در سال‌های اخیر، صندوق‌های قابل‌معامله در بورس (ETF) به یکی از جذاب‌ترین ابزارهای مالی برای سرمایه‌گذاران خرد و حرفه‌ای تبدیل شده‌اند. این صندوق‌ها به‌جای آن‌که سهام یا دارایی موردنظر را به‌طور مستقیم خریداری کند، یک نماد قابل‌معامله ارائه می‌دهند که ارزش آن متناسب با دارایی پشتوانه تغییر می‌کند. همین ویژگی باعث شده صندوق ETF به انتخابی محبوب برای کسانی تبدیل شود که به دنبال تنوع‌بخشی و مدیریت بهتر ریسک در سبد سرمایه‌گذاری خود هستند.
اگر در این سال‌ها اخبار مرتبط با ارزهای دیجیتال را دنبال کرده باشید، حتما می‌دانید که این ابزار محبوب حالا در دنیای ارزهای دیجیتال نیز راه پیدا کرده و ETFهایی مبتنی بر بیت کوین و اتریوم در بورس آمریکا و بسیاری از کشورهای دیگر راه‌اندازی شده و طرفداران زیادی نیز به خود جذب کرده‌اند.
در این مقاله از میهن بلاکچین تصمیم داریم تا به طور کامل به سوال «ETF چیست؟» پاسخ دهیم و انواع مختلف صندوق‌های قابل معامله در بورس و همچنین مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها را بررسی کنیم.
صندوق قابل‌معامله در بورس یا ETF چیست؟
صندوق قابل‌معامله در بورس (ETF) نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که درست مانند سهام، در بازار بورس خریدوفروش می‌شود. به بیان ساده‌تر، صندوق ETF مجموعه‌ای از دارایی‌ها (مانند سهام، طلا، اوراق قرضه یا حتی ارز دیجیتال) را در یک سبد نگهداری می‌کند و سهام این سبد را به‌صورت نماد بورسی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت ETFها در سال‌های اخیر، بحث تنوع‌بخشی به پورتفولیو است. به جای اینکه پول خود را روی یک سهم یا دارایی خاص متمرکز کنید، یک ETF به شما امکان می‌دهد که در چندین دارایی به صورت همزمان سرمایه‌گذاری کنید. این کار ریسک سرمایه‌گذاری شما را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. علاوه بر این، کارمزدهای پایین، شفافیت دارایی‌ها و قابلیت نقدشوندگی بالا (امکان خرید و فروش سریع در بورس) نیز از دیگر دلایل محبوبیت این صندوق‌هاست.
ETP چه تفاوتی با ETF دارد؟
اگر بخواهیم به شکلی ساده بگوییم، ETP یک اصطلاح کلی و گسترده است که تمام محصولات مالی قابل معامله در بورس را در بر می‌گیرد. ETF یکی از اصلی‌ترین و رایج‌ترین انواع ETP است. به عبارت دیگر، هر ETF یک ETP است، اما هر ETP لزوماً یک ETF نیست.
همانطور که گفتیم، ETF یک صندوق سرمایه‌گذاری واقعی است که دارایی‌های پایه خود را به صورت فیزیکی نگهداری می‌کند. برای مثال، یک ETF سهام، مستقیماً سهام شرکت‌ها را در سبد خود دارد و یک ETF طلا، شمش‌های طلا را در خزانه نگهداری می‌کند. این ساختار باعث می‌شود ارزش ETF کاملاً به ارزش دارایی‌های زیربنایی آن وابسته باشد و ریسک اعتباری ناشی از ورشکستگی صادرکننده تقریباً وجود نداشته باشد.
در مقابل، ETP مفهومی گسترده‌تر است که علاوه بر ETF، شامل ابزارهای دیگری نیز می‌شود:
- ETN یا Exchange-Traded Note: اوراق بدهی بدون وثیقه که توسط یک بانک یا نهاد مالی صادر می‌شود و عملکرد یک شاخص یا دارایی را دنبال می‌کند. ETN دارایی پایه را به صورت فیزیکی نگهداری نمی‌کند و به همین دلیل ریسک اعتباری صادرکننده را به همراه دارد؛ اگر بانک صادرکننده ورشکست شود، سرمایه‌گذار ممکن است بخش یا تمام سرمایه خود را از دست بدهد.
