ایده پشت گس توکنها ساده است؛ در مواقعی که شبکه خلوت و کارمزد پایین است، گس توکن به دست آورید و در زمان شلوغی و کارمزد بالای شبکه از آن استفاده کنید. به نوعی می‌توان گفت که به کمک این توکنها که در شبکه‌های مختلفی هم ایجاد شده‌اند، گس شبکه توکنیزه میشود. در این مقاله می‌خواهیم به صورت دقیق‌تر ببینیم که گس توکن چیست و چطور کار میکند. همچنین نگاهی به کلاهبرداری اخیر با توکن‌های گس در ارتباط با لغو دسترسی‌های مالتی‌چین می‌اندازیم. با میهن بلاکچین همراه باشید.
| نکات کلیدی مقاله 🔸 ایده گس توکنها این است که در مواقع پایین بودن قیمت گس آنها را مینت کنیم و در مواقع بالا بودن کارمزد، از آنها استفاده کنیم. 🔸 توکن‌های CHI، GST1 و GST2 از گس توکن‌های معروف هستند. 🔸 گس‌توکن‌ها به دلیل قابلیت Storage Fund در شبکه‌ها به وجود آمدند. هدف از این قابلیت، تشویق توسعهدهندهها به پاک کردن داده‌ها و قراردادهای غیر ضروری از شبکه بود. 🔸 اتریوم به دلیل مشکلاتی که گس توکنها ایجاد می‌کردند، سال ۲۰۲۱ قابلیت Storage Fund را از بین برد. |
گس توکن چیست؟
برای اینکه بهتر متوجه شویم که GAS Token چیست، ابتدا باید اطلاعاتی در مورد گس داشته باشیم. گس در شبکه‌ای مثل اتریوم و سایر شبکه‌های مشابه، حکم سوخت را دارد که برای پردازش تراکنش‌ها و تخصیص منابع محاسباتی از سمت شبکه، توسط کاربر باید پرداخت شود. برای هر کاری مقدار مشخصی گس باید پرداخت شود و هر چقدر پیچیدگی تراکنش بیشتر شود، میزان گس پرداختی هم افزایش می‌یاید. مثلا در شبکه اتریوم ساده‌ترین تراکنش، جابجایی اتر بین دو آدرس است که کمترین میزان گس برای آن پرداخت میشود. در طرف مقابل برای ایجاد قراردادهای هوشمند پیچیده، بیشترین میزان گس باید پرداخت شود. آن مبلغی که ما به عنوان کارمزد در قالب اتر پرداخت می‌کنیم، حاصل‌ضرب گس استفاده‌شده در قیمت گس (gasUsed * gasPrice) است.
گس به این دلیل گرفته میشود که کدهای مخرب توان پردازشی شبکه را کاهش ندهند؛ در واقع این هزینه هم از رفتار مخرب جلوگیری میکند و هم می‌تواند انگیزه‌ای برای توسعه‌دهندگان باشد تا کدهایشان را به صورت بهینه بنویسند. احتمالا می‌دانید در زمان‌هایی که شبکه شلوغ باشد، قیمت گس افزایش می‌یاید و در شبکه خلوت، می‌توان تراکنش‌ها را با هزینه بسیار کمتری انجام داد.
همانطور که گفتیم ایده گس توکنها ساده است و هدف از ارائه آنها این بود که در مواقع خلوتی شبکه GAS Token را مینت کرده یا بخریم و در مواقع شلوغی شبکه با استفاده از آن هزینه تراکنش خود را پرداخت کنیم. یکی از گس توکن‌های مشهور CHI بود که توسط تیم 1Inch توسعه داده شده بود. از دیگر گس توکنها نیز می‌توان به GST1 و GST2 اشاره کرد.
اما نکته مهمی که باید بدانید این است که شبکه اتریوم به عنوان محل تولد گس توکنها، سال ۲۰۲۱ این قابلیت را حذف کرد. دلیل این اقدام بیشتر بودن اثرات مخرب این توکنها بر شبکه نسبت به مزایای آنها بود؛ اما این قابلیت هنوز در شبکه‌های دیگر مثل BSC وجود دارد.
