پروتکل‌های لیکویید استیکینگ و ری‌استیکینگ (Liquid Staking & Restaking) به سرعت در دنیای امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) گسترش یافته‌اند، زیرا می‌توانند امنیت و کارایی بلاکچین را افزایش دهند. اما با این نوآوری‌های سریع، ریسک‌های ذاتی نیز به وجود می‌آید.
در حالی که این پروتکل‌ها می‌توانند بازدهی بی‌سابقه‌ای برای کاربران فراهم کنند، در عین حال ممکن است آسیب‌پذیری‌های سیستمی نیز ایجاد شود. به همین دلیل، در این مطلب از میهن بلاکچین، به مصاحبه‌ای که با کارشناسان مختلف صنعت کریپتو انجام شده می‌پردازیم تا پیچیدگی‌های مکانیسم‌های استیکینگ و چالش‌های آن را برای کاربران بهتر درک کنید.
ظهور ری‌استیکینگ
در سال گذشته، استیکینگ از یک مفهوم نوظهور در دیفای به یک مکانیسم کلیدی تبدیل شده که امنیت بلاکچین‌ها را به شکلی بنیادین متحول کرده است. این تحول به رهبری اتریوم و با توسعه پروتکل آیگن لیر (EigenLayer) آغاز شد که راهکارهایی پویا برای غلبه بر امنیت پراکنده در بلاکچین‌های لایه ۲ ارائه کرده است.
پس از مهاجرت اتریوم در سال ۲۰۲۲ به مدل اثبات سهام (PoS)، فرآیند استخراج (ماینینگ) با استیکینگ جایگزین شد. این تغییر، علاوه بر تضمین امنیت شبکه اصلی، فرصت‌های جدیدی را برای کسب پاداش از استیکینگ ایجاد کرد.
از نظر سنتی، هر شبکه غیرمتمرکز مسئول توسعه و حفظ امنیت خود بوده و اغلب به مدل اثبات سهام متکی است. این رویکرد نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین در زیرساخت‌های امنیتی بوده و دستیابی به سطح امنیتی مشابه شبکه‌های بزرگی مانند اتریوم، برای بلاکچین‌های نوظهور دشوار است.
برای کاهش این مشکل، مفهوم ری‌استیکینگ (Restaking) مطرح شد. در این روش، اتریومِ از قبل استیک‌شده می‌تواند برای تأمین امنیت سایر عناصر شبکه اصلی، مانند پل‌ها، پروتکل‌ها، شبکه‌های اوراکل و راهکارهای مقیاس‌پذیری مورد استفاده قرار گیرد.
لورا والندال (Laura Wallendal)، مدیرعامل و بنیان‌گذار ایکر (Acre)، در این زمینه می‌گوید:
ری‌استیکینگ در اصل به تأمین امنیت اقتصادی برای پروتکل‌های جدید مربوط می‌شود که اغلب از طریق توکن‌های لیکویید استیک‌شده‌ای که از قبل در حال تأمین امنیت سایر بخش‌ها هستند، انجام می‌پذیرد.
این روش به بلاکچین‌های کوچک‌تر این امکان را می‌دهد که از امنیت زنجیره‌های اثبات سهام موجود بهره ببرند و در نتیجه، وضعیت امنیتی کلی خود را تقویت کنند.
آیگن لیر: پیشگام در پروتکل‌های ری‌استیکینگ
پروتکل آیگن لیر که در ژوئن ۲۰۲۳ در بستر اتریوم راه‌اندازی شد، هم‌اکنون پرکاربردترین پروتکل ری‌استیکینگ محسوب می‌شود. در حال حاضر، ارزش کل قفل‌شده (TVL) این پروتکل بیش از ۱۵ میلیارد دلار است.
سریرام کانان (Sreeram Kannan)، مغز متفکر آیگن لیر، این مکانیزم را توسعه داد تا امنیت شبکه اتریوم را به پروتکل‌ها و بلاکچین‌های دیگر نیز گسترش دهد.
این پروتکل هزینه‌های راه‌اندازی و مدیریت شبکه را کاهش داده و پیچیدگی‌های تأمین امنیت برای پروژه‌های جدید را از میان برمی‌دارد. علاوه بر این، استیکرها می‌توانند دارایی‌های استیک‌شده خود را به عنوان وثیقه برای برنامه‌های اضافی در شبکه اتریوم مجدداً مورد استفاده قرار دهند و حداکثر سود ممکن را به دست آورند.