- ETC یا Exchange-Traded Commodity: صندوق‌هایی که روی کالاها سرمایه‌گذاری می‌کنند و می‌توانند کالاها را به صورت فیزیکی نگهداری کنند یا از قراردادهای آتی برای دنبال کردن قیمت آنها استفاده کنند. ETCها بیشتر در اروپا محبوب هستند و تنوع سرمایه‌گذاری در بازار کالاها را ساده می‌کنند.
یک ETF چگونه کار می‌کند؟
عملکرد یک ETF به طور کلی در سه مرحله اصلی خلاصه می‌شود: ایجاد (Creation)، معامله در بازار (Trading) و بازخرید (Redemption). این فرآیند توسط مشارکت‌کنندگان اصلی بازار، شامل مدیر صندوق (Fund Manager)، شرکت‌های کارگزاری و شرکت‌های مجاز (Authorized Participants یا APها) انجام می‌شود.
مرحله اول: ایجاد ETF
در قدم اول، چند بانک یا موسسه بزرگ که به آنها «شرکت‌های مجاز (APs)» می‌گویند، یک سبد واقعی از دارایی‌های مختلف (مثلاً سهام ۵۰۰ شرکت بزرگ آمریکا مثل کوکاکولا، اپل، مایکروسافت و …) جمع‌آوری می‌کنند و به مدیر صندوق تحویل می‌دهند. در عوض، مدیر صندوق نیز یک سری «واحد ETF» صادر می‌کند و به همان شرکت‌ها می‌دهد.
پس به زبان ساده:
APها سهام واقعی می‌دهند و مدیر صندوق واحدهای ETF را می‌سازد. این کار باعث می‌شود صندوق ساخته شود و تعداد اولیه واحدهای ETF به‌وجود بیاید.
مرحله دوم: معامله واحدهای ETF در بورس
پس از ایجاد، واحدهای ETF توسط APها در بازار بورس عرضه شده و سرمایه‌گذاران عادی می‌توانند آن را درست مانند سهام در طول روز معاملاتی خریدوفروش کنند. قیمت این واحدها بر اساس عرضه و تقاضا نوسان می‌کند و ممکن است کمی بالاتر یا پایین‌تر از ارزش خالص دارایی‌ها (NAV) قرار بگیرد.
مرحله سوم: بازخرید
اگر تقاضا برای واحدهای ETF کاهش پیدا کند و عرضه در بازار بیشتر از تقاضا شود، APها واحدهای مازاد را از بازار جمع‌آوری کرده و به مدیر صندوق بازمی‌گردانند.
مدیر صندوق نیز، در ازای دریافت این واحدها، دوباره دارایی‌های پایه را به APها تحویل می‌دهد. این فرآیند که «بازخرید» نام دارد، باعث می‌شود قیمت ETF فاصله زیادی از ارزش واقعی دارایی‌های پشتوانه نگیرد.
ساختار ایجاد و بازخرید توسط APها باعث می‌شود قیمت واحد ETF همیشه نزدیک به ارزش واقعی سبد دارایی بماند و دچار حباب نشود. این همان چیزی است که باعث شده ETFها یکی از «کارآمدترین» ابزارهای بازارهای مالی دنیا باشند.
تفاوت ETF با سایر روش‌های سرمایه‌گذاری چیست؟
تمام ابزارهای سرمایه‌گذاری ساختار و ماهیت یکسانی ندارند و ETFها هم از این قاعده مستثنی نیستند. آشنایی با تفاوت‌های ETF نسبت به سایر روش‌های سرمایه‌گذاری مثل صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، سهام تکی یا حتی محصولات مشتقه، به شما کمک می‌کند انتخابی آگاهانه و متناسب با اهداف و سطح ریسک‌پذیری خود داشته باشید.
