پاول دوروف در دادگاه فرانسه: پایان رؤیای ناقص آزادی بیان؟

پاول دورف، موسس پیام،رسان تلگرام به دلیل نبود کنترل کافی بر محتوای مجرمانه در این اپلیکیشن توسط دولت فرانسوی دستگیر شد و به دنبال آن هم موجی از واکنش‌های منفی در شبکه‌های اجتماعی ایجاد شد.

پاول دوروف، کارآفرین روسی الاصل است که شهرتش را مدیون تاسیس شبکه اجتماعی VK (مخفف VKontakte) و اپلیکیشن پیام‌رسان تلگرام می‌دانند. او در تاریخ ۱۰ اکتبر ۱۹۸۴ در لنین‌گراد (سن‌پترزبورگ فعلی) به دنیا آمد و حالا بعد از ۳۹ سال، به یکی از محبوب‌ترین و شناخته‌شده‌ترین چهره‌های دنیای فناوری تبدیل شده است. دوروف شبکه اجتماعی VK را در سال ۲۰۰۶ راه‌اندازی کرد و موفق شد میلیون‌ها کاربر و تبلیغ‌کننده را جذب این پلتفرم کند. با این حال، با فشار قابل‌توجهی از سوی دولت روسیه مواجه شد و از آنجا که اطلاعات معترضان اوکراینی را به مقامات روسی لو نداد، مجبور به ترک روسیه شد!

بازداشت غیرمنتظره پاول دوروف در خاک فرانسه

دوروف پس از ترک روسیه تابعیت چندین کشور را گرفت و در نهایت در دبی مستقر شد. این بنیان‌گذار و مدیرعامل ۳۹ ساله تلگرام، روز شنبه، چهارم شهریور ماه ۱۴۰۳، پس از پیاده شدن از جت شخصی خود در فرودگاه لو بورژه در شمال فرانسه، بازداشت شد! خبر بازداشت غیرمنتظره دوروف که در پی صدور حکمی برای مقابله با خشونت علیه کودکان، انجام شد، به چشم بر هم زدنی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست گشت و واکنش‌های مختلف بسیاری مانند توییت زدن هشتگ FreePavel# در پلتفرم ایکس را در حمایت از دوروف به همراه داشت؛‌ حتی ایلان ماسک هم به خبر دستگیری دوروف اعتراض کرد و به این کمپین پیوست.

زمانی دوروف در یکی از مصاحبه‌هایش از نوآوری‌ها و گسترش آزادی بیان در پلتفرم ایکس تعریف و تمجید کرده بود و حالا ماسک هم وظیقه خود می‌داند تا از آزادی و از پاول دوروف حمایت کند:

در سال ۲۰۳۰ در اروپا برای لایک کردن ویدیوی طنزی در اینترنت اعدام می‌شوید.

یکی دیگر از توییت‌هایی که حسابی سروصدا به پا کرد و بیش از ۶ میلیون بار دیده شد، توییت تاکر کارلسون (Tucker Carlson) مجری تلویزیونی بود که نوشت:

درنهایت، این پوتین نبود که دوروف را برای دسترسی مردم به حق آزادی بیان دستگیر کرد، بلکه کشوری غربی او را در بند کرد، دستگیری دورف هشداری تمام‌عیار برای هر فردی است که از آزادی بیان حمایت می‌کند.

سفارت روسیه هم در جریان دستگیری دوروف، بلافاصله مقامات فرانسوی را به دلیل نبود شفافیت در مورد دلایل بازداشت او و تسهیل‌نکردن دسترسی کنسولی متهم کرد و برخی از شهروندان روسی هم به‌نشانه‌ اعتراض، موشک‌های کاغذی (آیکون تلگرام) را به سمت سفارت فرانسه در روسیه پرتاب کردند.

حتی امارات متحده عربی هم در حرکت اعتراضی به بازداشت پاول دوروف که شهروند دبی محسوب می‌شود، قرارداد خرید ۸۰ جنگنده رافائل فرانسوی را به حالت تعلیق درآورد. شایعات حاکی از آن است که امکان معلق شدن کامل همکاری‌های نظامی میان امارات و فرانسه هم وجود دارد.

توطئه دولت فرانسه و رد پای زنی به نام جولیا واویلووا در بازداشت دوروف

در پی دستگیری پاول دوروف، گزارش‌هایی مبنی بر دخیل بودن اینفلوئنسری کریپتویی به نام جولیا واویلووا (Julia Vavilova)، در این ماجرا منتشر شد که این ادعاها به واکنش‌های گسترده‌ای را در جامعه کریپتویی و میان کاربران تلگرام در پی داشت. کاربران زیادی به پست‌های سوشال واویلووا از مکان‌های مشابهی با دوروف در روزهای منتهی به دستگیری او اشاره کرده‌ و او را در پرونده دستگیری دوروف دخیل می‌دانند.