ساشا ایوانوف (Sasha Ivanov)، بنیان‌گذار ویوز اند یونیت نتورک (Waves & Units Network)، می‌گوید:
ری‌استیکینگ یک روش کاملاً معتبر است که به کارآمدتر شدن مشوق‌های بلاکچین کمک می‌کند. در بلندمدت، این روش به استانداردی برای تأمین امنیت چندین پروتکل غیرمتمرکز تبدیل خواهد شد.
با این حال، از آنجایی که ری‌استیکینگ کمتر از دو سال است که توسعه یافته، همچنان در مراحل اولیه خود قرار دارد. در نتیجه، پروتکل‌هایی مانند آیگن لیر با چالش‌ها و نگرانی‌های متعددی روبرو هستند.
ریسک‌های امنیتی
با افزایش استفاده از پروتکل‌های ری‌استیکینگ، نگرانی‌ها درباره ریسک‌های امنیتی آن‌ها نیز در حال افزایش است. امکان استفاده مجدد از دارایی‌های استیک‌شده در چندین پروتکل، اگرچه بازدهی بیشتری ایجاد می‌کند، اما لایه‌های جدیدی از ریسک را به اکوسیستم بلاکچین اضافه می‌کند.
با اینکه بلاکچین‌ها امنیت را از طریق قراردادهای هوشمند تأمین می‌کنند، اما این قراردادها ممکن است دچار آسیب‌پذیری‌هایی مانند حملات بازگشتی (Reentrancy Attacks) و مشکلات گس لیمیت (Gas Limit Issues) شوند.
مت لیسینگر (Matt Leisinger)، بنیان‌گذار و مدیر ارشد محصول آلوویال (Alluvial)، می‌گوید:
هر لایه ری‌استیکینگ شامل قراردادهای هوشمند جدیدی است که سطح حمله برای هک و اکسپلویت را افزایش می‌دهد.
پیچیدگی مکانیزم‌های ری‌استیکینگ خطر بروز باگ‌ها و اکسپلویت‌ها در قراردادهای هوشمند را افزایش می‌دهد. اگر یک قرارداد مورد حمله قرار گیرد، کاربران ممکن است دارایی‌های خود را از دست بدهند.
علاوه بر این، خطر اسلشینگ (Slashing) نیز وجود دارد. اگر یک تأییدکننده (Validator) به دلیل رفتار مخرب مقصر شناخته شود، بخشی از اتریوم ری‌استیک‌شده او جریمه خواهد شد.
لیسینگر توضیح می‌دهد:
توکن‌های ری‌استیک‌شده معمولاً در معرض چندین شبکه تأییدکننده قرار دارند. اگر یکی از این شبکه‌ها عملکرد ضعیفی داشته باشد یا قوانین پروتکل را نقض کند، جریمه‌های اسلشینگ می‌توانند به لایه‌های دیگر نیز سرایت کنند.
در چنین شرایطی، امنیتی که ری‌استیکینگ قرار است تأمین کند، به خطر می‌افتد.
مشکل نقدشوندگی در شرایط رکود بازار
افزایش سطح ریسک همچنین باعث افزایش نوسانات بازدهی می‌شود. همان‌طور که در کل دنیای کریپتو شاهد هستیم، رکودهای بازار می‌توانند زیان‌های مالی قابل‌توجهی به همراه داشته باشند.
ایوانوف (Ivanov) در این رابطه می‌گوید:
استفاده مجدد از دارایی‌های استیک‌شده در چندین پروتکل، فرصت‌های درآمدی جدیدی ایجاد می‌کند، اما همچنان با خطر نوسانات و شکست‌های زنجیره‌ای ناشی از وابستگی‌های متقابل همراه است. اعتدال در اینجا کلیدی است. تدوین استراتژی‌های پایدار که به دنبال بازدهی متوسط باشند، می‌تواند در کنار مدیریت ریسک منطقی، پاداش‌هایی به همراه داشته باشد.
ری‌استیکینگ همچنین باعث ایجاد ریسک‌های نقدشوندگی (Liquidity Risk) می‌شود.
لیسینگر می‌گوید:
ری‌استیکینگ اغلب دارایی‌ها را در قالب‌های غیرنقدشونده قفل می‌کند و این امر خروج از موقعیت‌های معاملاتی را در دوران نوسان بازار دشوارتر می‌سازد.