یکی از مهم‌ترین مزیت‌های ETF، دسترسی آسان آن است؛ برخلاف بسیاری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک که حداقل سرمایه اولیه نسبتاً بالایی دارند، ETFها معمولاً با سرمایه‌های کوچک هم قابل خرید هستند. علاوه‌براین، به‌دلیل ساختار «ایجاد و بازخرید»، این صندوق‌ها از نظر مالیاتی بسیار کارآمد هستند و در مقایسه با صندوق‌های سنتی، فشار کمتری از نظر مالیات بر سود سرمایه به سرمایه‌گذار وارد می‌شود.
از طرف دیگر، ETFها راهی کم‌هزینه و موثر برای تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند. با خرید تنها یک واحد ETF، می‌توان به‌صورت فوری در ده‌ها یا حتی صدها دارایی مختلف (سهام، کالا، ارز و …) سهیم شد و ریسک سرمایه‌گذاری را به‌طور قابل توجهی کاهش داد. البته برخی از ETFها صرفا مبتنی بر یک دارایی خاص هستند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
نکته مهم دیگر، نقدشوندگی بالای ETFها است. برخلاف صندوق‌های مشترک که فقط یک‌بار در پایان روز معامله می‌شوند، ETFها مانند سهام در تمام ساعات معاملات بورس قابل خریدوفروش هستند و سرمایه‌گذار می‌تواند در هرلحظه از بازار خارج شود یا وارد آن شود.
به‌طور خلاصه، ETFها ترکیبی هوشمندانه از سهولت دسترسی، تنوع بالا، کارمزد کم و نقدشوندگی بالا ارائه می‌کنند و از این نظر نسبت به سهام تکی، صندوق‌های مشترک و حتی بسیاری از ابزارهای مشتقه، جذابیت بیشتری برای بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاران دارند.
انواع ETFهای مختلف در بازارهای مالی
ETFها در انواع گوناگونی وجود دارند که هر کدام بر روی یک کلاس دارایی خاص یا استراتژی سرمایه‌گذاری ویژه‌ای متمرکزند. وبسایت اینوستوپدیا (Investopedia) انواع ETFها را این‌طور دسته‌بندی می‌کند:
۱- ETFهای منفعل (Passive ETFs)
این دسته از ETFها پرکاربردترین و محبوب‌ترین نوع در بازارهای مالی هستند. منطق پشت آنها بسیار ساده است: «دنبال کردن دقیق عملکرد یک شاخص مشخص». یعنی اگر شاخص S&P500 امروز ۱٪ رشد کند، ETF منفعل مرتبط با آن نیز تقریباً همان میزان رشد می‌کند. برای رسیدن به این هدف، صندوق دقیقاً همان سهم‌ها و با همان ترکیب وزنی موجود در شاخص را در سبد خود نگه می‌دارد.
از آنجا که این صندوق‌ها نیاز به تحلیل و تصمیم‌گیری مداوم ندارند، هزینه مدیریت بسیار پایینی دارند و برای کسانی که دید بلندمدت دارند و می‌خواهند با بازار هم‌سو شوند (نه از آن جلو بزنند)، گزینه‌ای بسیار منطقی و کم‌ریسکی به شمار می‌روند.
۲- ETFهای فعال (Actively Managed ETFs)
در ETFهای فعال یک مدیر حرفه‌ای کاملاً بر روند سرمایه‌گذاری نظارت می‌کند و برخلاف صندوق‌های منفعل، تلاش می‌کند با انتخاب دارایی‌های مناسب، عملکردی بهتر از میانگین بازار ارائه دهد. در واقع ترکیب سبد صندوق به صورت مداوم بر اساس تحلیل و شرایط بازار تغییر می‌کند.
به دلیل همین مدیریت فعال، کارمزد این نوع صندوق‌ها بیشتر است و برای سرمایه‌گذارانی مناسب‌اند که هدف‌شان کسب بازدهی بالاتر از شاخص است و حاضرند بابت عملکرد بهتر کارمزد بالاتری پرداخت کنند.
۳- ETFهای اوراق قرضه (Bond ETFs)
ETFهای اوراق قرضه با هدف ایجاد جریان درآمد ثابت طراحی می‌شوند. این صندوق‌ها ترکیبی از اوراق دولتی، شرکتی یا شهری را نگهداری می‌کنند و سود حاصل از آنها را به‌صورت منظم بین سرمایه‌گذاران توزیع می‌کنند.