ظاهرا پاول دوروف و جولیا واویلووا قبل از رسیدن به فرانسه، به قزاقستان، قرقیزستان و آذربایجان سفر کرده بودند و همین موضوع هم گمانه‌زنی‌هایی را درباره ارتباط ناخواسته یا عمدی واویلووا با دستگیری دوروف را تقویت می‌کند، چرا که رویترز اعلام کرد پلیس فرانسه پیش از ورود جت شخصی دورف به این کشور، نام او را در فهرست مسافران شناسایی کرده بود؛ برخی معتقدند که این زن بخشی از طرح بزرگتری برای دستگیری مدیرعامل تلگرام است.

جالب اینجاست که روزنامه تحقیقاتی فرانسوی Le Canard Chainé هم اطلاعاتی راجب بازجویی پاول دوروف،سازنده تلگرام منتشر کرد، در این متن آمده:

پاول درورف: من توسط رئیس جمهور فرانسه (امانوئل مکرون) به فرانسه دعوت شدم و قرار بود باهم شام بخوریم، اما به جای مکرون، پلیس محلی را ملاقات کردم.

فهرست بلندبالای اتهامات وارده به پاول دوروف

دوروف به‌دلیل اتهامات مربوط به پیشگیری نکردن از فعالیت‌های غیرقانونی در تلگرام، مورد بازجویی قرار گرفت و با ۱۲ اتهام رو‌به‌رو شد:

• مشارکت در مدیریت یک پلتفرم آنلاین برای انجام معاملات غیرقانونی در گروه سازمان‌یافته
• امتناع از ارائه‌ اطلاعات یا اسناد مورد نیاز به مقامات مربوطه برای اجرای شنود مجاز
• مشارکت در نگهداری تصاویر پورنوگرافی افراد زیر سنِ قانونی
• مشارکت در توزیع، عرضه یا در دسترس قرار دادن تصاویر پورنوگرافی افراد زیر سنِ قانونی در یک گروه سازمان‌یافته
• مشارکت در خرید، حمل، نگهداری، عرضه یا فروش مواد مخدر
• مشارکت در عرضه، فروش یا دردسترس قرار دادن تجهیزات، ابزارها، برنامه‌ها یا داده‌هایی که برای دسترسی غیرمجاز به سیستم‌های پردازش داده‌ی خودکار یا آسیب رساندن به آن‌ها طراحی یا تطبیق داده شده‌اند، بدون دلیل قانونی
• مشارکت در کلاهبرداری سازمان‌یافته
• عضویت در گروهی جنایی با هدف ارتکاب جرایمی که مجازات آن‌ها ۵ سال حبس یا بیشتر است
• پولشوییِ درآمد‌های حاصل از جرایم و تخلفات گروه‌های سازمان‌یافته
• ارائه‌ خدمات رمزنگاری با هدف تضمین محرمانگی بدون اعلام‌ قبلی
• ارائه‌ ابزاری برای رمزنگاری که صرفاً برای احراز هویت یا نظارت بر صحت داده‌ها نیست، بدون اعلام قبلی
• واردات ابزاری برای رمزنگاری با هدف احراز هویت یا نظارت بر صحت داده‌ها بدون اعلام قبلی

طبق قوانین فرانسه ۹۶ ساعت پس از دستگیری و در بازداشت ماندن و بازجویی شدن، متهم آزاد می‌شود. پاول دوروف پس از بازجویی ۹۶ ساعته به دادگاه انتقال پیدا کرد.

آیا پاول دوروف واقعا قهرمان ناقص آزادی بیان است؟

در پی انتشار خبر دستگیری پاول دورف توسط دولت فرانسه، ارزش ارزهای دیجیتال مرتبط با تلگرام، مانند قیمت تون کوین افت قیمت زیادی را تجربه کردند؛ برخی معتقدند که این اتفاق تراژیک، ایردراپ‌های تلگرامی مانند همستر کامبت یا داگز (DOGS) را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد و عده زیادی هم نگران امنیت داده‌های خود در اپلیکیشن تلگرام و از دست دادن دسترسی به بخش Saved Messages تلگرامشان هستند.

