رله‌ها نقش مهمی در سیستم‌ها و پروتکل‌های غیرمتمرکز مختلف، مخصوصا در اکوسیستم‌های بلاکچین و وب ۳ دارند. Relayer به عنوان واسطه‌ای برای تسهیل ارتباطات و تراکنش‌های بین طرف‌های مختلف عمل می‌کند.
این مقاله از میهن بلاکچین، به بررسی انواع مختلف رله‌ها، نقش و وظایف آنها و چالش‌های پیش‌رو در اکوسیستم غیرمتمرکز می‌پردازد.
مقدمه‌ای بر رله (Relayer)
در زمینه سیستم‌های غیرمتمرکز، رله یک نهاد یا سرویس است که به انتقال داده‌ها یا تراکنش‌ها بین طرف‌های مختلف کمک می‌کند. رله‌ها برای تسهیل تعامل‌پذیری (Interoperability)، مقیاس‌پذیری (Scalability) و کارایی در داخل و بین شبکه‌های بلاکچین ضروری هستند. آنها به عنوان واسطه‌ای برای انتقال پیام‌ها، تراکنش‌ها یا سایر اشکال داده بین نودها، کاربران یا شبکه‌های مختلف بلاکچین عمل می‌کنند.
انواع رله
رله‌ها انواع گوناگونی دارند که بسته به نیاز، برای اهداف مختلفی می‌توان از آنها استفاده کرد که در ادامه به معرفی و توضیح مختصر در رابطه با آنها پرداخته‌ایم.
رله‌های بلاکچین
رله‌های بلاکچین ارتباط بین شبکه‌های مختلف بلاکچین را تسهیل می‌کنند. آنها با انتقال تراکنش‌ها یا پیام‌ها از یک بلاکچین به بلاکچین دیگر، تعامل‌پذیری را ممکن می‌سازند. این امر برای ایجاد یک تجربه بدون مشکل در یک محیط چند زنجیره‌ای (Multi-Chain) ضروری است.
- ریلیر‌های کراس‌چین (Cross-Chain Relayer): این رله‌ها وظیفه تسهیل ارتباط بین شبکه‌های مختلف بلاکچین را بر عهده دارند. آنها به اجرای تراکنش‌های بین زنجیره‌ای که از طریق آنها دارایی یا داده‌های یک بلاکچین به بلاکچین دیگری منتقل می‌شود، کمک می‌کنند. به عنوان مثال، رله کراس‌چین، می‌تواند انتقال توکن‌ها از اتریوم به بی‌ان‌بی‌چین (BNBChain) را تسهیل کند.
- رله‌های اوراکل (Oracle Relayer): اوراکل‌ها نوعی رله هستند که داده‌ها را از دنیای بیرون واکشی (Fetch) کرده و به بلاکچین ارسال می‌کنند. رله‌های اوراکل، قراردادهای هوشمند را قادر می‌سازند که با داده‌های دنیای واقعی تعامل داشته باشند. این نوع رله‌ها می‌توانند اطلاعاتی مانند فید قیمت (Price Feed)، داده‌های آب‌وهوا یا هر داده خارجی دیگری را که قراردادهای هوشمند نیاز دارند، فراهم کنند.
رله‌های شبکه
رله‌های شبکه وظیفه بهینه‌سازی ارتباطات در یک شبکه بلاکچین را دارند. این نوع رله‌ها با مدیریت انتقال تراکنش‌ها و داده‌ها، کارایی و مقیاس‌پذیری شبکه را افزایش می‌دهند.
- رله‌های تراکنش: این ریلیر‌ها ارسال تراکنش‌ها به بلاکچین را انجام می‌دهند. رله‌های تراکنش می‌توانند با حذف پیچیدگی ارسال تراکنش، مانند مدیریت کارمزد، نانس (Nonce) و امضای تراکنش برای ارسال‌کننده و بر عهده‌گیری این پیچیدگی‌ها به کاربران کمک کنند. این نوع رله‌ها معمولا در برنامه‌های امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) برای بهبود تجربه کاربری استفاده می‌شوند.
