اواخر سال ۲۰۱۷ متخصصان بسیاری از صنعت فناوری بلاک چین، پیش بینی های خود از سال ۲۰۱۸ را ارائه دادند. این پیش بینی ها به اندازه تعداد ارزهای دیجیتال موجود در بازار متفاوت بودند. با این مقیاس در کریپتو و فضای فناوری بلاکچین تقریبا هر چیزی امکان پذیر است. فناوری دیجیتال با سرعت شگفت انگیزی در حال پیشرفت است و همراه آن پروتکل‌هایی به وجود می‌آید که چند سال پیش غیرممکن به نظر می‌رسیدند. از یادگیری عمیق تا یادگیری ماشینی، هوش مصنوعی و حتی ظهور اینترنت اشیا (IoT)، صحنه فناوری دیجیتال دستخوش توسعه‌های مثبت بسیاری شده است. در این عرصه دائما رو به رشد نوآوری‌های چشمگیر، برنامه های غیرمتمرکز (DApps) به عنوان یکی از حوزه های مورد توجه ظهور پیدا کرده است.
برنامه غیرمتمرکز به عنوان دستاورد مستقیم پیدایش بلاک چین در نظر گرفته می‌شوند. پس از اجرای موفق بلاک چین بیت کوین توسط ساتوشی ناکاموتو، دنیا نسبت به احتمال ایجاد برنامه های غیرمتمرکز مستقل و آزاد آگاهتر شد. یکی از پیش بینی‌های انجام شده توسط متخصصان در خصوص کربپتو و فناوری بلاکچین در سال ۲۰۲۰ این بوده است که سال ۲۰۲۰ سال پروژه‌های برنامه غیرمتمرکز است. قبل از اقدام به ارائه تحلیل جامع چنین پیش بینی هایی، لازم است به طور خلاصه برنامه‌های غیرمتمرکز را توضیح دهیم.
این مقاله در تاریخ ۱۵ دی ماه ۱۳۹۹ بروز رسانی شده است
برنامه غیرمتمرکز چیست؟
اگر با اتریوم آشنایی داشته باشید حتما نام برنامه‌های غیرمتمرکز یا dapp را شنیده‌اید. اما برنامه غیرمتمرکز که همه‌جا نام آن را می شنویم چیست؟ برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) همانطور که از اسم آن مشخص است برنامه‌هایی است که به صورت غیرمتمرکز فعالیت می‌کنند یعنی شخص ثالت و متمرکزی آنها را کنترل نمی‌کند. برای اینکه بتوان برنامه غیرمتمرکزی ایجاد کرد حتما باید این برنامهها را بر روی بلاک چین اجرا کرد و بلاکچین اتریوم اولین مرجع برای ایجاد برنامه‌های غیرمتمرکز است. پس dapps برنامه‌های دیجیتالی هستند که در شبکه‌های بلاک چین همتا به همتا (P2P) و توزیع شده اجرا می‌شوند و تحت اختیار واسطه و هیچ شخصی قرار ندارند.
بیشتر بخوانید : شبکه همتا به همتا (P2P) چیست و چگونه کار می‌کند؟
اما تعریف ساده برنامه غیرمتمرکز هم چنان دشوار است. مفهوم آن با تمام پیچیدگی هایش هنوز کاملا درک نشده است. با این وجود می‌توان برنامه‌های غیرمتمرکز را بر اساس ۴ ویژگی تعریف کرد. این ویژگی ها عبارتند از:
غیرمتمرکز بودن
برنامه غیرمتمرکز (DApp) باید غیرمتمرکز باشد؛ این بدان معناست که تمام ثبت‌های عملکرد، اقدامات و تراکنش‌های برنامه در دفترکل عمومی ذخیره شود. بنابراین برنامه‌های غیرمتمرکز بر روی بلاک چین یا شبکه‌های کریپتوگرافیک شبه بلاک چینی اجرا می‌شوند که هیچ سرور مرکزی یا شبکه سلسله مراتبی در آن وجود ندارد و تمام نودها (گره‌ها) با یکدیگر برابر هستند. این دفتر کل عمومی غیرمتمرکز باید برای تمام نودهای حاضر در برنامه غیرمتمرکز در دسترس باشد.
