نرخ بهره فدرال رزرو چیست؟

یکی از مهم‌ترین عواملی که بر بازارهای مالی، به‌ویژه بازار پرنوسان کریپتو اثر می‌گذارد، نرخ بهره فدرال رزرو است. شاخصی که در ظاهر تنها یک نرخ فنی برای وام‌دهی بین بانک‌های فدرال است؛ اما در واقع بازتابی از چشم‌انداز اقتصاد آمریکا، جهت‌گیری سیاست‌های پولی و حتی ارزش‌گذاری دارایی‌ها است. اثرات مستقیم و غیرمستقیم این نرخ را می‌توان در همه‌جا دید؛ از بانکداری و بازار سهام آمریکا گرفته تا سیاست‌گذاری‌های اقتصادی در سایر کشورها. به‌همین دلیل، درک دقیق نرخ بهره فدرال برای سرمایه‌گذاران، تحلیل‌گران و سیاست‌گذاران حیاتی است.

در این مطلب می‌خواهیم ببینیم نرخ بهره فدرال رزرو چیست، توسط چه نهادی و چطور تعیین می‌شود، بر کدام بخش‌های اقتصاد اثر می‌گذارد و کاهش یا افزایش نرخ بهره چه اثری روی بازار ارزهای دیجیتال دارد. با میهن بلاکچین همراه باشید.

نکات کلیدی نرخ بهره فدرال (Federal Funds Rate) توسط کمیته بازار آزاد فدرال (FOMC) تعیین می‌شود. این نرخ، میزان بهره‌ای است که بانک‌های تجاری در ازای وام‌دادن مازاد ذخایر مازاد خود به سایر بانک‌ها، دریافت می‌کنند. کمیته FOMC معمولا هشت بار در سال و بر اساس شرایط اقتصادی روز، این نرخ را بازبینی و تعیین می‌کند. افزایش یا کاهش نرخ بهره فدرال، روی نرخ‌های کوتاه‌مدت وام‌های مصرفی و کارت‌های اعتباری اثر می‌گذارد. از آنجایی‌که نرخ بهره فدرال به‌طور چشمگیری بازار سهام و ارزهای دیجیتال را تحت تاثیر قرار می‌دهد، سرمایه‌گذاران باید به دقت گزارش‌های مربوطه را زیر نظر بگیرند.

نرخ بهره فدرال رزرو چیست؟

نرخ بهره فدرال رزرو (Federal Funds Rate) که به آن «نرخ وجوه فدرال» هم گفته می‌شود، هزینه‌ای است که بانک‌ها در ازای قرض دادن مازاد نقدینگی خود به سایر بانک‌ها دریافت می‌کنند. هدف از این استقراض که فقط برای یک شب و بدون نیاز به وثیقه انجام می‌شود، این است که بانک‌هایی که ذخیره کافی نزد بانک مرکزی ندارند، بتوانند کسری خود را جبران کنند. این یک توضیح مختصر درباره نرخ بهره فدرال رزرو بود؛ اما برای اینکه بدانیم چطور و بر چه اساسی تعیین می‌شود، در ادامه آن را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم.

طبق قانون ایالات متحده بانک‌ها باید همیشه درصد مشخصی از سپرد‌ه‌های خود را در حسابی در بانک مرکزی آمریکا به‌نام «فدرال رزرو» نگهداری کنند. به این مقدار «ذخیره قانونی (Reserve requirement)» گفته می‌شود و میزان آن بر اساس درصدی از کل سپرده‌های بانک تعیین می‌شود.

هدف از نگهداری مقداری ذخیره نزد بانک فدرال رزرو برای اطمینان از این است که بانک‌ها همیشه برای پاسخ به درخواست‌های برداشت مشتریان و تعهدات مالی خود پول کافی داشته باشند.

به‌همین دلیل، بانک‌ها موظف هستند در پایان هر روز موجودی حساب‌شان نزد فدرال رزرو را برآورد کنند و ببینند آیا میانگین آن طی یک دوره دوهفته‌ای با میزان ذخیره قانونی تعیین شده مطابقت دارد یا خیر. حالا اگر بانکی مقدار پول بیشتری از مقدار تعیین‌شده در حسابش داشته باشد، می‌تواند این مازاد را به بانکی که کسری موجودی دارد قرض بدهد. به نرخ بهره‌ای که برای این قرض گرفتن و قرض دادن بین بانک‌ها تعیین می‌شود، «نرخ بهره فدرال رزرو» گفته می‌شود.