بخش Saved Messages تلگرام اغلب ما، حاوی اطلاعات شخصی و مهمی مانند حساب‌های بانکی، شماره تلفن‌ها، والت‌های رمزارزی و رمزهای عبور است و برخی هم تمامی اطلاعات کاری و زندگی‌شان را در این بخش ذخیره کرده‌اند و چنانچه مشکلی برای سرورهای تلگرام پیش بیاید، ممکن است تمام داده‌های خود را از دست بدهند. کانال خبری تلگرام در واکنش به دستگیری دوروف و نگرانی کاربران، ادعای مسئولیت پلتفرم در قبال سوءاستفاده‌های احتمالی از آن را مضحک خواند و تایید کرد که دورف چیزی برای پنهان کردن ندارد:

تلگرام از قوانین اتحادیه‌ اروپا پیروی می‌کند، نظارت آن با چارچوب استانداردهای این صنعت مطابقت دارد و دائماً در حال بهبودی است. نزدیک به یک میلیارد کاربر در سراسر جهان از تلگرام به‌عنوان ابزار ارتباطی و منبع اطلاعات حیاتی استفاده می‌کنند.

اما آیا این ادعا واقعا حقیقت دارد؟ پاول دوروف شاید قهرمانی در دفاع از آزادی بیان باشد، اما پلتفرم تلگرامی که او بنیان‌گذاری کرده، با پلتفرمی ایده‌آل برای آزادی بیان فاصله دارد. دوروف، که در رأس شبکه اجتماعی بزرگ با حدود یک میلیارد کاربر قرار دارد، حالا با چالشی جدی از سوی دولت‌ها مواجه شده و دستگیری او نمادی از تلاش دولت‌ها برای بازیابی کنترل بر شبکه‌هایی است که مؤسسان و بسیاری از ما آن‌ها را به‌عنوان پناهگاه‌هایی برای آزادی بیان تصور می‌کردیم.

دستگیری دوروف، بحث‌ها و گمانه‌زنی‌های زیادی را به همراه داشت و نقطه‌ای حساس در جنگ‌های آزادی بیان در اینترنت مدرن بوده و سوال بزرگتری را مطرح می‌‌‌کند:

آیا ما به عنوان شهروندان دیجیتالی می‌توانیم انتظار داشته باشیم که فضاهای عمومی آنلاین، بدون دخالت سانسورگران باقی بمانند؟

در یک سوی این ماجرا، مدافعان آزادی بیان مانند ایلان ماسک، قرار دارند که پرونده دوروف را به عنوان سرکوب گفتگوی آزاد تلقی می‌کنند. جالب است که مارک زاکربرگ نیز در این لحظه به یادآوری فشارهایی که دولت آمریکا بر متا در دوران همه‌گیری کووید برای حذف اطلاعات نادرست وارد کرد، پرداخت و به نوعی همبستگی خود با دوروف را نشان داد.

دوروف در نظر کسانی که به دنبال اینترنتی آزاد و بدون دخالت هستند، حتی با وجود مشکلات اخلاقی و قانونی، به قهرمانی تبدیل شده، اما واقعیت این است که تلگرام، شبکه اصلی برای بسیاری از کاربران در دنیای Web3، آنچنان که ایده‌آل خیلی‌هاست هم امن و رمزگذاری‌شده نیست. همانطور که کیس نیوتن، روزنامه‌نگار حوزه فناوری، توضیح می‌دهد:

در سوی دیگر ماجرا، با اینکه تلگرام اغلب به عنوان پیام‌رسان رمزگذاری‌شده توصیف می‌شود، اما همانطور که بن تامپسون توضیح داد، تلگرام، برخلاف رقبای خود مانند واتس‌اپ و سیگنال، به طور کامل رمزگذاری‌شده نیست! (البته ویژگی چت محرمانه – Secret Chat آن رمزگذاری شده است، اما به طور پیش‌فرض در چت‌ها فعال نیست و بیشتر چت‌های تلگرام رمزگذاری‌شده نیستند.) این یعنی تلگرام می‌تواند محتوای پیام‌های خصوصی را مشاهده کند و در نتیجه به درخواست‌های قانونی برای ارائه این داده‌ها آسیب‌پذیر است.

مجله آلمانی اشپیگل در ژوئن ۲۰۲۱ با اننتشار گزارشی، تلگرام را امپراتوری‌ تاریک، خطرناک‌ترین پیام‌رسان و معادل دارک‌وب در جیب کاربران توصیف کرد. اما دورف در پاسخ به این عناوین گفته بود چنانچه درخواست‌ حذف محتوا از سوی نهاد‌های نطارتی قانونی باشد، تلگرام به آن پاسخ مثبت می‌دهد؛ اما در مواردی که خطوط آزادی بیان و حریم شخصی کاربران را رد می‌کنند، توجهی به درخواست‌ها نخواهد شد!