بر خلاف خرید مستقیم اوراق، در ETF اوراق قرضه نیازی نیست تا زمان سررسید صبر کنید. هر زمان که بخواهید می‌توانید واحدهای خریداری شده را در بازار بورس بفروشید. همین ویژگی باعث شده این نوع ETF به یکی از ابزارهای محبوب برای سرمایه‌گذارانی تبدیل شود که دنبال «بازدهی منظم (درآمد ثابت) + نقدشوندگی بالا» هستند.
۴- ETF بخشی یا صنعتی (Sector ETF)
اگر به رشد یک صنعت خاص مثل هوش مصنوعی، انرژی یا خودروسازی باور دارید، ETF صنعتی دقیقاً همان چیزی است که دنبالش هستید. این صندوق‌ها مجموعه‌ای از سهام شرکت‌های فعال در یک صنعت خاص را در قالب یک سبد واحد در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌دهند.
مزیت مهم این ETFها این است که ریسک سرمایه‌گذاری روی یک شرکت خاص را از بین می‌برند و در عوض شما به نوعی در کل صنعت سرمایه‌گذاری می‌کنید.
۵- ETF کالا (Commodity ETF)
ETF کالا به شما اجازه می‌دهد بدون دردسر نگهداری فیزیکی کالاها، از نوسانات قیمت آن سود ببرید. به‌عنوان مثال، اگر فکر می‌کنید قیمت نفت یا طلا بالا می‌رود، می‌توانید یک ETF کالایی بخرید تا در این رشد شریک شوید، بدون اینکه واقعاً طلایی در صندوق امانات یا بشکه نفتی در انبار داشته باشید! این نوع ETFها ابزارهای مناسبی برای پوشش ریسک‌های مرتبط با تورم و همچنین متنوع‌کردن سبد سرمایه‌گذاری هستند.
۶- ETF ارزی (Currency ETF)
ETF ارزی عملکرد یک یا چند ارز فیات جهانی را دنبال می‌کند و با خرید آن می‌توانید بدون اینکه وارد بازار فارکس شوید یا از اهرم‌های معاملاتی پیچیده استفاده کنید، از تغییرات نرخ ارز سود ببرید یا حتی ریسک کاهش ارزش پول خود را پوشش دهید!
این ابزار برای سرمایه‌گذارانی که دورنمای اقتصادی کشورهای مختلف را زیر نظر دارند بسیار جذاب است، همچنین بسیاری از شرکت‌های وارداتی/صادراتی از آن به‌عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می‌کنند.
۷- ETF ارز دیجیتال (Crypto ETF)
ETF ارز دیجیتال به صندوق‌هایی گفته می‌شود که پشتوانه آنها یکی از رمزارزها یا سبدی از چند دارایی دیجیتال است. عملکرد این صندوق دقیقاً متناسب با قیمت رمزارزهای پشتوانه تغییر می‌کند، اما برخلاف خرید مستقیم ارز دیجیتال، سرمایه‌گذار نیازی به صرافی، کیف‌پول یا نگهداری رمزارز ندارد؛ بلکه با خرید یک نماد بورسی، به‌طور غیرمستقیم در بازار کریپتو مشارکت می‌کند. در ادامه این نوع از صندوق‌ها و انواع مختلف آنها را بیشتر بررسی می‌کنیم.
۸- ETF معکوس (Inverse ETF)
ETF معکوس دقیقاً برای زمان‌هایی ساخته شده که بازار در حال سقوط است. این صندوق‌ها با کمک ابزارهای مشتقه طوری طراحی می‌شوند که اگر شاخص X یک درصد کاهش یابد، قیمت ETF معکوس یک درصد افزایش پیدا کند. بنابراین هم برای سود بردن در بازار نزولی و هم برای پوشش ریسک پرتفولیو، بسیار کاربردی هستند.