طرح های تشویقی
ویژگی تشویقی برنامه غیرمتمرکز براساس نیاز به ایجاد یک سیستم جایزه دهی است که نودهای شبکه را به حضور در برنامه غیر متمرکز تشویق می‌کند. پس از حذف ویژگی متمرکزسازی در شبکه، این وظیفه به عهده نودها است تا به صورت انفرادی یا جمعی وظایف سرور مرکزی را انجام دهند. برنامه‌های غیرمتمرکز دارای توکن‌هایی هستند که مخصوص همان برنامه است و برای انجام تراکنش‌ها و تایید بلاک چین برنامه مورد استفاده قرار می‌گیرند. این توکن‌ها ارزشی را ذخیره می‌کنند تا به جایزه مناسبی برای حضور در شبکه برنامه غیرمتمرکز تبدیل شوند.
متن باز
تمام برنامه‌های غیرمتمرکز پروژه‌هایی متن باز هستند و کدهای منبع آنها در دسترس عموم است. فرض کلی برنامه غیرمتمرکز ایجاد کلاس جدیدی از برنامه‌هایی است که هیچکسی نمی‌تواند ادعای مالکیت آن را داشته باشد و نمی‌تواند آن را تعطیل یا از دسترس خارج کند. برای دستیابی به تمام این پارامترها، پروژه برنامه غیرمتمرکز باید پروژه متن بازی باشد که با همکاری جامعه مورد نظر ایجاد می‌شود. توسعه دهندگان و مشتاقان سراسر جهان در یک نقطه مشخص نقشه دیجیتال دور هم جمع می‌شوند تا پروتکل برنامه غیرمتمرکز را ایجاد کنند. همانند تمام پروژه‌های متن باز، تصمیم گیری و نظارت در برنامه‌های غیرمتمرکز نیز به صورت جامع می‌باشد.
سازوکار اجماع
از آنجایی که نظارت برنامه غیرمتمرکز به صورت خودکار است، برای کسب الگوریتم جامع برای بلاک چین برنامه غیرمتمرکز به پروتکل فعال نیاز است. هر تصمیمی در برنامه غیر متمرکز بر اساس چنین پروتکلی گرفته می‌شود و معمولا به شکل پروتکل هشینگ کریپتوگرافیک اجرا می‌شود. چندین پروتکل وجود دارد که الگوریتم‌های گواه اثبات کار و اثبات سهام محبوب‌ترین و رایج‌ترین آنها هستند.
برای اینکه برنامه‌ای به عنوان برنامه غیر متمرکز در نظر گرفته شود باید ۴ ویژگی ذکر شده را داشته باشد. در نتیجه این موضوع صحیح است که بگوییم بیت کوین یک برنامه غیر متمرکز است. البته برنامه پیشرفته و سطح بالایی نیست و به منظور ارائه عملکردهای برنامه غیرمتمرکز به لایه بندی پروتکل بسیار زیادی نیاز دارد. اگرچه اتریوم تعاریف بسیار ساده‌ای از این نوع برنامه دارد اما می‌توان آن را به عنوان یک برنامه غیرمتمرکز دسته بندی کرد. اتریوم را بیشتر می‌توان یک پلتفرم در نظر گرفت که به توسعه دهندگان امکان ایجاد برنامه های غیر متمرکز خود را می‌دهد. در نتیجه بسیاری از برنامه‌های غیرمتمرکز محبوب دیگر نظیر آگِر (Augur)، گولم (Golem) و آراگون (Aragon) بر بستر شبکه اتریوم ایجاد شده‌اند.
بیشتر بخوانید : اتریوم چیست ؟ آشنایی با اتریوم به زبان ساده
مفهوم یک برنامه غیرمتمرکز
یک برنامه وب استاندارد، مانند اوبر یا توییتر ، روی یک سیستم رایانه‌ای اجرا می‌شود که توسط یک سازمان مرکزی اداره می‌شود و به آن اختیار کامل برنامه و عملکرد آن را می‌دهد. ممکن است چندین کاربر در یک طرف وجود داشته باشند، اما مرکز اصلی توسط یک سازمان کنترل می‌شود.
DAppها می‌توانند در شبکه P2P یا شبکه بلاکچین اجرا شوند. به عنوان مثال ، BitTorrent ، Tor و Popcorn Time برنامه‌هایی هستند که بر روی رایانه‌هایی که بخشی از یک شبکه P2P هستند، اجرا می‌شوند که به موجب آن چندین کاربر در حال استفاده از محتوا ، تولید محتوا یا به طور همزمان هر دو عملکرد را انجام می‌دهند. و در آنها هیچ‌کس کنترل کامل بر روی عملکرد بقیه اعضا را ندارد.
در زمینه ارزهای دیجیتال ، dAppها در یک شبکه بلاک چین و در یک محیط عمومی، منبع باز و غیرمتمرکز اجرا می‌شوند و از کنترل و تداخل یک مرجع واحد استفاده نمی‌کنند.
