تفاوت توکن پروتکل (Protocol Token)‌ و توکن برنامه (App Coin) چیست؟

دنیای کریپتو مملو از اصطلاحاتی است که گاه پیوند نزدیکی به‌یکدیگر دارند؛ اما درک ظرافت آن‌ها برای فعالیت در این بازار ضروری است. یکی از مواردی که باعث سردرگمی کاربران می‌شود، انواع مختلف توکن‌هاست که شامل توکن‌های اوراق بهادار (Security)، توکن‌های پرداخت (Payment)، توکن‌های کاربردی (Utility)، توکن‌های پروتکل (Protocol) و توکن‌های برنامه (App) می‌شوند. در این مطلب از میهن بلاکچین می‌خواهیم با مفهوم توکن‌های پروتکل و توکن‌های برنامه آشنا شویم و بدانیم تفاوت توکن‌ پروتکل و توکن برنامه چیست.

پروتکل چیست؟

قبل از اینکه برویم سراغ پروتکل‌ها در بلاکچین، بهتر است مفهوم «پروتکل» در دنیای داده و ارتباطات را مرور کنیم. پروتکل‌‌ها مجموعه قوانین و دستورالعمل‌هایی برای برقراری ارتباط بین داده‌های یک اکوسیستم خاص هستند. در حقیقت پروتکل، زبان مشترک بین کامپیوترهای حاضر روی یک شبکه فارغ از نوع سخت‌افزار، نرم‌افزار یا حتی سیستم‌عامل‌های آن‌هاست.

بر اساس این قوانین است که انتقال اطلاعات بر عهده دو یا چند نهاد خاص قرار می‌گیرد. همچنین موارد دیگری نظیر نحوه قالب‌بندی، ارسال و دریافت داده، هماهنگ‌سازی ارتباطات و روش‌های بازیابی توسط دستورالعمل‌های پروتکل مشخص می‌شود تا مقاصد شبکه از جمله کامپیوترها، سرورها و ماشین‌های مجازی بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. در هر شبکه، پروتکل‌ها به وسیله نرم‌افزار، سخت‌افزار یا ترکیبی از هر دو پیاده‌سازی می‌شوند. 

یکی از پرکاربردترین پروتکل‌ها برای انتقال داده بین دستگاه‌های شبکه و ارسال پیام، پروتکل TCP/IP است که مخفف عبارت “Transmission Control Protocol / Internet Protocol” و به معنای «پروتکل کنترل انتقال- پروتکل اینترنت» است. پروتکل TCP/IP مهم‌ترین پروتکل ارتباطی شبکه و اینترنت‌ به‌شمار می‌رود و در سراسر جهان به‌عنوان استاندارد شبکه پذیرفته شده است.

مکانیسم پروتکل TCP/IP به این صورت است که ابتدا داده‌ها را به شکل بسته‎‌های داده تقسیم‌بندی می‌کند و سپس فرآیند انتقال، مسیریابی و دریافت بسته‌ها در نقاط مقصد شبکه انجام می‌شود. هدف از طراحی پروتکل این است که شبکه‌ها با کمترین اتکا به مدیریت مرکزی قابل‌اطمینان باشند و در صورت بروز نقص در هر کدام از دستگاه‌های شبکه، امکان بازیابی خودکار وجود داشته باشد.

با ظهور بلاکچین و ورود پروتکل‌ها به این عرصه، نحوه استفاده و البته کسب درآمد از توسعه پروتکل‌ها دستخوش تغییرات مهمی شد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

شکل‌گیری پروتکل‌های بلاکچینی

پیش از ظهور فناوری بلاکچین، پروتکل‌ها به دست توسعه‌دهندگان خبره و با حمایت سازمان‌های غیرانتفاعی توسعه پیدا می‌کردند. از آنجایی که در توسعه پروتکل‌ها پای منافع اقتصادی در میان نبود، سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دادند به جای خود پروتکل روی برنامه‌های ساخته‌شده روی آن‌ها (مانند فیسبوک، توییتر و گوگل) تمرکز کنند. به همین دلیل چنانکه شاهد بودیم در دهه گذشته سرمایه‌گذاران اولیه رسانه‌های اجتماعی و وب ۳ سودهای هنگفتی را به جیب زدند.

اما متاسفانه سود اندک یا حتی بدون بازده سرمایه‌گذاری روی خود پروتکل‌ها موجب شد تا بخش اصلی در حاشیه بماند و ارزش اصلی به سمت برنامه‌ها برود. در نتیجه یک پشته اینترنت (Internet Stack) شامل پروتکل‌های Thin و برنامه‌های Fat ایجاد شد. به عبارت ساده‌تر در چنین اوضاعی نحوه توزیع ارزش به این صورت بود که عمده ارزش نه در لایه پروتکل بلکه در لایه برنامه ایجاد می‌شد.