ایوانوف هشدار می‌دهد که این کاهش انگیزه اقتصادی برای کاربران می‌تواند امنیت بلاکچین را در دوره‌های رکود بازار به خطر بیندازد:
اگر توکن بومی بلاکچین مجدداً استیک شود، ممکن است در دوران اصلاح بازار، یک حلقه بازخورد منفی ایجاد شود که مشوق‌های اقتصادی لازم برای تأمین امنیت بلاکچین را کاهش دهد.
به دلیل معماری مالی پشت این پروتکل‌ها، ری‌استیکینگ چندمرتبه‌ای، چالش‌های نقدشوندگی را تشدید می‌کند.
ریسک‌های مرتبط با بازده‌های بالا
در حالی که پروتکل‌هایی مانند آیگن لیر مرزهای بهینه‌سازی بازده را جابه‌جا می‌کنند، وعده بازده‌های بالاتر ملاحظات دیگری را نیز مطرح می‌سازند.
از زمان مطرح شدن مفهوم «ری‌استیکینگ»، بسیاری از پروتکل‌ها این خدمات را ارائه می‌دهند که برخی از آن‌ها این کار را مسئولانه‌تر از دیگران انجام می‌دهند.
والندال در این رابطه چنین توضیح داد.
بسیاری از این پروتکل‌ها برای جلب توجه از چرخه‌های تبلیغاتی و هایپ استفاده می‌کنند و با ارائه پاداش‌های کوتاه‌مدت بالا، به دنبال گسترش پایگاه کاربری و اعتباربخشی مدل خود هستند. برای مثال، ممکن است پروتکل‌های جدید نتوانند به اندازه کافی تراکنش ایجاد و پرداخت به اعتبارسنج‌ها را به‌طور پایدار تأمین کنند، بنابراین برای جبران این مسئله، مشوق‌های اضافی ارائه می‌دهند. این امر در واقع نوعی سفته‌بازی بر این است که پروتکل در نهایت به ثبات بلندمدت دست پیدا کند یا صرفاً یک بازی کوتاه‌مدت برای کسب پاداش‌ها قبل از انتقال دارایی به فرصت بعدی باشد.
اگرچه نرخ‌های بالای سود سالانه (APY) ممکن است برای سرمایه‌گذاران تازه‌کار جذاب به نظر برسد، اما ممکن است آن‌ها درک کاملی از ریسک‌های مرتبط با آن نداشته باشند.
این موضوع را مارکین کازمیرچاک (Marcin Kazmierczak)، هم‌بنیان‌گذار و مدیر عملیات رد استون (Redstone)، بیان کرد و اظهار داشت:
برخی از پروتکل‌های ری‌استیکینگ بازده‌هایی در محدوده ۲۰-۱۵٪ روی دارایی‌هایی مانند اتریوم (ETH) ارائه می‌دهند که این مسئله می‌تواند باعث شود سرمایه‌گذاران بدون درک کامل از ریسک‌ها، صرفاً به دنبال سودهای بالا باشند. برای مقابله با این معضل، پروتکل‌ها می‌توانند سیستم‌های ورود مرحله‌ای را اتخاذ کنند. به عنوان مثال، کاربران را ابتدا با گزینه‌های استیکینگ ساده‌تر با APY بین ۷-۵٪ آشنا کنند و سپس به محصولات پیچیده‌تر و پرریسک‌تر دسترسی دهند.
در همین راستا، ایوانوف افزود:
پروتکل‌های ری‌استیکینگ را می‌توان مشابه ابزارهای مالی ترکیبی سنتی دانست که در برخی موارد ارزش می‌تواند بدون پشتوانه واقعی ایجاد شود. به همین دلیل، وارن بافت (Warren Buffett) آن‌ها را «سلاح‌های کشتار جمعی مالی» نامیده است. از طرف دیگر، ری‌استیکینگ استفاده‌های مشروعی نیز دارد که در آن‌ها ارزش جدیدی ایجاد نمی‌شود، بلکه از مشوق‌های موجود برای تأمین امنیت پروتکل‌های دیگر استفاده می‌شود. تفاوت بین ری‌استیکینگ نامناسب و مناسب می‌تواند بسیار ظریف باشد، بنابراین بررسی عمیق نحوه عملکرد این پروتکل‌ها ضروری است.
