از عمر ارز دیجیتال تنها حدود یک دهه می‌گذرد و این فضا بازیگران برتر طرحهای پانزی خود را به دست آورده است. در اینجا به سه عدد از آنها اشاره می‌کنیم. علاوه بر مزایای بارز در قالب ناشناس ماندن، دسترسی، سهولت استفاده و هزینه کم تراکنش‌ها، ارزهای دیجیتال اشکالاتی جدی دارند که مانع از پذیرش جهانی آنها می‌شود. مهمترین آنها ارتباط بین ارز دیجیتال و جرم است. هر کس که این موضوع را حتی به صورت سطحی مورد مطالعه قرار داده ، می‌داند که بیت‌کوین (BTC) هنوز یک روش پرداخت محبوب در میان کلاهبرداران و مجرمان موجود در دارک‌وب است. ارزهای دیجیتال ابزار بسیار مناسبی برای پولشویی، فرارهای مالیاتی و سرمایه‌گذاران متقلب است.
امروز در مورد مشهورترین طرحهای پانزی هرمی ارز دیجیتال صحبت می‌کنم که باعث شده میلیون‌ها سرمایه‌گذار از آن متحمل ضرر شوند. این شرکت‌ها روی طرحهای پانزی کار می‌کردند که به نام کلاهبردار ایتالیایی اوایل قرن بیستم نامگذاری شده است. این شرکت‌ها کالایی تولید نمی‌کند و خدماتی ارائه نمی‌دهد و تنها کاری که انجام می‌دهند بازاریابی شبکه‌ای است، که هر یک از اعضای هرم چندین عضو جدید دعوت کرده که آنها نفر بعدی را دعوت می‌کنند و همین طور ادامه می‌یابد.
تنها افرادی که در چنین سیستمی موفق به کسب درآمد می‌شوند، سازمان دهندگان و برخی سرمایه‌گذاران اولیه هستند که پول خود را به موقع پس گرفته‌اند. باقی شرکت‌کنندگان در هرم بدون پول، با بدهی یا در طرحهای پانزی هرمی ارز دیجیتال بدون توکنهای ارزشمند باقی می‌مانند.
ارز دیجیتال OneCoin
OneCoin یکی از بزرگترین پروژههای هرمی ارز دیجیتال محسوب می‌شود که از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ کار کرده و حدود سه میلیون نفر را فریب داده و حدود ۵ میلیارد دلار از سرمایه‌گذاران خود کلاهبرداری کرده است. بنیانگذار One Coin، کلاهبردار بلغاری روژا ایگناتوا (Ruzha Ignatova) است. این هرم طبق طرح پانزی کلاسیک کار میکرد که در آن شرکت‌کنندگان برای هر شخص جدید دعوت شده پاداش دریافت می‌کردند.
این کلاهبردار مخاطبان خود را متقاعد کرد که به زودی OneCoin به تاثیرگذارترین ارز دیجیتال جهان تبدیل می‌شود. حتی وعده دادند که بیت‌کوین را نابود می‌کنند. شایان ذکر است که کوین او حتی بلاکچین خود را نداشت و تنها در سایت‌های مرتبط با هرم پذیرفته می‌شد. برای نخستین بار دولت بلغارستان با انتشار پیامی در مورد خطرات شرکت در پروژه OneCoin و تهدید کلاهبرداران صحبت کرد زیرا این پروژه یک ابزار مالی نبود و توسط قانون‌گذارهاکنترل نمی‌شد. این باعث شد که این هرم کشور را ترک کرده و از همکاری با بانک‌های بلغارستان امتناع کند.
اما خیلی زود انتقادات و هشدارهایی درباره شرکت در این طرح از انگلستان، اتریش و تایلند منتشر شد. ایتالیا و آلمان حتی فعالیت‌های OneCoin را در کشور ممنوع کرده و حساب‌های آنها را مسدود کردند. ایگناتووا به سادگی در جلسه بعدی با سرمایه‌گذاران در لیسبون شرکت نکرد و دیگر هرگز دیده نشد. اطلاعی در مورد محل وی در دست نیست.
دولت ایالات متحده روژا ایگناتوا را به تقلب و پولشویی متهم کرده است. در حالی که وی به ۲۵ سال زندان محکوم شده، مأموران اجرای قانون هنوز موفق شدند برخی از همدستان وی از جمله وکیل، برادر و شریک تجاری سابق وی را دستگیر کنند.
BitConnect
BitConnect یکی دیگر از بزرگترین پروژههای هرمی ارز دیجیتال است که از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ کار میکرد. این طرح توسط توسعه‌دهندگان ناشناس ایجاد شد و توسط شخصی به نام ساتائو ناکاموتو (Satao Nakamoto) هدایت می‌شد.
