مروری بر تاریخچه هوش مصنوعی؛ هوش مصنوعی از کجا آمده است؟

هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) با دستگاه تورینگ آغاز شد، تکامل یافت و اکنون به برنامه‌های یادگیری عمیق و پردازش زبان طبیعی رسیده است. اخیرا، نرم‌افزارهای هوش مصنوعی به‌شدت رشد کرده‌اند و ربات‌هایی مثل ChatGPT موجی از هیجان را در بین علاقه‌مندان ایجاد کرده‌اند. اما هوش مصنوعی از کجا آمده و چگونه توسعه یافته است؟ در طول دوره تکامل خود چه فرازونشیب‌هایی را رد کرده است؟ در این مقاله از میهن بلاکچین به تاریخچه هوش مصنوعی و نحوه تکامل AI در طول این سال‌ها نگاهی می‌اندازیم.

تاریخچه هوش مصنوعی

عوامل متعددی در تکامل هوش مصنوعی در سال‌های اخیر موثر بودند. توانایی جمع‌آوری و تجزیه‌و‌تحلیل حجم وسیعی از داده‌ها به صورت سریع که با پیشرفت‌های فناوری محاسباتی ممکن شده است، نقش بزرگی در تکامل هوش مصنوعی داشته است.

عامل مهم دیگر، تقاضا برای سیستم‌های اتوماتیک بود که بتوانند فعالیت‌هایی را که برای انسان خطرناک، زمان‌بر وچالش‌برانگیز هستند، انجام دهند. البته الان به‌لطف توسعه اینترنت و دسترسی به میزان وسیعی از داده‌های دیجیتال، هوش مصنوعی فرصت‌های بیشتری برای حل‌ کردن مشکلات دنیای واقعی دارد.

مسائل اجتماعی و فرهنگی نیز در تکامل و پیشرفت هوش مصنوعی نقش داشتند. مثلا نگرانی درباره اتوماسیون و از دست دادن شغل‌ها، منجر به داغ شدن بحث‌های مربوط به اخلاق و پیامدهای هوش مصنوعی شده است.

استفاده از هوش مصنوعی برای مقاصد شرورانه مثل حملات سایبری یا کمپین‌های اطلاعات غلط نیز نگرانی‌هایی را به‌وجود آورده است. در نتیجه، بسیاری از محققان و افراد صاحب قدرت در تلاش‌اند تا از هوش مصنوعی به‌صورت اخلاقی و با مسئولیت‌پذیری استفاده شود. الیوت مینشنبرگ (Eliot Minchenberg) در توییتی که دراین‌باره منتشر کرده است، می‌گوید:

پس از آنکه بیش از ۱۰۰۰ کارمند حوزه تکنولوژی خواستار توقف توسعه سیستم‌های هوش مصنوعی بسیار قوی شدند، سازمان یونسکو از کشورها درخواست کرد که هرچه سریع‌تر توصیه‌های اخلاقی این سازمان را (که اولین چهارچوب جهانی هوش مصنوعی است و با رای ۱۹۳ کشور تصویب شده است) عملی کنند.Eliot Minchenberg (@E_Minchenberg) March 30, 2023

هوش مصنوعی از زمان آغاز کار خود در اواسط قرن بیستم تا کنون، مسیر دور‌ودرازی را طی کرده است. در این بخش، تاریخچه هوش مصنوعی را به‌طور خلاصه مرور می‌کنیم.

اواسط قرن بیستم

منشا و پیدایش هوش مصنوعی را می‌توان مربوط به اواسط قرن بیستم میلادی دانست. در این دوره‌، دانشمندان کامپیوتر الگوریتم‌ها و نرم‌افزارهایی ساختند که می‌توانستند تسک‌هایی مثل حل مسئله، تشخیص الگو و قضاوت را که معمولا با هوش انسانی قابل‌انجام است، انجام دهند.

آلن تورینگ (Alan Turing) یکی از پیشگامان این حوزه بود و ایده طراحی یک ماشین را مطرح کرد که می‌توانست هر کار انجام‌شده با هوش انسانی را شبیه‌سازی کند. به این توانایی شبیه‌سازی، آزمایش تورینگ گفته می‌شود.

کنفرانس دارتموث (Dartmouth) ۱۹۵۶

در کنفرانس دارتموث سال ۱۹۵۶، شخصیت‌های دانشگاهی زیادی گرد هم آمدند تا ایده ساخت ربات‌هایی را که قابلیت «تفکر» دارند، بررسی کنند. در این کنفرانس، حوزه هوش مصنوعی به‌طور رسمی معرفی شد. در آن زمان، سیستم‌های قانون محور و تفکر سمبلیک موضوعات اصلی مطالعات هوش مصنوعی بودند.

دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰

در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، تمرکز تحقیقات هوش مصنوعی به توسعه‌ سیستم‌های ویژه‌ای معطوف شد که طراحی شده بودند تا تصمیمات متخصصان انسانی در زمینه‌های خاص را تقلید کنند. این روش‌ها اکثرا در صنعت‌های مهندسی، امور مالی و پزشکی استفاده می‌شد.