وقتی پروتکل‌ها استراتژی‌های افزایش بازده را بر پایداری اولویت می‌دهند، ریسک سفته‌بازی به‌طور ذاتی افزایش پیدا می‌کند.
والندال در این مورد توضیح داد:
ری‌استیکینگ امنیت اقتصادی برای شبکه‌های نوپا فراهم می‌کند، اما اغلب به سمت سفته‌بازی منحرف می‌شود. بدون یک ارائه ارزش مشخص و بلندمدت، کاربران صرفاً از یک پروتکل به دیگری حرکت می‌کنند تا حداکثر پاداش‌های کوتاه‌مدت را دریافت کنند. این فرآیند به‌جای حمایت از اکوسیستم، بیشتر به افزایش قرارگیری در معرض توکن‌های مختلف در شبکه‌های متعدد منجر می‌شود.
از طرفی، سفته‌بازی می‌تواند به‌طور ناخواسته اعتبار لایه اصلی هر بلاکچین را تحت تأثیر قرار دهد.
ایوانوف در تأیید این نکته افزود:
اگر استیکینگ با بازده‌های سوداگرانه یکی دانسته شود، نقش آن به‌عنوان پایه‌ای برای امنیت و تمرکززدایی بلاکچین زیر سؤال خواهد رفت.
ایجاد مدل‌های اقتصادی پایدار، کلید موفقیت پروتکل‌ها در آینده خواهد بود.
نگرانی‌های مربوط به تمرکزگرایی
آیگن لیر اولین پروتکلی بود که مفهوم ری‌استیکینگ را در اتریوم محبوب کرد. امروزه، این پروتکل به یکی از پرکاربردترین مکانیزم‌های ری‌استیکینگ تبدیل شده و در نتیجه، با فشارهای فزاینده‌ای از نظر تمرکز مواجه است.
آیگن لیر با ایفای نقش به‌عنوان یک مرکز حیاتی برای پروتکل‌های متعدد، ریسک سیستماتیک را در اکوسیستم افزایش می‌دهد. رقابت سایر بازیگران برای جلوگیری از این امر ضروری است.
در ماه ژوئن گذشته، سیمبیوتیک (Symbiotic) با جذب ۵.۸ میلیون دلار سرمایه اولیه از پارادیم (Paradigm) و سایبر فاند (Cyberfund)، ورود قابل‌توجهی به بخش دیفای داشت. ظهور این پروژه چالشی جدی برای روایتی بود که تاکنون توسط آیگن لیر در حوزه ری‌استیکینگ غالب بود. از آن زمان، گزینه‌های دیگری نیز پدید آمده‌اند.
کازمیرچاک چنین بیان کرد: «در حالی که آیگن لیر اکنون بیش از ۸۰٪ از بازار ری‌استیکینگ را در اختیار دارد، شاهد ظهور جایگزین‌هایی مانند سیمبیوتیک، بابیلون (Babylon) و سولیر (Solayer) هستیم. اکوسیستم به این تنوع نیاز دارد؛ چرا که کنترل بیش از ۹۰٪ دارایی‌های ری‌استیک شده توسط یک پروتکل، می‌تواند ریسک‌های سیستماتیکی ایجاد کند، در حالی که تنوع، موجب نوآوری بیشتر خواهد شد».
با این حال، تسلط چند بازیگر محدود در حال حاضر این فرصت را فراهم می‌کند که بتوان نقاط ضعف آن‌ها را از نزدیک بررسی کرد.
ایوانوف چنین توضیح داد:
البته یک جنبه مثبت نیز وجود دارد. داشتن یک بازیگر بزرگ می‌تواند به بررسی سریع‌تر این رویکرد کمک کند. جایگاه متمرکز فعلی آیگن لیر این امکان را فراهم می‌کند که نحوه عملکرد سیستم در شرایط واقعی بررسی شده و آسیب‌پذیری‌ها و ناکارآمدی‌ها سریع‌تر از یک اکوسیستم پراکنده شناسایی شوند. این آزمایش‌های سریع توسط یک بازیگر بزرگ، از طریق درس‌هایی که از این فرآیند به دست می‌آید، به تکامل اکوسیستم گسترده‌تر کمک می‌کند.
با بلوغ این سیستم‌ها، این بخش نوید ظهور رقبای متنوع‌تری را نشان می‌دهد.