به عنوان مثال، یک توسعه‌دهنده می‌تواند یک dApp مانند توییتر را ایجاد کند و آن را در بلاک چین قرار دهد و هر کاربر می‌تواند پیام‌ها را در آن منتشر کند. پس از ارسال، هیچ کس، از جمله سازندگان برنامه، نمی‌توانند پیام‌ها را حذف کنند. DAPPها اغلب دارای مشخصات زیر هستند:
- آنها روی بلاک چین اجرا می‌شوند
- کد آنها طوری نوشته شده که به صورت منبع باز و به طور مستقل عمل می‌کند بدون اینکه هیچ شخص یا گروهی آن را کنترل کند
- آنها توکن‌های DAPP را تولید می‌کنند تا به نودهای فعال خود پاداش دهند.
- با دریافت توکن به کاربران اجازه دسترسی به آنها داده می‌شود
- هنگامی که ماینرها با موفقیت به اکوسیستم آنها کمک کردند، پاداش دریافت می‌کنند
قبل از معرفی انواع dapp، ما باید قراردادهای هوشمند را معرفی کنیم. زیرا بدون قرارداد هوشمند، برنامه غیرمتمرکز هم وجود نخواهد داشت.
برای آشنایی بیشتر با قرارداد هوشمند مقاله قرارداد هوشمند چیست ؟ با کاربردهای Smart Contract آشنا شوید را بخوانید
قرارداد هوشمند کدی است که در بلاک چین اتریوم استفاده می‌شود و دقیقاً مطابق با برنامه‌ریزی که شده، اجرا می‌شود. و پس از استقرار در شبکه، دیگر نمی‌توانید آن را تغییر دهید. Dappها به صورت غیرمتمرکز هستند زیرا توسط منطق مندرج در قرارداد و نه توسط یک شخص یا شرکت کنترل می‌شوند. این همچنین بدان معنی است که شما باید قراردادهای خود را بسیار دقیق طراحی کرده و آنها را قبل از اجرا کاملاً آزمایش کنید.
انواع DAPP
قبل از اینکه به بررسی انواع Dapp بپردازیم، می‌خواهیم به بیشترین کاربرد این نوع برنامه‌های بپردازیم. همانطور که قبلا اشاره کرد امور مالی غیر متمرکز یا دیفای مهمترین بخش استفاده از این برنامهها بوده است. اما استفاده از Dapp ها در بازی‌های کامپیوتری و سایت‌های شرط‌بندی آنلاین نیز بسیار رواج دارد. حال به بررسی انواع Dapp می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید : دیفای (DeFi) چیست؛ معرفی چالش های مهم آن
براساس روش دسترسی به بلاک چین، ۲ نوع برنامه غیر متمرکز وجود دارد
۱. دسترسی به بلاک چین از طریق نود خودشان ؛ حتی با وجود بلاک چین‌های کوچک جدید ، اینکار یک بار سنگین بر دوش کاربر Dapp است زیرا مجبور هستند نود را بدون وقفه اجرا کنند و همگام سازی خود را ادامه دهند.
۲. دسترسی به بلاک چین از طریق یک گره قابل مشاهده در وب به صورت عمومی ؛ این گره باید به چندین کاربر خدمات ارائه کند. اما کاربران آن از دانلود و ذخیره مداوم داده‌های بلاک چین راحت می‌شوند. برای مثال توکن‌های ERC-20 که برای اجرا باید وارد بلاک چین اتریوم شوند.
اتریوم که بستر اصلی بسیاری از برنامه‌های غیر متمرکز است سه دسته اصلی برای DAPP را مشخص کرده است:
برنامه‌های معاملاتی
کاربران می‌توانند با استفاده از ارز آن در شبکه بلاک چین با یکدیگر معامله کنند. این DAPPها معمولاً بلاک چین خاص خود را دارند و ما اغلب از آنها به عنوان رمز ارزها یاد می‌کنیم
برنامه‌هایی که پول را با رویدادهای خارجی تلفیق می‌کنند
به عنوان مثال، یک شرکت تدارکات ممکن است از مکان تراشه RFID برای تعیین اینکه محموله‌ای به بندر رسیده است استفاده کند و فقط پس از آن هزینه حمل و نقل را آزاد می‌کند. اما اگر خریدار و فروشنده قرارداد هوشمندی ببندند، این امر می‌تواند با موجودی ذخیره شده در بلاک چین و بدون دخالت انسان، محقق شود.