- رله‌های لایه ۲: راه حل‌های لایه ۲ با بارگذاری تراکنش‌ها از بلاکچین اصلی (لایه ۱) به لایه‌های ثانویه (لایه ۲) به افزایش مقیاس‌پذیری بلاکچین‌ها کمک می‌کنند. رله‌های لایه ۲ ارتباط بین لایه ۱ و لایه ۲ را برقرار کرده و تضمین می‌کنند که تراکنش‌ها به طور ایمن پردازش شوند. به عنوان مثال، می‌توان از رله‌ها برای رولاپ‌ها (Rollup)، کانال‌های استیت (State Channel) و سایدچین‌ها (Sidechain) استفاده کرد.
رله‌های پیام رسان
رله‌های پیام‌رسان مسئول انتقال پیام‌ها یا داده‌ها بین طرف‌های مختلف در یک سیستم غیرمتمرکز هستند. این رله‌ها ارتباط و هماهنگی را در داخل شبکه امکان‌پذیر می‌کنند.
- رله‌های تعامل‌پذیری: این رله‌ها تبادل پیام‌ها و داده‌ها را بین برنامه‌های غیرمتمرکز مختلف (dApps) یا پروتکل‌ها را عملی می‌کنند. آنها با ترجمه و انتقال پیام‌ها در قالبی که برای سیستم‌های مختلف قابل درک باشد، تعامل‌پذیری را امکان‌پذیر می‌کنند. این امر برای ایجاد یک اکوسیستم منسجم از dAppها بسیار مهم است.
- رله‌های داده: این نوع رله‌ها مسئول انتقال داده‌ها بین نودها یا کاربران مختلف در یک شبکه غیرمتمرکز هستند. آنها اطمینان حاصل می‌کنند که داده‌ها با دقت تحویل داده می‌شوند و برنامه‌های مختلف مانند فضای ذخیره‌سازی غیرمتمرکز، اشتراک‌گذاری فایل و توزیع محتوا (Content Delivery) را ممکن می‌سازند.
نقش‌ها و وظایف رله‌ها
رله‌ها در فضای غیرمتمرکز، ویژگی‌های خاصی ارائه می‌دهند و می‌توان از آنها برای حل مشکلات مختلف در این حوزه استفاده کرد.
تعامل‌پذیری
یکی از نقش‌های اصلی رله‌ها، فراهم کردن قابلیت تعامل‌پذیری بین سیستم‌های مختلف است. آنها به عنوان واسطه، اطمینان می‌دهند که داده‌ها و تراکنش‌ها به صورت روان در شبکه‌های مختلف بلاکچین، برنامه‌های غیرمتمرکز یا پروتکل‌ها منتقل شوند.
افزایش مقیاس‌پذیری
رله‌ها نقش مهمی در افزایش مقیاس‌پذیری سیستم‌های غیرمتمرکز دارند. در واقع، آنها می‌توانند بار تراکنش‌ها را از بلاکچین اصلی به لایه‌های ثانویه تخلیه کنند، ازدحام (Congestion) را کاهش دهند و عملکرد شبکه را بهبود بخشند. این امر برای برنامه‌هایی که نیاز به توان عملیاتی بالا (High-Throughput) دارند، مانند امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) و بازی‌ها بسیار مهم است.
بهبود تجربه کاربری
رله‌ها پیچیدگی تعامل با شبکه‌های بلاکچین را برای کاربر حذف کرده و خود برعهده می‌گیرند و مشارکت کاربران در برنامه‌های غیرمتمرکز را آسان‌تر و راحت‌تر می‌کنند. آنها با انجام وظایفی مانند ارسال تراکنش، مدیریت کارمزد و انتقال داده، تجربه‌ای کاربرپسندتر را ارائه می‌دهند.
تضمین امنیت و اعتماد
رله‌ها با اطمینان از انتقال دقیق و مطمئن داده‌ها به امنیت و اعتماد در سیستم‌های غیرمتمرکز کمک می‌کنند. این ابزارها معمولا مکانیسم‌هایی مانند امضاهای رمزگذاری شده، پروتکل‌های اجماع (Consensus Protocol) و فرآیندهای اعتبارسنجی را برای حفظ یکپارچگی داده‌های ارسال شده در خود جای می‌دهند.