تصمیم‌گیری درباره میزان نرخ بهره بر عهده کمیته بازار آزاد فدرال (FOMC) است و برای تعیین آن، شاخص‌های مهم اقتصادی مانند نرخ تورم پایه و گزارش سفارش کالاهای بادوام را در نظر می‌گیرد. اگر نشانه‌هایی از تورم شدید یا رکود ببیند، نرخ بهره را متناسب با شرایط تغییر می‌دهد تا به رشد سالم اقتصاد کمک کند.

فدرال رزرو چطور نرخ بهره را تنظیم می‌کند؟

کمیته بازار آزاد فدرال برای تصمیم‌گیری درباره محدوده هدف نرخ بهره فدرال که بخشی از سیاست‌های پولی آن است، هشت بار در سال جلسه تشکیل می‌دهد. این کمیته سعی می‌کند با استفاده از ابزارهای مختلف نرخ بهره واقعی را در محدوده هدف‌گذاری شده نگه دارد.

نرخ بهره فدرال نقش یک معیار مهم را در اقتصاد ایفا می‌کند و روی سایر نرخ‌های بهره هم اثر می‌گذارد. هدف از تعدیل این نرخ، حمایت از رشد اقتصادی سالم است.

فدرال رزرو بر اساس شرایط اقتصادی، نرخ بهره را تغییر می‌دهد:

• کاهش نرخ بهره: زمانی که فدرال رزرو می‌خواهد به رشد اقتصادی کمک کند یا جلوی افزایش بیکاری را بگیرد، نرخ بهره را کاهش می‌دهد. در این حالت، هزینه وام گرفتن کمتر می‌شود و در نتیجه مردم و کسب‌وکارها تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری پیدا می‌کنند.
• افزایش نرخ بهره: درمقابل، هنگامی‌ که رشد اقتصادی با سرعتی بیش از ظرفیت واقعی خودش حرکت کند و تورم بالا برود، فدرال رزرو نرخ بهره را افزایش می‌دهد. این کار باعث گران‌تر شدن هزینه وام می‌شود و مردم را به پس‌انداز بیشتر تشویق می‌کند تا سرعت رشد اقتصادی کنترل شود.
• ثابت نگه داشتن نرخ بهره: در دوره‌هایی که اوضاع اقتصادی پایدار است، ممکن است فدرال رزرو نرخ بهره را برای مدت طولانی تغییر ندهد.

از آنجایی‌که این تصمیم‌ها تاثیر زیادی بر بخش‌های مختلف اقتصاد می‌گذارند، فعالان بازارهای مالی ازجمله بازار سهام و ارزهای دیجیتال به‌دقت آن‌ها را زیر نظر می‌گیرند.

تغییرات تاریخی سیاست‌های نرخ بهره

نرخ بهره فدرال رزرو در طول زمان نوسان‌های زیادی داشته که بازتابی از شرایط اقتصادی مختلف و رویکردهای متفاوت سیاست‌گذاری بوده است. در معمول‌ترین سناریو نرخ بهره ۲۵ واحد پایه (معادل ۰.۲۵٪) افزایش یا کاهش پیدا می‌کند؛ اما در شرایط خاص اگر فدرال رزرو احساس کند اقتصاد به اقدامات قوی‌تری نیاز دارد، ممکن است تغییرات بزرگ‌تری مانند ۰.۵٪ یا حتی بیشتر را اعمال کند.

به‌عنوان مثال، بعد از بحران مالی سال ۲۰۰۸، فدرال رزرو نرخ بهره را برای چند سال نزدیک صفر نگه داشت تا به بهبود اقتصاد کمک کند. در مقابل، در دوره‌هایی که تورم بالا بوده، فدرال رزرو نرخ بهره را افزایش داده تا روند رشد اقتصادی آرام‌تر شود.

در طول سال‌های گذشته، هدف‌گذاری نرخ بهره فدرال نسبت به شرایط اقتصادی حاکم بسیار متفاوت بوده است. به‌طور مثال، در اوایل دهه ۱۹۸۰ برای مقابله با تورم شدید، نرخ بهره تا سطح بسیار بالای ۲۰٪ افزایش یافته است. در مقابل، در دوران رکود بزرگ (Great Recession)، فدرال رزرو نرخ بهره را به پایین‌ترین سطح تاریخی یعنی بازه ۰٪ تا ۰.۲۵٪ کاهش داده تا روند رشد اقتصادی تسریع شود.