سازمانهای مستقل غیرمتمرکز DAO
در این نوع برنامهها، تمامی قوانین مشخص و برنامه ریزی شده برای مثال در مورد اینکه در نهادها چه کسانی می‌توانند عضو شوند، چگونه اعضا می‌توانند رأی دهند، چه مشاغل یا فعالیت‌هایی می‌توانند انجام دهند و نحوه تعویض توکن‌ها، یا ارزش آنها چگونه انجام می‌شود. پس از اجرای آنها، DAPPها طبق قوانین خود به طور مستقل عمل می‌کنند. اعضای آنها می‌توانند از نظر جغرافیایی در هر مکانی باشند.
اکثر DAPP های دسته ۲ و دسته ۳ از سیستم عامل اتریوم استفاده می‌کنند.
از پرکاربردترین DAPPها که بر روی اتریوم فعال هستند می‌توان به یونی‌سواپ، کامپوند، Cryptokitties و بسیاری دیگر اشاره کرد. با اینکه بیشتر برنامه‌های غیرمتمرکز بر روی اتریوم فعالیت می‌کنند اما در بلاک چین‌های دیگر نیز برنامه‌های غیرمتمرکز مانند IPSE در ایاس و WINk در بلاک چین ترون اجرا می‌شوند.
چرا باید از یک برنامه غیرمتمرکز استفاده کرد؟
برنامه غیرمتمرکز در اصل اجازه می‌دهد تا همه کد‌ها و اطلاعات به صورت غیرمتمرکز و متن باز کار کنند و از این رو غیرقابل تغییر و دستکاری شوند. با در نظر گرفتن ماهیت غیرمتمرکز این برنامهها و همراه با مکانیزمی که داده‌های بلاک چین را ایمن می‌کند ، DAPPها این پتانسیل را دارند که مجموعه ای از موارد استفاده جدید را برای کاربران به ارمغان آورند. چند مزیت ایجاد DAPP به جای یک برنامه عادی:
- فرایند پرداخت : لزومی به استفاده از ارزهای فیات برای انجام تراکنش وجود ندارد ، زیرا کاربران می‌توانند مستقیماً با استفاده از ارزهای دیجیتال تراکنش‌های خود را در آن انجام دهند.
- اطلاعات کاربری : با استفاده از یک سیستم کلید عمومی و خصوصی، کاربران می‌توانند اطلاعات خود را به صورت ناشناس و سریع انتقال دهند ، و نیازی به طولانی بودن مراحل ثبت نام وجود ندارد
- امنیت و اطمینان : کدهای یک برنامه غیرمتمرکز منبع باز بوده و برای کاربران با دانش مناسب قابل دسترسی و قابل درک است. این شفافیت و امنیت ذاتی داده‌های موجود باعث ایجاد اطمینان در این برنامهها می‌شود. ثبت سوابق عمومی در بلاک چین امکان دسترسی اطلاعات تراکنش‌ها توسط کاربران یا اشخاص ثالث را آسان می‌کند.
- بدون خرابی : هنگامی که قرارداد هوشمند در هسته یک برنامه مستقر شده و در بلاکچین مستقر است، شبکه به طور کلی همیشه قادر به سرویس دهی به مشتریانی است که قصد تعامل با قرارداد را دارند. بنابراین افراد مخرب نمی‌توانند هیچ‌گونه تغییری در آن به وجود آورند و موجب خرابی آن شوند.
- حفظ حریم خصوصی : برای اجرا یا تعامل با dapp نیازی به ارائه هویت در دنیای واقعی ندارید.
- مقاوم در برابر سانسور : هیچ موجود واحدی در شبکه نمی‌تواند از ارسال تراکنش‌ها، استقرار dappها یا خواندن داده‌ها از بلاک چین جلوگیری کند.
- یکپارچگی کامل داده‌ها : داده‌های ذخیره شده در بلاک چین به لطف بدیهیات رمزنگاری، تغییرناپذیر و غیرقابل بحث است. بازیگران مخرب نمی‌توانند تراکنش‌ها یا داده‌های را که قبلاً علنی شده جعل کنند.