چالش‌های پیش‌روی رله‌ها
با وجود جذابیت رله‌ها در اکوسیستم‌های غیرمتمرکز، استفاده از آنها با چالش‌ها و خطراتی نیز همراه است که در ادامه به آن پرداخته‌ایم:
خطرات امنیتی
رله‌ها اجزای حیاتی سیستم‌های غیرمتمرکز هستند و امنیت آنها بسیار مهم است. هر گونه آسیب‌پذیری در رله‌ها می‌تواند یکپارچگی و امنیت کل شبکه را به خطر بیندازد. اطمینان از اقدامات امنیتی قوی، مانند امضاهای رمزگذاری‌شده و فرآیندهای اعتبار سنجی برای کاهش این خطرات ضروری است.
اعتماد و قابلیت اطمینان
رله‌ها برای اطمینان از انتقال دقیق داده‌ها و تراکنش‌ها باید قابل اعتماد باشند. هر گونه اختلال یا خرابی در آنها می‌تواند منجر به مشکلات قابل توجهی در سیستم‌های غیرمتمرکز شود. ایجاد مکانیسم‌هایی برای نظارت و اعتبارسنجی فعالیت‌های رله‌ها به منظور حفظ اعتماد و قابلیت اطمینان بسیار مهم است.
مقیاس‌پذیری و عملکرد
با اینکه رله‌ها مقیاس‌پذیری را افزایش می‌دهند، آنها باید خودشان نیز مقیاس‌پذیر باشند تا حجم بالایی از تراکنش‌ها و داده‌ها را مدیریت کنند. اطمینان از اینکه رله‌ها می‌توانند داده‌ها را بدون ایجاد گلوگاه (Bottleneck)، پردازش و انتقال دهند، برای عملکرد سیستم‌های غیرمتمرکز ضروری است.
استانداردهای تعامل‌پذیری
نبود پروتکل‌ها و فرمت‌های استاندارد شده برای تعامل‌پذیری، می‌تواند چالش‌هایی را برای رله‌ها ایجاد کند. ایجاد استانداردها و پروتکل‌های عمومی برای انتقال داده و تراکنش می‌تواند به ایجاد یک اکوسیستم منسجم و قابل تعامل از برنامه‌ها و شبکه‌های غیرمتمرکز کمک کند.
رله‌ها در سیستم‌های غیرمتمرکز
رله‌ها نقش مهمی را در آینده سیستم‌های غیرمتمرکز ایفا می‌کنند. با ادامه رشد اکوسیستم شبکه‌های بلاکچین و برنامه‌های غیرمتمرکز، نیاز به رله‌های کارآمد و قابل اعتماد حیاتی‌تر نیز می‌شود.
آنها در آینده احتمالا راه‌حل‌های تعامل‌پذیری پیشرفته‌ای را استفاده خواهند کرد که ارتباطات روان و انتقال دارایی را در طیف گسترده‌ای از شبکه‌های بلاکچین و برنامه‌های غیرمتمرکز امکان‌پذیر می‌سازد. این امر ایجاد یک اکوسیستم غیرمتمرکز تعامل‌پذیرتر و منسجم‌تر را تسهیل می‌کند.
رله‌ها احتمالا با فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی (AI)، اینترنت اشیا (IoT) و 5G ادغام خواهند شد تا قابلیت‌ها و عملکردهای خود را افزایش دهند. این ادغام، کاربردهای جدید را امکان‌پذیر خواهد کرد و پتانسیل سیستم‌های غیرمتمرکز را بیش از پیش می‌افزاید.
توسعه رله‌ها به طور فزاینده‌ای از جامعه برای مشارکت‌های منبع باز (Open Source) و تلاش‌های مشترک استفاده می‌کند. این رویکرد جامعه‌محور تضمین می‌کند که رله‌ها در پاسخ به نیازها و چالش‌های اکوسیستم غیرمتمرکز به تکامل خود ادامه دهند.
نقش رله‌ها در انجام تراکنش‌های بدون گس (Gasless)
یک رله بلاک چین می تواند اجرای تراکنش‌های بدون گس را با مدیریت هزینه‌های گس از طرف کاربر تسهیل کند. این کار با استفاده از تکنیکی به نام متا تراکنش (Meta-transaction) انجام می شود.
