مرحله ۲: تأمین کننده مواد اولیه مورد نیاز را فراهم می‌کند
تأمین کننده مواد اولیه را با کد RFID منحصر به فرد (کد شناسایی فرکانس رادیویی) بسته بندی می‌کند. این کد برای ردیابی محصولات استفاده می‌شود و هر کسی و در هر زمان می‌تواند منبع مواد تشکیل دهنده را ردیابی کند. تأمین کننده این مواد اولیه را برای تولید واکسن در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهد.
مرحله ۳: تولید کننده محموله را به یک ارائه دهنده سرویس تدارکات واگذار می‌کند
پس از اتمام تولید واکسن، تولید کننده یک کد QR را به محموله بسته بندی شده پیوست می‌کند و به سرویس تدارکات می‌فرستد. قرارداد هوشمند بین ارائه دهنده سرویس تدارکات و تولید کننده شامل موارد زیر است:
- تسویه فاکتور
- هزینه تحویل
- جریمه برای ویال‌های آسیب دیده واکسن
مرحله ۴: ارائه دهنده تدارکات محموله را به توزیع کننده تحویل می‌دهد
از طریق تدارکات مجهز به اینترنت اشیا(IoT)، محموله با خیال راحت به دست توزیع کننده می‌رسد. دستگاه‌های تلفیق شده با اینترنت اشیا، مزایای ردیابی و تحلیل شرایط ذخیره سازی واکسن‌ها در زمان واقعی را فراهم می‌کنند. حسگرهای اینترنت اشیا در پالت‌های خنک کننده واکسن و اتاقک‌های ارتباطی تعبیه شده‌اند تا داده‌های مربوط به رطوبت، دما، نور و غیره را جمع آوری کرده و به اشتراک بگذارند. سازمان توزیع واکسن می‌تواند داده‌ها را بررسی کرده و به اشتراک بگذارد، واکسن‌ها را ردیابی کرده و کیفیت آنها را تایید کند.
مرحله ۵: توزیع کننده پس از تأیید، واکسن‌ها را به سازمان‌های بهداشت و درمان ارسال می‌کند
هنگامی که توزیع کننده محموله را دریافت کرد، واکسن‌ها از نظر کیفیت و اثربخشی تأیید می‌شوند. پس از آن توزیع کننده محموله را به سازمان‌های بهداشتی مربوطه ارسال می‌کند. اطلاعات مربوط به کیفیت واکسن‌ها در بلاک چین به روز می‌شود و همه می‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند.
مرحله ۶: ارائه دهندگان خدمات بهداشتی مردم را واکسینه می‌کنند
در آخر سازمان‌های بهداشت و درمان بار دیگر کیفیت واکسن‌ها را بررسی کرده و آنها را به کارکنان بهداشتی، برای واکسیناسیون افراد تحویل می‌دهند. بلاک چین این امکان را فراهم می‌کند تا هر ویال واکسن ردیابی شده و از استانداردهای کیفیت آنها اطمینان حاصل شود. چنین سیستم شفافی به ایجاد اعتماد در بین افراد و کارایی سیستم کمک می‌کند.
مزایایی که بلاک چین برای توزیع واکسن فراهم می‌کند
- اطمینان از ایمنی و کارایی
زنجیره تأمین مجهز به بلاک چین، نظارت منظم بر شرایط حمل و نقل و ذخیره سازی واکسن‌ها را تضمین می‌کند. ردیابی سریع سیستم، کارایی آن را تضمین کرده و باعث ایجاد اعتماد می‌شود.
- کاهش خطرات
یک مکانیسم فعال برای تشخیص و شناسایی خطرات، کلاهبرداری، فساد یا سایر موارد غیر منتظره کمک می‌کند تا تحویل واکسن‌ها به راحتی و به صورت امن انجام شود.
- قابلیت ردیابی
بلاک چین قابلیت مشاهده کل سیستم توزیع را در زمان واقعی فراهم می‌کند و زنجیره ای از نظارت بر تولید تا مدیریت را فراهم می‌کند و علاوه بر اینها تمام نقاط کور موجود در نهادهای دولتی و خصوصی را از بین می‌برد.
- توسعه همکاری
بلاک چین به محققان و پزشکان اجازه می‌دهد تا برای مقابله با شرایط دشوار، به ویژه وضعیت پاندمی کووید ۱۹ رویکرد مشترک داشته باشند. برای به اشتراک گذاری و توزیع داده‌های شناسایی شده در مقیاس جهانی، بلاک چین به یک نقطه مرجع واحد تبدیل می‌شود.
- کنترل کیفیت و کاهش ضایعات
به دلیل برخی از مشکلات توزیع ذخیره، فاسد شدن‌ها یا خرابی‌های زنجیره تامین، انتقال واکسن‌ها اغلب باعث ضررهای قابل توجهی می‌شود. بلاک چین با ردیابی و نظارت بر هر ویال واکسن به کاهش این خطرات کمک می‌کند.
بلاک چین یک فناوری قدرتمند است که راهکارهای مناسبی برای هر مشکل احتمالی ارائه می‌دهد. به عنوان مثال با دیدن نقش بلاک چین در توزیع واکسن، سازمان‌های مربوطه ارزش توسعه بلاک چین را در صنعت خود درک کرده و ادغام این فناوری با مشاغل خود آغاز کرده‌اند.
سخن پایانی
موارد مرتبط با حوزه بهداشت، به دلیل تاثیر مستقیم بر روی زندگی افراد، از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است. اکنون که ویروس کرونا در جهان گسترش یافته و عموم مردم به واکسن نیاز دارند، بیشتر از همیشه مشکلات تامین و توزیع واکسن نمایان شده است. فناوری بلاکچین می‌تواند در این حوزه به کار گرفته شود و ایرادهای موجود در این بخش را رفع کند.