GAS Token چطور کار میکند؟
در این قسمت می‌خواهیم نحوه کار GAS Token را به زبان ساده و به دور از پیچیدگی‌های فنی بیان کنیم. برای این که نحوه کار گس توکن را درک کنیم، بهتر است در مورد Gas Refund و Storage Refund در شبکه اتریوم بدانیم.
بعضی مواقع پیش می‌آید که اجرای یک تراکنش در شبکه، کمتر از میزان معمول همیشگی گس مصرف میکند. طبیعتا این حالت در زمان اجرای ساده‌ترین نوع تراکنش که حداقل میزان گس را مصرف میکند، رخ نمی‌دهد. به عنوان مثال شما می‌خواهید یک تراکنش پیچیده انجام دهید، اما به دلایلی این درخواست پیش از پردازش Fail میشود. در این حالت گس مصرف‌‌شده کمتر از میزان پرداخت‌شده است و میزان گس باقی‌مانده، به آدرس فرستنده تراکنش باز می‌گردد. این همان مفهوم Gas Refund یا بازپرداخت گس در شبکه اتریوم است که منصفانه هم هست.
مفهوم دوم که می‌خواهیم به آن بپردازیم، Storage Refund است. همانطور که می‌دانید قراردادهای هوشمند داده‌هایی روی شبکه ایجاد می‌کنند و این داده‌ها همیشه روی بلاکچین ذخیره می‌شوند. اتریوم برای این که توسعهدهندهها را تشویق کند تا دیتای کمتری روی شبکه ذخیره کنند و اطلاعاتی را که به آن نیاز ندارند پاک کنند، بحث Storage Refund را مطرح کرد که می‌توان آن را یکی از زیرمجوعه‌های Gas Refund در نظر گرفت.
دو تابع یا فانکشن SSTORE و SELFDESTRUCT برای همین بحث Storage Refund در اتریوم وجود داشت که اولی با حذف کردن دیتای ذخیره‌شده و دومی با از بین بردن قرارداد هوشمند موجب بازپرداخت گس می‌شدند.
پس دو مدل گس توکن می‌تواند وجود داشته باشد. در نوع اول با مینت GAS Token دیتای بیشتری در قرارداد هوشمند توکن قرار می‌گیرد و در زمان سوزاندن با پاک کردن دیتا، میزانی گس بازپرداخت میشود. در مدل دوم با مینت گس توکن یک قرارداد هوشمند ایجاد میشود و در زمان سوزاندن گس توکن، قرارداد هوشمند آن نابود میشود که نتیجه این کار بازپرداخت گس است.
استفاده از گس توکن در چه صورتی به صرفه است؟
ما وقتی از گس توکنها استفاده می‌کنیم، میزانی گس برای مینت توکن (با قیمت گس در زمان مینت) و میزانی گس برای سوزاندن توکن (با قیمت گس در زمان سوزاندن) پرداخت می‌کنیم؛ اما در ازای سوزاندن توکن میزانی گس (با قیمت گس در زمان سوزاندن) بازپرداخت میشود.
استفاده از گس توکنها زمانی برای ما صرفه دارد که قیمت گس در زمان سوزاندن، اختلاف قابل توجهی با قیمت گس در زمان مینت داشته باشد. یعنی در زمان خلوتی شبکه با قیمت پایین گس توکن را مینت کنیم و در زمان شلوغی با قیمت بالای گس، توکن را بسوزانیم. در این صورت اگرچه تعداد گس بیشتری پرداخت می‌کنیم، اما اتر دریافتی ناشی از حاصل‌ضرب گس بازپرداخت‌شده در قیمت روز گس، برای ما سود ایجاد میکند.
منحنی بالا توسط تیم وان‌اینچ تهیه شده است و کارآمدی گس توکن‌های مختلف را بر حسب نسبت قیمت گس در زمان سوزاندن به قیمت گس در زمان مینت نشان می‌دهد.
ماجرای کلاهبرداری گس توکنها در هک مالتی‌چین
یکی از خبرهای پرسروصدای این ماه، حمله اکسپلویت به بریج مالتی‌چین در هفتم جولای بود که طی آن ۱۲۶ میلیون دلار به سرقت رفت. پس از این حمله بود که پلتفرم‌‌ها و ابزارهای امنیتی مختلف از کاربران خواستند تا هرچه سریع‌تر و به منظور جلوگیری از سرقت دارایی‌شان، دسترسی‌های قراردادهای هوشمند این پروتکل به کیف پول خود را لغو (Revoke) کنند.