شرکت‌کنندگان باید توکنهای BCC را می‌خریدند و آنها را روی یک پلتفرم مخصوص قفل کنند و ربات تجاری باید به طور خودکار سود کسب میکرد. به اعضای این هرم وعده سود ۴۰ درصدی در ماه داده شده بود. طبق گفته اجرا کنندگان BitConnect، سرمایه‌گذاران قادر هستند با سرمايه گذاري اوليه ۱۰۰۰ دلار، در مدت سه سال ۵۰ ميليون دلار برداشت كنند.
اولین منتقد آن ویتالیک بوترین بود که توجه همه را به این واقعیت را جلب کرد که وعده سود ۱ درصد سود در روز یک طرح پانزی کلاسیک است. پس از مدتی مایکل نوووگراتز و خالق لایت‌کوین و چارلی لی با نظر بنیانگذار اتریوم موافقت کردند. در همان زمان دولت انگلستان از سازمان‌دهندگان BitConnect خواست تا مدل تجاری خود را فاش کند. با این حال این موضوع مانع از کلاهبرداری با شرکت در رویدادهای ارز دیجیتال و جذب سرمایه‌گذاران جدید نشد.
مقامات ایالات متحده برای خاتمه دادن به این داستان، BitConnect را یک هرم مالی خواندند و خواستار توقف آن شدند. توکن BCC پس از این موضوع ۹۰ درصد ریزیش داشت و سرمایه گذاران آن ۳.۵ میلیارد دلار از دست دادند و یکی از سازمان‌دهندگان این هرم به زندان رفت. هر چند دیوایش دارجی (Divayesh Darji) رئیس شاخه هندی BitConnect در سال ۲۰۱۹ با قید وثیقه آزاد شد.
ارز دیجیتال PlusToken
PlusToken جوانترین و بزرگترین پروژههای هرمی در سالهای اخیر است. این هرم در سال ۲۰۱۸ تأسیس شد و با وعده ۱۰ الی ۳۰ درصدی بازده سرمایه گذاری در ماه، در Chinese WeChat تبلیغ شد. حدود چهار میلیون نفر در طرح پانزی PlusToken شرکت کردند. گفته می شود کلاهبرداران با استفاده از ادبیات مالی، استفاده از ارزهای دیجیتال را به افراد آموزش می‌دادند اما در نهایت قصد داشتند تا آنها را به Plus token تبدیل کنند.
عدالت در مورد سازمان‌دهندگان این طرح اجرا شد و یک سال پیش شش نفر از آنها به درخواست مقامات چینی دستگیر شدند. با این حال ۳ میلیارد دلار از دست رفته‌ی سرمایه گذاران قابل بازگشت نیست و همچنان در اختیار اعضای تیم PlusToken است. اخیرا در ۲۲ ژوئن، تمام توکنهای EOS از کیف پول هرم خارج شده و به زودی این کار با تمام توکنهای ETH تکرار می‌شود.
ٰبا وجود اینکه این اهرام به طور عملی فعالیت خود را متوقف کرده اند اما مدل‌های دیگر آنها به طور مداوم ظاهر شده و سرمایه‌گذاران بی‌تجربه را به خود جذب می‌کند. دولت نمی‌تواند برای همیشه در برابر چنین طرح‌هایی از شهروندان محافظت کند زیرا ممنوع کردن آنها به اثبات جرم نیاز دارد. در این حالت بهترین دفاع دانش است. اگر همه حاشیه سودهای عظیمی را که شرکت‌ها در ازای سرمایه گذاری پیشنهاد می‌دهند، به جای معدن طلا نشانه خطر ببینند، کلاهبرداران ارز دیجیتال به میزان قابل توجهی کمتر می‌شوند.
سوالات متداول (FAQ)
- مشهورترین طرحهای پانزی و هرمی در کریپتو کدام است؟
پروژههای وان کوین (OneCoin)، بیت کانکت (BitConnect) و پلاس توکن (PlusToken) از بزرگترین طرحهای پانزی و هرمی دنیای ارز دیجیتال به شمار میروند.
- در کلاهبرداری BitConnect چه اتفاقی افتاد؟
پروژه بیت کانکت از سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ فعالیت میکرد. Bitconnect از اعضای خود میخواست که توکنهای BCC را برای کسب سود خودکار قفل کنند. به اعضای این هرم وعده سود ۴۰ درصدی در ماه داده شده بود. اولین منتقد آن ویتالیک بوترین بود که میگفت وعده سود ۱ درصد سود در روز یک طرح پانزی کلاسیک است.