بامعرفی بلاکچین، نه‌تنها زمین بازی کاملا تغییر کرد؛ بلکه روش کسب درآمد از تکنولوژی پروتکل به شکل عجیب‌وغریبی متحول شد.

عصر تمرکززدایی در توسعه پروتکل‌ها

با ظهور بلاکچین، مهم‌ترین مزیت آن یعنی «تمرکززدایی» به حوزه توسعه پروتکل‌ها سرایت کرد. از آنجایی که بلاکچین تحت کنترل هیچ نهادی قرار ندارد، موانع ورود توسعه‌دهندگان بسیار کمتر شد و حالا دولوپرها می‌توانند به‌راحتی برنامه‌ها و محصولات خودشان را روی پروتکل‌ها بسازند. هرچه یک برنامه بیشتر مورد استقبال قرار بگیرد، ارزش پروتکل زیربنایی آن بیشتر می‌شود. به‌عبارت تخصصی‌تر اگر پروتکل‌ها Fat و برنامه‌ها Thin شوند، آن وقت عمده ارزش در لایه پروتکل ایجاد می‌شود و در نهایت پروتکل تشویقی (Incentivizing Protocol) به یک استاندارد جدید تبدیل می‌شود.

ظهور توکن‌های پروتکل

با محبوب شدن ارزهای دیجیتال و شکل‌گرفتن مفهومی به نام پروتکل‌های تشویقی در بلاکچین، اصطلاح «چاق‌کردن لایه پروتکل» بیش‌از‌پیش مصطلح شد. به عبارت دیگر، هرچه برنامه‌ها و سرویس‌های بیشتری روی شبکه‌‌های زیربنایی (مانند بیت کوین و اتریوم) ساخته شود، ارزش آن شبکه بالاتر می‌رود. به همین دلیل به جای برنامه، تمرکز روی خود پروتکل بیشتر شد.

پیش از ظهور بلاکچین هیچ انگیزه اقتصادی برای توسعه پروتکل‌ها و سرمایه‌گذاری در این حوزه وجود نداشت؛ اما با ایجاد توکن‌های مشوق که «توکن‌های پروتکل» نامیده می‌شوند، فعالیت توسعه‌دهندگان با منفعت اقتصادی همراه شد.

برخلاف گذشته، اکنون شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران می‌توانند تا زمانی که این توکن‌ها مورد استقبال باشند، با سرمایه‌گذاری روی پروتکل‌های زیربنایی سود بالایی به‌دست بیاورند. هرچه پروتکل کارآمدتر باشد، پذیرش آن بیشتر می‌شود و در نتیجه ارزش توکن‌های پروتکل افزایش می‌یابد. اتریوم نمونه بارزی است که توانسته است در چرخه میزبانی از توسعه‌دهندگان، ساخت پروتکل‌های جدید، پذیرش گسترده و افزایش قیمت دارایی‌ها عملکرد موفقی داشته باشد.

پیش از معرفی بلاکچین، توسعه‌دهندگان صرفا از طریق پروتکل‌های درون‌نرم‌افزاری درآمد به‌دست می‌آوردند؛ اما حالا با وجود توکن‌های پروتکل، توسعه‌دهندگان می‌توانند مستقیما از پروتکل‌ درآمد کسب کنند و با تقویت زیرساخت، شرایط را برای ایجاد برنامه‌های بیشتر روی همین پروتکل فراهم کنند.

پیامدهای راه‌اندازی توکن‌های پروتکل

یکی از مهم‌ترین مزایای راه‌اندازی توکن‌های پروتکل، این بود که فضا برای توسعه پروتکل‌های پیشرفته‌تر مهیا شد. در نتیجه فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاران و شرایط ایده‌آلی برای توسعه‌دهندگان فراهم شد؛ زیرا روی آوردن سرمایه‌گذاران به سمت توکن‌ها باعث تشویق توسعه‌دهندگان به ارائه ایده‌های جدید، حفظ جریان مداوم فعالیت آن‌ها و کسب درآمد پایدار می‌شود.

زمانی که استقبال سرمایه‌گذار و پذیرش کاربر از یک پروژه افزایش پیدا کند، در وهله اول ارزش پروتکل مربوطه و در درجه بعدی ارزش بازار کلی این شبکه بیشتر می‌‌شود. حالا اتفاقی که می‌افتد این است که با ارزشمند شدن پروتکل، توسعه‌دهندگان بیشتری به شبکه جذب می‌شوند و ارزش توکن بازهم بالا می‌رود. این چرخه اصطلاحا «حلقه بازخورد توکن» نامیده می‌شود.