متا تراکنش نوع خاصی از تراکنش بوده که شامل دو بخش است:
- قسمت اول پیامی است که توسط کاربر امضا شده است. این پیام حاوی اطلاعاتی است که کاربر می‌خواهد به بلاکچین ارسال کند؛ مانند آدرس گیرنده و تعداد توکن‌ها برای انتقال.
- قسمت دوم تراکنشی است که توسط رله ارسال می‌شود. این تراکنش هزینه‌های گس مربوط به بخش اول متا تراکنش را پرداخت می‌کند.
رله می‌تواند هزینه‌های گس را بپردازد، زیرا دارای موجودی توکن در شبکه بلاکچین است. هنگامی که رله تراکنش را ارسال می‌کند، از توکن‌های خود برای پرداخت هزینه گس استفاده می کند. این بدان معناست که کاربر برای ارسال تراکنش بدون گس نیازی به داشتن هیچ توکنی در شبکه بلاکچین ندارد.
فرآیند ارسال تراکنش بدون گس با رله به شرح زیر است:
۱- کاربر پیامی را امضا می‌کند که حاوی اطلاعاتی است که می‌خواهد به بلاکچین ارسال کند.
۲- کاربر پیام امضا شده را به رله ارسال می‌کند.
۳- رله تراکنشی را ارسال می‌کند که هزینه‌های گس را برای قسمت اول متا تراکنش پرداخت می‌کند.
۴- تراکنش توسط شبکه بلاکچین پردازش می‌شود.
۵- پیام کاربر به گیرنده تحویل داده می‌شود.
تراکنش‌های بدون گس ابزار ارزشمندی برای دسترسی بیشتر به برنامه‌های بلاکچین برای کاربران هستند. آنها به کاربران اجازه می‌دهند بدون نگرانی در مورد هزینه‌های گس، تراکنش‌ها را ارسال کنند. این امر می‌تواند شروع کار با اپلیکیشن‌های بلاکچین و استفاده منظم از آنها را برای کاربران آسان‌تر کند.
۵ رله برتر بلاکچین
در اینجا برخی از محبوب‌ترین رله‌های بلاکچین آورده شده است:
- بایکونومی (Biconomy): یک پلتفرم زیرساخت تراکنش/رله است که از اتریوم، پالیگان و آربیتروم پشتیبانی می‌کند.
- جلاتو (Gelato): یک بک‌اند غیرمتمرکز وب ۳ است که به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا قراردادهای هوشمند بدون گس و آفچین بسازند.
- رله اوپن زپلین (OpenZeppelin): یک رله مدافع است که تراکنش‌ها را از طریق HTTP API ارسال کرده و عملیات قرارداد هوشمند را به صورت ایمن خودکار می‌کند.
- زیروایکس ریلی (0xrelay): رله‌ای است که سفارش‌های فردی را به یک دفترچه سفارش متصل می‌کند تا کاربران بتوانند سفارش‌های منطبق را به صورت آفچین ذخیره و پیدا کنند.
- IBC-relay: رله‌ای است که ارتباط و تراکنش داده‌ها را بین شبکه‌های مختلف بلاکچین که از پروتکل ارتباطات بین بلاکچین (IBC) پشتیبانی می‌کنند، تسهیل می‌کند.
جمع‌‌بندی
در نهایت، رله‌ها اجزای ضروری سیستم‌های غیرمتمرکز هستند که تعامل‌پذیری، مقیاس‌پذیری و کارایی را ارائه می‌دهند. آنها انتقال روان داده‌ها و تراکنش‌ها را تسهیل می‌کنند، تجربه کاربری را افزایش داده و امنیت و قابلیت اطمینان برنامه‌ها و شبکه‌های غیرمتمرکز را تضمین می‌کنند. با ادامه رشد و تکامل اکوسیستم غیرمتمرکز، نقش رله‌ها حتی مهم‌تر می‌شود و آینده سیستم‌ها و برنامه‌های غیرمتمرکز را می‌سازد.