تاثیر بالقوه برنامه‌های غیرمتمرکز بر موضوعات جهانی
برنامه‌های غیر متمرکز به طور کل مزایای بسیار مشابهی با پروتکل بلاک چین ارائه می‌دهند اما این کار را به روش پیشرفته‌تری انجام می‌دهند. برنامه غیرمتمرکز را همانند پروتکل بلاک چین بسیار ساده و موثرتر در نظر بگیرید که یک راه حل خاص یا مجموعه‌ای از راهکارها را ارائه می‌دهد. برنامه‌های غیرمتمرکز معمولا بدون نیاز به واسطه گری شخص ثالث، بین کاربران و ارائه کنندگان خدمات بسیاری از بخش‌های تجاری پلی ایجاد می‌کنند. بعضی از تاثیرات بالقوه برنامه‌های غیرمتمرکز که می‌توان در سال جاری با آن مواجه شد عبارتند از :
بهبود حقوق مالکیت داده‌ها
بسیاری از کاربران عادی اینترنت این موضوع را متوجه نمی‌شوند اما داده‌ها با ارزش ترین دارایی در دنیای دیجیتال هستند. در ساختار رایج اینترنت متمرکز، علیرغم این موضوع که داده‌ها توسط کاربران تهیه می‌شوند، مالکیت و کنترل داده‌ها در دستان پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی، برنامهها و وبسایت‌ها است. هنگامی که اطلاعات شخصی خود را در پلتفرم شبکه اجتماعی قرار می‌دهید، این اطلاعات تبدیل به دارایی آن پلتفرم می‌شود.
برنامه‌های غیرمتمرکز فضایی را ایجاد خواهند کرد که مالکیت داده‌ها از شرکت‌های اینترنتی به دست افرادی برخواهد گشت که آن داده را ایجاد و قرار داده‌اند. به جای اینکه کسب درآمد منحصر به شرکت‌های بزرگ اینترنتی باشد، کاربران معمولی اینترنت قادر خواهند بود تا با استفاده از اینترنت کسب درآمد کنند.
یکپارچگی اینترنت اشیا (IoT)
به واقعیت تبدیل شدن مفهوم IoT قسمت هیجان انگیز ماجرا است. برنامه‌های غیرمتمرکز در حال تبدیل شدن به بخش مهمی از فرآیند اینترنت اشیا هستند. این موضوع به دلیل آن است که متخصصان متوجه شده اند، بلاک چین‌ها راه حل واقعی مشکل انتقال داده‌ها هستند زیرا تعداد دیتا پوینت‌ها و نقاط دسترسی به اینترنت از اشیا افزایش یافته است.
بلاک چین‌ها سرورهای مرکزی ندارند و انتقال داده‌ها نیاز به اتصال به نزدیکترین نود همتا دارد. با چنین پروتکل سریع و موثری، برنامه غیرمتمرکز نقش اصلی به واقعیت رسیدن اینترنت اشیا را ایفا خواهد کرد.
پیشرفت امنیت دیجیتال
پروتکل‌های کریپتوگرافیک موجود در چارچوب برنامه‌های غیرمتمرکز، ویژگی‌های امنیتی ممتازی ارائه می‌دهند که باعث بهبود امنیت دیجیتال خواهند شد. بلاک چین از نظر تئوری تغییرناپذیر است و با رشد اندازه، این تغییرناپذیری نیز حفظ می‌شود. برنامه‌های غیرمتمرکز، بلاک‌هایی را برای امن تر و ایمن کردن اینترنت ارائه خواهند داد که در آن، داده‌های کاربران از هکرها و جاسوسان دیجیتالی محافظت می‌شود.
نتیجه‌گیری
با وجود تعداد زیاد پروژه‌های برنامه‌های غیرمتمرکز که از قبل به اجرا درآمده‌اند، احتمال دارد که در سال جاری بسیاری از آن ها وارد فازهای آزمایشی پیشرفته شوند. هر پروژه برنامه غیرمتمرکز دارای پتانسیل هیجان انگیز مخصوص به خود است و تمام آنها در صدد ایجاد اکوسیستم دیجیتال پیشرفته‌تر هستند.
چشم انداز برنامه غیرمتمرکز به سرعت در حال تکامل است. در حالی که اتریوم بستر انتخابی محبوب برای توسعه‌دهندگان DAPP است، اما کاردانو، ترون، لیسک، کیوتام و نئو نیز برای توسعه DAPP محبوب هستند. همچنین تلاش‌های بی‌شماری برای ساخت سایر سیستم عامل‌های DAPP در مقیاس بزرگ در حال انجام است.
توسعه DAPPها در مراحل اولیه است اما مزایایی که یک برنامه غیرمتمرکز ارائه می‌دهد (که برنامه‌های سنتی و متمرکز ارائه نمی‌دهند) نشان می‌دهد که در آینده نزدیک شاهد قابلیت‌های جدید و موارد استفاده چشمگیری برای فناوری بلاک چین باشیم.