رشد ارزش بازار توکن‌های پروتکل همیشه از ارزش مجموع برنامه‌های ساخته‌شده روی آن سریع‌تر است. البته ناگفته نماند که افزایش سریع ارزش بازار ممکن است مشکلاتی مانند ازدحام شبکه را ایجاد کند. به‌طور مثال، اتفاقی که با ترند شدن توکن‌های کریپتوکیتیز در اکتبر ۲۰۱۷ افتاد، نمونه‌ای از این چالش‌هاست. به هر حال در هر فناوری که به سرعت در حال رشد است، بروز چنین مشکلاتی دور از انتظار نیست.

توکن برنامه چیست؟

توکن‌های برنامه (App coins) توکن‌هایی هستند که داخل برنامه‌های ساخته شده روی پروتکل‌ها اجرا می‌شوند. به‌طور مثال اتریوم یک پروتکل است و آگور (Augur) یک برنامه روی اتریوم است. آگور یک بازار پیش‌بینی غیرمتمرکز است که در ازای پیش‌بینی صحیح به کاربران پاداش می‌دهد. توکن‌ درون‌برنامه آگور، رِپ (REP) نام دارد که از آن برای فعالیت در این بازار غیرمتمرکز استفاده می‌شود. در حقیقت توکن‌های برنامه، همان توکن‌های درون برنامه‌ هستند.

اجازه دهید با یک مثال، تفاوت توکن پروتکل و توکن برنامه را واضح‌تر کنیم. تصور کنید بلاکچینی به نام «ایالات متحده» داریم که طبق قوانین پروتکل آن، معاملات در این بلاکچین فقط با ارز رایجی به نام «دلار» انجام می‌شوند. در داخل بلاکچین ایالات متحده، مجوعه‌ای از بازارهای پوشاک و غذا وجود دارد که اقلام موجود در آن‌ها را فقط می‌توانیم با ژتون‌های خاصی به نام “America Coins” بخریم. این ژتون‌ها نیز فقط از طریق مبادله با دلار به‌دست می‌آیند. بنابراین تنها در صورتی که دلار را با این توکن‌ها مبادله کنیم، می‌توانیم در بازارها پوشاک و غذا بخریم. بله، درست حدس زدید؛ ژتون‌های America Coins همان توکن‌های درون برنامه هستند که از توکن‌های پروتکل دلار مشتق شده‌اند.

توکن‌های برنامه فقط در بازارهای مواد غذایی و پوشاک بلاکچین ایالات متحده ارزش دارند و در جای دیگری قابل‌استفاده نیستند. نکته دیگر این است که بدون داشتن توکن‌های پروتکل نمی‌توانیم توکن‌های برنامه را به‌دست بیاوریم و داشتن یکی بدون دیگری امکان‌پذیر نیست.

یک مثال بارز دیگر در مورد توکن‌های برنامه، دارایی‌های درون بازی‌های آنلاین و به‌ویژه بازی‌های چند نفره هستند. بازیکنان می‌توانند با استفاده از ارزهای فیات، توکن‌های درون بازی را بخرند و سپس از توکن‌های برنامه برای خرید آیتم‌هایی مانند سلاح، زره، پوست و غیره استفاده کنند.

معمولا شرکت‌ها از توکن‌های برنامه به عنوان ابزار تشویق کاربران برای مشارکت در اکوسیستم آنلاین اختصاصی خود استفاده می‌کنند. اجرای چنین سیستمی از یک طرف باعث افزایش ارزش توکن‌های پروتکل می‌شود و از طرف دیگر بازیکنان در ازای صرف زمان و پول خود پاداش به‌دست می‌آورند. در نهایت این چرخه منجر به بیشتر شدن ارزش کلی پروتکل زیربنایی می‌شود.

جمع‌بندی

در دنیای بلاکچین که هر روز پروژه‌های ارز دیجیتال جدیدی متولد می‌شوند، آشنایی با دو مفهوم «Protocol Tokens» و «App Coins» بسیار مهم است. «توکن‌های پروتکل» پایه و اساس ارزش اقتصادی پروتکل‌ها را شکل می‌دهند و «توکن‌های برنامه» به اکوسیستم‌های مالی ساخته‌شده روی این پروتکل‌ها جان می‌بخشند. همان‌طور که اشاره شد این دو توکن بدون یکدیگر معنا ندارند؛ فعالیت در برنامه‌های ساخته‌شده روی یک پروتکل به توکن‌های برنامه نیاز دارد که خود مستلزم داشتن توکن‌های پروتکل است. اگر فکر می‌کنید هنوز ابهامی در مورد این دو مفهوم باقی‌مانده، حتما سوالات خود را در بخش نظرات بپرسید.

سوالات متداول (FAQ)