دهه ۱۹۸۰

در دهه ۱۹۸۰، مشکلات سیستم‌های قانون محور آشکار شد و تحقیقات هوش مصنوعی به سمت یادگیری ماشینی (Machine learning) رفت. یادگیری ماشینی شاخه‌ای از هوش مصنوعی است که از طریق روش‌های آماری به کامپیوترها امکان می‌دهد که از داده‌ها یاد بگیرند. در نهایت، شبکه‌های عصبی جدیدی بر اساس ساختار و عملکرد مغز انسان ساخته و مدل‌سازی شد.

دهه ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰

در دهه ۱۹۹۰، هوش مصنوعی در زمینه‌های رباتیک، بینایی کامپیوتر و پردازش زبان طبیعی پیشرفت چشمگیری داشت. در اوایل دهه ۲۰۰۰، با پیدایش یادگیری عمیق (شاخه‌ای از یادگیری ماشینی که از شبکه‌های عصبی عمیق استفاده می کند) منجر به پیشرفت در تشخیص گفتار، تشخیص تصویر و پردازش زبان طبیعی شد. دیمین بنوینیست (Damien Benveniste) در یک توییت گفته است:

اولین مدل زبان عصبی متعلق به یوشوا بنجیو (Yoshua Bengio) است که یکی از پدرخوانده‌های یادگیری عمیق محسوب می‌شود! بنجیو یکی از تاثیرگذارترین افراد در زمینه پردازش زبان طبیعی و یادگیری بدون نظارت است.Damien Benveniste (@DamiBenveniste) March 27, 2023

هوش مصنوعی مدرن

دستیارهای مجازی، خودروهای خودران، تشخیص‌های طبی و تجزیه‌وتحلیل‌های مالی، نمونه‌های کوچکی از کاربردهای هوش مصنوعی در دنیای امروز هستند. سرعت توسعه و تکامل AI بسیار زیاد است و محققان به‌دنبال پیاده‌سازی ایده‌های جدید مثل یادگیری تقویتی، محاسبات کوانتومی و محاسبات نورومورفیک (Neuromorphic) هستند.

ترند مهم دیگری که اکنون در جریان است، تغییر و حرکت هوش مصنوعی به سمت تعاملات انسانی و انسان‌واره است. دستیارهای صوتی مثل سیری (Siri) و الکسا (Alexa) از نتیجه‌های این ترند هستند. پردازش طبیعی زبان نیز به‌طور چشم‌گیری پیشرفت کرده‌ است و به ماشین‌ها امکان می‌دهد که صحبت‌های انسان را درک کرده و با دقت زیادی به آن‌ها پاسخ دهند. ChatGPT، یک مدل زبانی بزرگ که توسط OpenAI و بر اساس معماری GPT-3.5 توسعه یافته است، نمونه معروفی از هوش مصنوعی پیشرفته است که زبان طبیعی را درک کرده و به درخواست‌ها و سوالات ارائه‌شده مثل انسان پاسخ می‌دهد.

آینده هوش مصنوعی

در آینده، به احتمال زیاد هوش مصنوعی نقش مهمی در حل کردن چالش‌های بزرگ جامعه مثل تغییرات اقلیم، بهداشت و درمان و امنیت سایبری ایفا خواهد کرد. با این حال نگرانی‌هایی درباره پیامدهای اجتماعی و اخلاقی هوش مصنوعی مطرح شده است، مخصوصا که تکنولوژی روزبه‌روز پیشرفته‌تر و مستقل‌تر می‌شود. توئیت جولیان باربیر (Julien Barbier) نیز به این مسئله اشاره دارد:

مسائل اخلاقی هوش مصنوعی باید در تمام مدارس تدریس شود.Julien Barbier ❤️‍☠️ 七転び八起き (@julienbarbier42) March 30, 2023

با تکامل بیشتر هوش مصنوعی، از نحوه کار و ارتباط گرفته تا شیوه یادگیری و تصمیم‌گیری، این فناوری تقریبا تمام جنبه‌های زندگی ما را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.

جمع‌بندی

هوش مصنوعی یا Artificial Intelligence فناوری پیشرفته و جذابی است که این روزها تقریبا همه جا از آن صحبت می‌شود و افراد از کاربردهای منحصربه‌فرد و عالی آن در کارها و حرفه‌های خود استفاده می‌کنند. هوش مصنوعی سال‌ها قبل از ایده‌های ساده‌تر آغاز شده و با طی مسیر طولانی تکامل خود، به جایگاهی که امروز هست رسیده است. می‌دانیم که این تکامل و پیشرفت همچنان ادامه خواهد یافت و احتمالا در آینده نزدیک هوش مصنوعی کل زندگی ما را در بر خواهد گرفت. در این مطلب، تاریخچه هوش مصنوعی را از زمان پیدایش تا وضعیت فعلی