با این حال، برخی از ETFهای معکوس به شکل ETN ارائه می‌شوند، یعنی دارایی واقعی پشتوانه ندارند و یک اوراق بدهی صادرشده توسط بانک یا موسسه مالی هستند. در این حالت، علاوه بر ریسک نوسانات بازار، سرمایه‌گذار در معرض ریسک اعتباری صادرکننده قرار می‌گیرد؛ یعنی اگر موسسه صادرکننده نتواند به تعهد خود عمل کند، ممکن است بخشی یا تمام سرمایه از دست برود.
۹- ETF اهرمی (Leveraged ETF)
ETFهای اهرمی به سرمایه‌گذار امکان می‌دهند چندبرابر (۲× یا ۳×) بازدهی شاخص مبنا را کسب کند. مثلاً اگر شاخص نزدک امروز ۱٪ بالا برود، ETF اهرمی ۲× می‌تواند ۲٪ سود بدهد.
این جذابیت بالا البته با ریسک سنگین همراه است و مثل یک شمشیر دولبه عمل می‌کند: اگر شاخص ۱٪ سقوط کند، همین صندوق دو برابر سقوط می‌کند. به همین دلیل، این نوع ETFها فقط برای معاملات کوتاه‌مدت و کاربران حرفه‌ای طراحی شده‌اند.
ETF ارز دیجیتال چیست؟
همانطور که بالاتر مقداری توضیح دادیم، منظور از ETF ارز دیجیتال، صندوق‌هایی است که پشتوانه آنها یکی از رمزارزها یا سبدی از چند دارایی دیجیتال است. این صندوق‌ها عملکردی دقیقا متناسب با قیمت ارز دیجیتال پشتوانه‌شان دارند اما برخلاف خرید مستقیم ارز دیجیتال، سرمایه‌گذار دیگر نیازی به صرافی، کیف پول یا دردسرهای نگهداری از رمزارز خود ندارد و شرکت ارائه‌دهنده صندوق وظیفه حضانت از دارایی را برعهده می‌گیرد. این صندوق‌ها به واسطه مشروعیت قانونی که به خاطر عرضه در بازار بورس دارند، برای سرمایه‌گذاران سنتی جذاب‌تر از سرمایه‌گذاری مستقیم در بازار ارزهای دیجیتال هستند.
به بیان ساده‌تر، ETF کریپتو پلی است بین دنیای مالی سنتی و صنعت بلاکچین و به سرمایه‌گذار اجازه می‌دهد از طریق یک ابزار قانونی و تحت نظارت، وارد حوزه رمزارزها شود.
در حال حاضر ETFهای ارز دیجیتال مختلفی در بازارهای بورس سراسر جهان به ویژه آمریکا عرضه شده‌اند. از جمله این صندوق‌ها می‌توان به ETF اسپات و فیوچرز بیت کوین و اتریوم در بازار بورس آمریکا اشاره کرد که راه‌اندازی آنها نقطه عطفی مهم برای بازار کریپتو بود.
تفاوت ETF اسپات و ETF فیوچرز ارز دیجیتال در چیست؟
اگر اخبار بازار ارزهای دیجیتال را دنبال کرده باشید، حتماً با واژه‌های ETF اسپات یا فیوچرز بیت کوین و اتریوم برخورد کرده‌اید. اما تفاوت این دو نوع صندوق قابل معامله در بورس چیست؟ پاسخ در مکانیسم کاری هر کدام نهفته است.
ای تی اف اسپات (Spot ETF) مانند یک صندوق سرمایه‌گذاری سنتی عمل می‌کند و به طور مستقیم ارز دیجیتال واقعی را خریداری و در کیف‌پول‌های امن نگهداری می‌کند. این یعنی ارزش واحدهای صندوق تقریباً همزمان با قیمت لحظه‌ای رمزارز مربوطه حرکت می‌کند و سرمایه‌گذار بدون دردسر خرید مستقیم، می‌تواند از نوسانات قیمت بهره‌مند شود. ساختار شفاف و ساده این ETFها باعث شده برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال ورود مستقیم و کم‌واسطه به بازار کریپتو هستند، بسیار جذاب باشد.