برخی تغییرات مهم نرخ بهره در سال‌های اخیر به شرح زیر بوده است:

• در مارس ۲۰۲۰، نرخ بهره فدرال رزرو در بازه ۰٪ تا ۰.۲۵٪ قرار داشت.
• در سال ۲۰۲۲، برای مقابله با تورم، فدرال رزرو روند افزایش تدریجی نرخ بهره را آغاز کرد و تا سال ۲۰۲۴ هم ادامه داشت.
• در ژوئیه ۲۰۲۳، کمیته بازار آزاد فدرال نرخ بهره را به بازه ۵.۲۵٪ تا ۵.۵۰٪ افزایش داد.
• این نرخ در جلسات بعدی تا ژوئن ۲۰۲۴ به‌طور مداوم تایید شد.
• در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۴، فدرال رزرو اعلام کرد که به‌دلیل «پیشرفت در کنترل تورم و تعادل در ریسک‌ها»، نرخ هدف را ۰.۵٪ کاهش می‌دهد و به بازه ۴.۷۵٪ تا ۵٪ می‌رساند. همچنین، تأکید کرد که به کاهش دارایی‌های خود شامل اوراق بهادار، بدهی‌های آژانس‌ها و اوراق قرضه با پشتوانه رهنی (MBS) ادامه می‌دهد.
• پس از آن، فدرال رزرو در نوامبر ۲۰۲۴، نرخ بهره را ۰.۲۵٪ دیگر کاهش داد.
• در دسامبر ۲۰۲۴ نیز کاهش دیگری انجام شد و نرخ بهره به بازه ۴.۲۵٪ تا ۴.۵۰٪ رسید.

تاثیر نرخ بهره فدرال رزرو چیست؟

نرخ بهره فدرال رزرو یکی از مهم‌ترین نرخ‌های بهره در اقتصاد آمریکا است؛ زیرا این نرخ، شرایط پولی و مالی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به‌صورت دومینووار بر بسیاری از جنبه‌های حیاتی اقتصاد، مانند اشتغال، رشد اقتصادی و نرخ تورم اثر می‌گذارد.

به‌علاوه، نرخ بهره فدرال به‌طور غیرمستقیم روی سایر نرخ‌های بهره کوتاه‌مدت از جمله نرخ وام‌های مسکن، خودرو و کارت‌های اعتباری اثر می‌گذارد. بانک‌ها معمولا نرخ بهره وام‌های مصرفی را بر اساس نرخ وام‌دهی ممتاز تعیین می‌کنند. نرخ بهره ممتاز (Prime Rate) همان نرخی است که بانک‌ها به مشتریان با اعتبار بالا ارائه می‌دهند و این نرخ هم تحت تاثیر نرخ بهره فدرال رزرو قرار دارد.

بازار سهام معمولا به‌شدت به تغییرات نرخ بهره واکنش نشان می‌دهد. به‌طور مثال، کاهش اندک نرخ بهره ممکن است باعث جهش بازار سهام شود؛ زیرا هزینه‌های استقراض برای شرکت‌ها کاهش پیدا می‌کند و روی سودآوری آن‌ها اثر می‌گذارد.

به‌همین دلیل بسیاری از تحلیلگران بازار سهام توجه ویژه‌ای به صحبت‌ها و بیانیه‌های اعضای کمیته بازار آزاد فدرال دارند تا بفهمند نرخ بهره در آینده به‌کدام سمت حرکت می‌کند.

کدام بخش‌های اقتصادی تحت تاثیر نرخ بهره قرار می‌گیرند؟

تغییرات نرخ بهره فدرال فقط محدود به بانک‌ها یا وام‌ها نیست؛ بلکه اثرات گسترده‌ای روی بخش‌های مختلف اقتصاد می‌گذارد:

• صنعت خودرو: نرخ وام‌ خودرو معمولا از تغییرات نرخ بهره فدرال تبعیت می‌کند و بر فروش صنعت خودرو اثر می‌گذارد.
• بانکداری: بانک‌ها از نرخ بهره فدرال به‌عنوان مبنایی برای تعیین نرخ سود سپرده‌ها و نرخ بهره وام‌های خود استفاده می‌کنند. در نتیجه، تمام خدمات وام‌دهی آن‌ها تحت تاثیر تغییرات نرخ بهره فدرال قرار می‌گیرد.
• وام‌دهی به مصرف‌کنندگان: نرخ بهره کارت‌های اعتباری و وام‌های شخصی هم تحت تاثیر تغییرات نرخ بهره فدرال است. کاهش یا افزایش نرخ فدرال باعث ارزان‌ یا گران‌تر شدن این وام‌ها می‌شود.
• سرمایه‌گذاری‌های شرکتی: زمانی که نرخ بهره پایین است، وام‌گرفتن برای شرکت‌ها راحت‌تر می‌شود. در نتیجه، تمایل آن‌ها برای سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های جدید یا توسعه کسب‌وکارشان افزایش پیدا می‌کند. درمقابل، افزایش نرخ بهره باعث متوقف شدن چنین فعالیت‌هایی می‌شود.
• بازار ارز خارجی: تغییرات نرخ بهره روی ارزش دلار آمریکا نسبت به سایر ارزهای می‌گذارد و متعاقبا تجارت خارجی و سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
• امور مالی دولتی: نرخ بهره فدرال بر هزینه‌های استقراض دولت هم تاثیر دارد. زمانی‌که نرخ بهره بالا می‌رود، هزینه وام گرفتن برای دولت بیشتر می‌شود و کسری بودجه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• بازار املاک و مستغلات: نرخ وام‌های مسکن هم معمولا همسو با نرخ بهره فدرال حرکت می‌کند و روی خرید و فروش خانه یا بازپرداخت مجدد وام‌های مسکن اثر می‌گذارد. به‌همین دلیل خبرهای مربوط به نرخ بهره فدرال معمولا در تیتر اول رسانه‌های اقتصادی قرار می‌گیرد.
• بازارهای مالی: تغییرات نرخ بهره فدرال روی قیمت سهام هم تاثیر مستقیم می‌گذارد؛ چراکه سودآوری شرکت‌ها و رفتار سرمایه‌گذاران وابسته به آن است. کاهش نرخ بهره معمولا بازار سهام را تقویت می‌کند و افزایش آن باعث افت بازار می‌شود.

تفاوت نرخ بهره فدرال با نرخ‌های بهره معمولی چیست؟

نرخ بهره فدرال و نرخ‌های بهره معمولی هر دو از مهم‌ترین شاخص‌های مالی در ایالات متحده هستند؛ اما یک تفاوت کلیدی دارند:

• نرخ بهره فدرال: مربوط به بازار بین بانکی است و مشخص می‌کند که بانک‌ها با چه نرخی به همدیگر پول قرض می‌دهند. از آنجایی‌که این نرخ روی هزینه‌های وام‌گیری و شرایط مالی تاثیر می‌گذارد، بازارهای سهام به‌سرعت به تغییرات آن واکنش نشان می‌دهند.
• نرخ‌های بهره معمولی: نرخی است که بانک‌ها در ازای وام‌گرفتن از بانک مرکزی باید پرداخت کنند. این نرخ بیشتر روی وام‌های مصرفی مانند خرید مسکن و خودرو اثر می‌گذارد.

جمع‌بندی

نرخ بهره فدرال یکی از مهم‌ترین داده‌های مالی در اقتصاد آمریکا است که فدرال رزرو از آن برای هدایت سیاست‌های پولی استفاده می‌کند. این نرخ تعیین می‌کند که بانک‌ها برای تامین کسری ذخایر خود نزد بانک مرکزی، در ازای وام‌های شبانه‌ای که از سایر بانک‌ها دریافت می‌کنند چه مقدار بهره باید بپردازند. به‌عبارت دیگر، این نرخ همان هزینه‌ای است که بانک‌ها بابت وام‌های کوتاه‌مدت بین‌بانکی پرداخت می‌کنند. تغییرات نرخ بهره فدرال جهت‌گیری اقتصاد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به‌همین دلیل آگاهی از تصمیم‌های فدرال رزرو در مورد افزایش یا کاهش نرخ بهره برای فعالان بازار و سرمایه‌گذاران ضروری است و به آن‌ها کمک می‌کند درک بهتری از مسیر آینده بازارها داشته باشند.

سوالات متداول (FAQ)