مسائل مربوط به دسترسی
موانع آموزشی و کمبود دانش در مورد پروتکل‌های ری‌استیکینگ، قرار گرفتن در معرض مشکلات اصلی مرتبط با این مکانیزم را تشدید می‌کند. با پیچیده‌تر شدن استراتژی‌های ری‌استیکینگ، این نگرانی نیز افزایش می‌یابد.
کازمیرچاک چنین توضیح داد:
تحقیقات اخیر نشان می‌دهد تنها حدود ۳۰٪ از کاربران دیفای مکانیزم‌های ری‌استیکینگ را به‌طور کامل درک می‌کنند. ما به منابع آموزشی بهتر و ابزارهای بصری‌سازی ریسک نیاز داریم. در رداستون مشاهده کرده‌ایم کاربرانی که مکانیزم‌های زیربنایی را درک می‌کنند، تصمیمات سرمایه‌گذاری پایدارتری می‌گیرند.
هرچه کاربران بیشتری اقدام به ری‌استیک کنند، خود را در معرض ریسک‌های بیشتری قرار می‌دهند. لیسینگر اظهار داشت:
شفافیت در مورد نحوه توزیع استیک کاربران اهمیت زیادی دارد. در این زمینه، خطر امنیت مشترک در برابر امنیت محلی مطرح است. یعنی تفاوت بین تأمین امنیت یک AVS خاص در مقابل چندین AVS و اینکه آیا امنیت شما میان چندین AVS به اشتراک گذاشته شده است یا خیر. این مسئله می‌تواند خطرناک باشد، زیرا ممکن است یک اپراتور نود که شما حتی به آن استیک نکرده‌اید، روی استیک شما تأثیر بگذارد. چنین مسائلی ریسک‌هایی را به همراه دارد که سرمایه‌گذاران ممکن است در نگاه اول متوجه آن نشوند، بنابراین باید شفافیت کاملی در مورد بردارهای ریسک یا فعالیت‌هایی که ممکن است بر استیک افراد تأثیر بگذارد، وجود داشته باشد.
در نهایت، تنها خود کاربران می‌توانند با آموزش خود، از ریسک‌های مرتبط با پروتکل‌های ری‌استیکینگ آگاه شوند. ایوانوف در این رابطه بیان کرد:
تنها با بررسی دقیق عملکرد پروتکل می‌توان آن را به‌طور کامل درک کرد. متأسفانه، هیچ راه میانبری برای این موضوع وجود ندارد. این فرآیند نیازمند انجام تحقیقات دقیق، مطالعه مستندات پروتکل، بررسی ممیزی‌ها و تحلیل نحوه مدیریت ریسک‌های مرتبط با استفاده از دارایی کاربران است.
ایجاد ابزارهایی که دسترسی به این مکانیسم‌ها را برای طیف وسیع‌تری از سرمایه‌گذاران تسهیل کنند، به ماندگاری بلندمدت پروتکل‌های ری‌استیکینگ کمک خواهد کرد.
نتیجه‌گیری
ری‌استیکینگ به عنوان یک نوآوری در دنیای دیفای، فرصت‌های جذابی برای کسب بازدهی بیشتر فراهم می‌کند، اما در عین حال ریسک‌های قابل توجهی را نیز به همراه دارد. بازده‌های بالا اغلب به قیمت افزایش ریسک‌های سیستمی، تمرکزگرایی و پیچیدگی‌های فزاینده منجر می‌شوند که درک کامل آن‌ها برای سرمایه‌گذاران ضروری است. در حالی که پروتکل‌هایی مانند آیگن لیر نقش مهمی در پذیرش گسترده این مفهوم ایفا کرده‌اند، ظهور رقبایی مانند سیمبیوتیک و بابیلون به ایجاد تعادل و کاهش خطرات تمرکز کمک می‌کند.
با این حال، مسائلی مانند شفافیت، آموزش کاربران و درک دقیق از سازوکارهای ری‌استیکینگ همچنان چالش‌هایی اساسی باقی می‌مانند. در نهایت، موفقیت بلندمدت این اکوسیستم وابسته به توسعه مدل‌های اقتصادی پایدار، افزایش شفافیت و ارائه ابزارهای آموزشی برای مشارکت‌کنندگان است تا بتوانند تصمیمات آگاهانه‌تری اتخاذ کنند.