اولین ETFهای اسپات بیت کوین در ژانویه ۲۰۲۴ توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) تأیید شدند و در روز نخست معاملات حدود ۴.۶ میلیارد دلار حجم معاملاتی داشتند، که نشان‌دهنده استقبال گسترده سرمایه‌گذاران بود. در ادامه، SEC در ماه مه ۲۰۲۴ مسیر را برای راه‌اندازی ETFهای اسپات اتریوم نیز هموار کرد و پس از بررسی‌های گسترده، هشت ETF اتریوم برای معامله در بازار آمریکا مجوز گرفتند.
در مقابل، ETF فیوچرز (Futures ETF) بر اساس قراردادهای آتی رمزارزها طراحی شده و دارایی واقعی را در صندوق خود نگهداری نمی‌کند. به همین دلیل، قیمت این ETFها ممکن است از قیمت اسپات ارز دیجیتال متفاوت باشد؛ این اختلاف معمولاً ناشی از زمان سررسید قراردادها و هزینه‌های «rollover» یا تمدید قراردادهای آتی است. ETF فیوچرز بیشتر مناسب معامله‌گران حرفه‌ای و کسانی است که می‌خواهند از ابزارهای پیشرفته‌ای مثل اهرم یا هجینگ استفاده کنند. این صندوق‌ها همچنین می‌توانند شامل ETFهای معکوس و ترکیبی باشند، مانند صندوق‌هایی که همزمان بیت کوین و اتریوم را پوشش می‌دهند یا از قراردادهای آتی برای کسب بازدهی معکوس در بازار نزولی بهره می‌برند. با این حال، به دلیل پیچیدگی و نوسانات بیشتر، ریسک سرمایه‌گذاری در ETF فیوچرز برای افراد تازه‌کار بالاتر است و نیازمند درک دقیق‌تر از ساختار بازار و قراردادهای آتی است.
کمیسیون بورس آمریکا نخستین ETF فیوچرز بیت کوین را در اکتبر ۲۰۲۱ تایید کرد که نقطه عطف مهمی برای بازار کریپتو بود و زمینه را برای تایید صندوق قابل معامله در بورس اسپات فراهم کرد.
ETF بیت کوین چیست؟
ETF بیت کوین صندوقی است که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد بدون نیاز به خرید و نگهداری مستقیم بیت کوین، از نوسانات قیمت آن بهره‌مند شوند. همانطور که بالاتر گفتیم، این نوع صندوق در بازارهای بورس آمریکا، کانادا و اروپا پذیرفته شده و به دلیل نظارت رسمی، نسبت به داشتن سرمایه‌گذاری مستقیم در بیت‌کوین ریسک پایین‌تری دارد و در میان سرمایه‌گذاران نهادی بسیار محبوب است. برای آشنایی بیشتر با ETF بیت کوین و سازوکار آن توصیه می‌کنیم مقاله «صندوق قابل معامله (ETF) بیت کوین چیست؟ آشنایی با Bitcoin ETF» در وبسایت میهن بلاکچین را مطالعه کنید.
با پیشرفت صنعت رمزارزها و راه‌اندازی صندوق‌های قابل معامله در بورس ارزهایی مثل بیت کوین، رفته رفته صندوق‌های جدیدی به بازار عرضه شدند. یکی از انواع این صندوق‌های جدید، ای‌تی‌اف اوراق قرضه بیت‌کوین (Bitcoin bond ETFs) است که روی اوراق قرضه شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که درآمد حاصل از فروش اوراق را صرف خرید بیت‌کوین می‌کنند.
ETF اتریوم چیست؟
مشابه با ای تی اف بیت کوین، در ETF اتریوم پشتوانه‌ای از ارز دیجیتال اتر یا قراردادهای آتی آن وجود دارد و سرمایه‌گذاران می‌توانند بدون خرید مستقیم در بازار کریپتو، از نوسانات این ارز دیجیتال در فضای امن بازارهای بورس بهره‌مند شوند.
ETP کریپتو چیست؟
همانطور که گفتیم، ETP یک اصطلاح کلی برای تمام محصولات مالی است که در بورس معامله می‌شوند در حالی که ETF یکی از انواع رایج ETP است. ETP کریپتو اما به نوع خاصی از این محصولات اشاره دارد که ساختاری متفاوت از یک ETF سنتی دارد.