یک هکر، هیجان و هجوم کاربران برای لغو دسترسی‌ها را فرصتی مناسب برای کلاهبرداری دید و برای این منظور از گس توکن روی شبکه BSC استفاده کرد. همانطور که گفتیم قابلیت Storage Refund در شبکه BSC برخلاف اتریوم از بین نرفته بود.
او توکن‌های جعلی با اسم توکن‌های شناخته‌شده مثل دای (بدون لوگو) و با دسترسی‌های جعلی ایجاد کرد و این توکنها را به تعداد زیادی کیف پول ایردراپ کرد. از این لینک می‌توانید قرارداد هوشمند توکن را در Bscscan مشاهده کنید. کاربران شتاب‌زده متوجه این توکن جعلی در کیف پول خود نمی‌شدند و فورا برای Revoke تمام دسترسی‌های کیف پول خود اقدام می‌کردند.
کدنویسی این توکنها به گونه‌ای بود که در زمان لغو دسترسی، به اندازه تمام ظرفیت بلاک گس توکن CHI مینت می‌کرد و آن را به آدرس سازنده قرارداد هوشمند توکن ارسال می‌کرد. کاربران متوجه این موضوع نشدند و برای لغو دسترسی این توکنها، مبلغ زیادی BNB به عنوان کارمزد (حدودا ۱۰۰ برابر حالت عادی) پرداخت کردند. در یکی از موارد کاربری برای لغو دسترسی، معادل ۶۰ دلار BNB کارمزد پرداخت کرد.
این هکر در نهایت می‌تواند با سوزاندن توکن‌های CHI، میزان قابل توجهی BNB از بازپرداخت گس به دست آورد. البته بعد از مشخص شدن این موضوع پلتفرم‌هایی مثل Rabby و Revoke Cash دست به کار شدند و اگر کارمزد لغو دسترسی بیش‌ازحد زیاد می‌شد، جلوی آن را می‌گرفتند. ضمن اینکه این قضیه را در توییتر نیز اطلاع‌رسانی کردند.
سوالات متداول (FAQ)
گس توکنها با ایده مدیریت کارمزد تراکنش‌ها ایجاد شدند. به این صورت که کاربر در زمان خلوتی و پایین بودن قیمت گس شبکه، این توکنها را مینت میکند و در مواقع شلوغی و بالا بودن قیمت گس شبکه، از آنها استفاده میکند.
گس توکن ابتدا روی شبکه اتریوم و سپس شبکه‌های مشابه ایجاد شد. سال ۲۰۲۱ اتریوم این قابلیت را به دلیل مشکلاتی که ایجاد می‌کرد حذف کرد؛ اما این قابلیت در شبکه‌هایی مثل BSC هنوز وجود دارد و در مواقعی مثل همین هک بریج مالتی‌چین، مشکل‌ساز میشود.
جمع‌بندی
یکی از مواردی که هنوز هم راه‌حل‌های جدید برای آن ایجاد میشود، مشکل بالا بودن کارمزد تراکنش‌ها در مواقع شلوغی شبکه‌های بلاکچینی از جمله اتریوم است. یکی از راهکارهای غلبه بر این موضوع ایده گس توکنها بود؛ به این صورت که کاربر در زمان خلوتی شبکه این توکنها را مینت کند و در زمان شلوغی شبکه از سوزاندن این توکنها و حذف داده از شبکه، پاداش دریافت کند. ایده‌ای که علی‌رغم مزایایی که داشت، مشکلات زیادی هم ایجاد کرد و سرانجام از اتریوم حذف شد. در این مقاله به این پرداختیم که Gas Token چیست و مکانیزم عملکرد آن را توضیح دادیم. همچنین اشاره‌ای هم به کلاهبرداری اخیر به کمک گس توکنها در شبکه BSC کردیم. نظر شما در مورد این ایده چیست؟ آیا تجربه استفاده از گس توکن را داشته‌اید؟