دوروف اغلب تلگرام را به‌عنوان پیام‌رسانی امن معرفی کرده، اما به جز ویژگی چت محرمانه، این سرویس بیشتر از سیگنال، واتس‌اپ و آی‌مسج در معرض دخالت دولت‌ها قرار دارد. تلگرام مانند بیت کوین نیست که معاملات در آن غیرقابل توقف باشند؛ تلگرام یک بلاکچین نیست که حریم خصوصی را به شکلی متفاوت از تلگرام تأمین کند. در واقع، تلگرام از یک سو پناهگاهی برای آزادی بیان است و از سوی دیگر، طعمه‌ای برای واسطه‌ها، چه جنایی و چه دولتی!

جذابیت بلاکچین‌ها در این است که ما نیازی به بحث درباره انگیزه‌ها و عملکردهای افرادی مانند ایلان ماسک، پاول دوروف و مارک زاکربرگ نداریم. آزادی بیان در کد آن‌ها نهفته است. اصول آزادی بیانی که در پرونده دوروف مطرح است، باید حمایت جامعه کریپتویی را به همراه داشته باشد، اما در حالت ایده‌آل، ما به فضاهای عمومی آنلاینی نیاز داریم که به‌طور واقعی از دخالت دولت‌ها و امیال افراد مصون باشند، حتی اگر که نیت آن افراد خیر باشد!

فعلا سرنوشت دورف و تلگرام در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و در غیاب او معلوم نیست چه بر سر پیام‌رسان تلگرام می‌آید. جورجی لوبوشکین، مدیر روابط عمومی سابق شبکه‌ اجتماعی VK، در این رابطه گفت:

ما همه نگران و در شوک هستیم، هیچ‌کدام برای این وضعیت آماده نبودیم.

بسیاری معتقدند که بدون دوروف تلگرام با مشکلات بزرگ مدیریتی و پرداختی مواجه خواهد شد، چرا که او مسئولیت تمام تصمیم‌های کلیدی مربوط‌به تلگرام، از تامین مالی گرفته تا استراتژی‌های توسعه و طراحی محصول، درآمدزایی و سیاست‌های نظارت بر محتوا، را بر عهده داشت.

نگاهی به زندگی شخصی پاول دوروف و تخمین ثروت او

پاول دوروف، بنیانگذار تلگرام، مردی است با دو چهره! از یک سو، کارآفرینی تکنولوژی موفق و خلاق است که میلیون‌ها نفر را با اپلیکیشن پیام‌رسان محبوبش به هم متصل کرده، از سوی دیگر، فردی مرموز و کم‌حرف است که زندگی شخصی‌اش را به شدت خصوصی نگه می‌دارد.

در حالی که تلگرام میلیاردها دلار ارزش دارد، دوروف به سبک زندگی مینیمالیستی خود پایبند مانده، از رژیم غذایی سالمی پیروی می‌کند، ورزش‌های رزمی انجام می‌‌دهد و به جای قهوه، چای گیاهی می‌نوشد. این سبک زندگی ساده به او کمک کرده تا تمرکز خود را روی کار و اهدافش حفظ کند. البته با وجود علاقه‌اش به سادگی، دوروف یکی از ثروتمندترین افراد جهان است و ثروتش هم عمدتاً از تلگرام به دست آمده، او تا قبل از دستگیری روی پروژه‌های جدید دیگری فعالیت می‌کرد و با وجود تلاش‌هایش برای دور ماندن از چشم عموم، زندگی‌اش همواره تحت نظارت بوده و افراد زیادی برای برای یافتن میزان ثروت او در تکاپو هستند.

مجله فوربز ثروت خالص پاول دوروف را حدود ۱۵.۵ میلیارد دلار تخمین می‌زند و با اینکه تلگرام پیام‌رسانی رایگان است، اما از استراتژی‌های مختلفی، مانند فروش تلگرام پریمیوم و تبلیغات برای کسب درآمد استفاده می‌کند. علاوه بر این، دوروف در استارت‌آپ‌های مختلفی هم سرمایه‌گذاری کرده و از این راه، ثروت خود را افزایش داده است. پاول دوروف در ۳۹ سالگی در جایگاه ۱۲۰ فهرست میلیاردرهای جهان قرار دارد، اما حالا با دستگیری‌ او و اتهاماتی که دولت فرانسه به او وارد کرده، معلوم نیست که ادامه مسیر زندگی دوروف به چه راهی ختم شود! شما در این‌باره چه دیدگاهی دارید؟ آیا هشتگ FreePavel# و حمایت‌های طرفدارانش در نهایت به اون کمک خواهد کرد؟