وقتی صحبت از ETP کریپتو می‌شود، منظور محصولاتی است که به صورت غیرمستقیم روی ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کنند. این کار معمولاً از طریق نهادهای خاصی به نام «Special Purpose Vehicle» یا به اختصار SPV انجام می‌شود. این نهادها ارز دیجیتال را به عنوان وثیقه نگهداری می‌کنند و در ازای آن، اوراق بدهی یا سهام ETP صادر می‌کنند که در بازار بورس معامله می‌شوند. به این ترتیب، سرمایه‌گذار بدون سرمایه‌گذاری مستقیم در یک ارز دیجیتال، می‌تواند از نوسانات آن بهره‌مند شود.
یکی از تفاوت‌های مهم ETP کریپتو با ETF کریپتو در ساختار و قوانین نظارتی است. این محصولات تحت قانون اوراق بهادار سال ۱۹۳۳ آمریکا (Securities Act of 1933) قرار دارند و نسبت به ETFها مقررات کمتری دارند. به عبارت دیگر، سهامداران ETP کریپتو از حمایت‌های قانونی مشابه مالکیت سهام ETF برخوردار نیستند. همچنین، برخلاف ETF کریپتو که می‌تواند بر اساس تقاضای بازار، سهام جدید ایجاد یا بازخرید کند و قیمت سهام نزدیک به ارزش واقعی دارایی باشد، ETP کریپتو معمولاً تعداد ثابتی سهام دارد که قیمت آن در بازار می‌تواند از ارزش واقعی ارز دیجیتال پشتوانه فاصله بگیرد. این ویژگی باعث می‌شود سرمایه‌گذاری در ETP کریپتو کمی ریسک بالاتری داشته باشد.
مزایا و معایب ETFهای ارز دیجیتال
در ابتدای این مطلب مزایای کلی ETFها در بازارهای مالی را بررسی کردیم به همین خاطر در این بخش صرفا مزایا و معایب ETFهای کریپتویی را زیر ذره‌بین می‌بریم که در جدول زیر آورده شده است:
مزایا معایب امکان سرمایه‌گذاری در ارز دیجیتال بدون مالکیت مستقیم و نیاز به کیف پول دیجیتال ریسک اختلاف عملکرد، یعنی ETF همیشه نمی‌تواند دقیقاً نوسانات قیمت دارایی‌های زیربنایی را دنبال کند، به ویژه زمانی که ETF بر اساس قراردادهای آتی طراحی شده باشد کاهش هزینه‌ها و پیچیدگی نگهداری و خرید ارز دیجیتال کارمزد بالاتر نسبت به ETFهای سنتی و سایر سرمایه‌گذاری‌ها ساده‌تر کردن مسیر ورود به دنیای کریپتو و کاهش نیاز به دانش فنی تخصصی چراکه خرید و فروش سهام این صندوق‌ها صرفا از بازارهای بورس انجام می‌شود نوسانات شدید بازار کریپتو که ریسک سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد امنیت بالاتر برای سرمایه‌گذاران، مدیریت تراکنش‌ها و ذخیره‌سازی توسط مدیر صندوق که معمولا شرکت مدیریت دارایی معتبری است انجام می‌شود فقدان مالکیت مستقیم دارایی‌های دیجیتال که برخلاف آرمان‌های اولیه صنعت کریپتو از جمله تمرکززدایی و ناشناس بودن معاملات و تراکنش‌هاست مشروعیت قانونی بالاتر با توجه به معامله در بازار بورس و نظارت سازمان‌های ناظر مثل کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) بر فعالیت این صندوق‌ها محدودیت در کنترل و دسترسی مستقیم به ارزهای دیجیتال
ETF بیت کوین در ایران
در حال حاضر، چندین صندوق قابل‌معامله در بورس ایران فعال هستند که توسط شرکت‌ها و کارگزاری‌های مختلف عرضه شده‌اند؛ اما بیشتر این ابزارها بر پایه سهام یا اوراق داخلی بوده و صندوق‌های ETF بین‌المللی در بازار سرمایه ایران معامله نمی‌شوند.
با این حال، مسیر ورود ETFهای ارز دیجیتال به بازار ایران آغاز شده است. در تازه‌ترین خبرها، بورس کالای ایران اعلام کرده که برنامه مشخصی برای راه‌اندازی صندوق ETF مبتنی‌بر بیت کوین و سایر مشتقات رمزارزی دارد. این اقدام با هدف هم‌راستا شدن با تحولات جهانی و بهره‌گیری از فناوری بلاکچین انجام می‌گیرد.
علاوه‌بر این، گروه مالی فیروزه و نوبیتکس نیز برای ایجاد یک ETF بیت کوین وارد همکاری شده‌اند و مذاکرات اولیه برای اخذ مجوز آن انجام شده است. در صورت تحقق این طرح، سرمایه‌گذاران ایرانی می‌توانند به‌صورت قانونی و از طریق بورس، درست مانند صندوق‌های طلا یا سهام روی بیت کوین سرمایه‌گذاری کنند.
سخن نهایی
صندوق ETF ابزار مالی هوشمندانه‌ای است که موفق شده سرمایه‌گذاری را برای عموم مردم ساده، در دسترس و بهینه کند. از سهام و اوراق قرضه گرفته تا طلا و حتی ارزهای دیجیتالی مثل بیت کوین، امروز تقریبا برای هر دارایی، یک ETF وجود دارد و همین امر باعث شده تا این صندوق‌ها به یکی از مهم‌ترین بخش‌های بازارهای مالی دنیا تبدیل شود.
با راه‌اندازی ETFهای ارز دیجیتال به ویژه برای بیت کوین و اتریوم، حالا دنیای کریپتو یک قدم دیگر به پذیرش عمومی نزدیک‌تر شده است. همچنین در حال حاضر شرکت‌های مختلف آمریکایی برای عرضه ETF اسپات آلت کوین‌ها از جمله ETF ریپل و ETF سولانا درخواست داده‌اند که احتمالا به زودی توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار این کشور تایید می‌شوند. راه‌اندازی چنین صندوق‌هایی مشروعیت بیشتری به بازار کریپتو می‌دهد و می‌تواند با جذب سرمایه‌گذاران نهادی بزرگ، تاثیر مثبتی روی قیمت‌ها بگذارد.
در این مقاله از میهن بلاکچین سعی بر این بود تا به طور کامل به سوال ETF چیست پاسخ دهیم و انواع مختلف صندوق‌های قابل معامله در بورس را زیر ذره‌بین ببریم. در آخر نیز به طور کامل به ETF ارزهای دیجیتال از جمله بیت کوین و اتریوم پرداختیم و تفاوت‌های آنها را بررسی کردیم. در صورتی که همچنان سوالی در ذهن شما باقی مانده، آن را در قسمت کامنت با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
ETF چیست؟
ETF یا صندوق قابل‌معامله در بورس، ابزاری سرمایه‌گذاری است که سبدی از دارایی‌ها را نگهداری می‌کند و سهام آن در بورس مانند سهام عادی معامله می‌شود.
ETF ارز دیجیتال یعنی چه؟
صندوقی که پشتوانه آن ارزهای دیجیتالی مثل بیت کوین یا اتریوم است که امکان بهره‌مند شدن از نوسانات این رمزارزها بدون نیاز به نگهداری مستقیم در بازار کریپتو را فراهم می‌کند.
آیا ETF بیت کوین در ایران وجود دارد؟
فعلاً راه‌اندازی آن در مرحله بررسی و اخذ مجوز است، اما اخبار نشان می‌دهد در آینده‌ای نزدیک امکان‌پذیر خواهد شد.
فرق ETF اسپات و فیوچرز چیست؟
ETF فیوچرز از طریق قراردادهای آتی (فیوچرز) سرمایه‌گذاری می‌کند، در حالی که ETF اسپات به طور مستقیم دارایی پایه را خریداری و نگهداری می‌کند.
آیا ETF برای مبتدی‌ها مناسب است؟
بله، به دلیل سادگی، تنوع‌بخشی و هزینه‌های پایین، ETFها اغلب به عنوان گزینه‌ای مناسب برای شروع سرمایه‌گذاری پیشنهاد می‌شوند.
