استوری پروتکل (Story Protocol) چیست؛ رهایی مالکیت معنوی از قید و بندهای حقوقی با استفاده از بلاکچین

در عصر دیجیتال و هجوم هوش مصنوعی، حفاظت از مالکیت معنوی و کسب درآمد عادلانه از آن، به دغدغه‌ای بزرگ برای خالقان آثار تبدیل شده است. استوری پروتکل (Story Protocol) با ارائه راهکاری نوآورانه مبتنی بر بلاکچین، آمده است تا این دغدغه را برطرف کرده و عصری جدید در مدیریت IP رقم بزند.

در این مقاله از میهن بلاکچین، ضمن معرفی استوری پروتکل و تشریح مفاهیم کلیدی آن مانند IP برنامه‌پذیر، ERC-6551 و مجوز IP برنامه‌پذیر (PIL)، به بررسی نحوه عملکرد این پروتکل، مزایای آن برای خالقان آثار و چالش‌های پیش‌روی آن خواهیم پرداخت.

نکات کلیدی

• استوری پروتکل (Story Protocol) یک راه حل مبتنی بر بلاکچین است که مسائل مربوط به مالکیت معنوی (Intellectual property) یا همان IP را حل می‌کند.
• مالکیت معنوی برنامه‌پذیر به سازندگان اجازه می‌دهد تا قوانین را از پیش تعریف کرده و استفاده از دارایی‌های IP خود را ساده کنند و حقوق IP را ترکیب‌پذیر و قابل توسعه کنند.
• هر دارایی IP به یک حساب IP مرتبط بوده که یک پیاده‌سازی اصلاح‌شده از ERC-6551 است.
• ERC-6551 حساب‌های متصل به توکن را فعال و NFTها را به حساب‌های هوشمند پویا تبدیل می‌کند و یک اکوسیستم IP برنامه‌پذیر ایجاد می‌شود.
• مجوز IP برنامه‌پذیر (PIL) استوری پروتکل تضمین می‌کند که مجوزها از نظر قانونی قابل اجرا و انعطاف‌پذیر باشند.

مقدمه

آنچه عکاسی در ۱۵۰ سال به دست آورد، هوش مصنوعی تنها در ۱.۵ سال به آن رسید و همان تعداد تصویر را تولید کرد.

امروزه، اینترنت و ابزارهای موجود در آن، دسترسی به محتوا را دموکراتیزه کرده‌اند و به هر کسی اجازه می‌دهند کار خود را در سطح جهانی به اشتراک بگذارد. ابزارهای هوش مصنوعی این امکان را فراهم کرده‌اند که حتی بی‌تجربه‌ترین افراد نیز بتوانند محتوای با کیفیت هالیوودی را حتی در اتاق خود تولید کنند.

با وجود این پیشرفت در تولید محتوا، اقتصاد خلاق به مشکل خورده است. به عنوان مثال، نویسندگان هالیوود برای محافظت از کار خلاقانه دست به اعتصاب زدند. علاوه بر این، ریمیکس آثار خلاقانه – بدون جبران خسارت یا ذکر منبع مناسب – به یک هنجار تبدیل شده است.

مشکل بازترکیب محتوای مبتنی بر هوش مصنوعی برای قوانین ساده کپی‌رایت بسیار پیچیده است. قوانین کپی‌رایت در برابر محتوای «کپی شده» محافظت می‌کنند. با این حال، هوش مصنوعی محتوای جدیدی تولید می‌کند. بنابراین، ما باید زیرساخت کاملاً جدیدی ایجاد کنیم که از مالکیت معنوی (IP) محافظت کند؛ این همان چیزی است که استوری پروتکل برای آن تلاش می‌کند.

ما معتقدیم که اینترنت واقعا به یک زیرساخت IP جدید نیاز دارد که مناسب عصر دیجیتال باشد.

— جیسون ژائو، بنیان‌گذار استوری پروتکل

در این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازیم که استوری پروتکل چیست و چگونه با استفاده از IPهای آنچین از آثار سازندگان محافظت می‌کند.

معرفی استوری پروتکل

استوری پروتکل یک پروژه وب ۳ است که بر حل مسائل مربوط به مالکیت معنوی (IP) از طریق فناوری بلاکچین و برنامه‌پذیری متمرکز است. هدف آن آسان‌تر کردن مدیریت و کسب درآمد از آثار برای سازندگان و ساخت برنامه‌هایی است که از IP به روش‌های جدید و نوآورانه استفاده می‌کنند.

دیدگاه استوری این است که سیستم‌های IP، به فرآیندهای قدیمی و مبتنی بر کاغذ متکی هستند که مطلقاً نمی‌توانند با سرعت و مقیاس دنیای دیجیتال همگام شوند. به همین دلیل، شکاف فزاینده‌ای بین کنترل سازندگان بر آثار خود و جبران منصفانه برای آن وجود دارد.

از این رو، تیم استوری در حال کار روی ایجاد زیرساخت‌های بنیادی است که نه تنها از مالکیت معنوی محافظت می‌کند، بلکه آن را به صورت بدون نیاز به مجوز، ترکیب‌پذیر می‌کند.

استوری پروتکل توسط سئونگ یون لی (Seung Yoon Lee)، جیسون ژائو و جیسون لوی (Jason Levy) در سال ۲۰۲۲ تاسیس شد. این پروتکل در ماه می ۲۰۲۳ یک بودجه اولیه ۲۹.۳ میلیون دلاری با AI16z به عنوان سرمایه‌گذار اصلی دریافت کرد. پس از یک سری A موفق ۲۵ میلیون دلاری در سپتامبر ۲۰۲۳ توسط همان سرمایه‌گذار اصلی، این پروژه ۸۰ میلیون دلار دیگر در دور سری B خود در آگوست ۲۰۲۴ جذب کرد.

با وجود اینکه استوری پروتکل تاکنون در مرحله آزمایشی خود قرار داشته، فعالیت زیادی داشته است. این پلتفرم شاهد حدود ۵ میلیون تراکنش روزانه از یک جامعه پر جنب و جوش متشکل از تقریباً ۱۹ میلیون آدرس کیف پول (در زمان نگارش) بوده که نشان‌دهنده تعامل اولیه قوی است.

اجزای اصلی استوری پروتکل

استوری پروتکل دارای ۲ جزء اصلی است:

• IP برنامه‌پذیر
• ERC-6551

IP برنامه‌پذیر

مشابه نحوه معرفی «پول برنامه‌پذیر» توسط بلاکچین، یعنی رمزارز، استوری پروتکل «IP برنامه‌پذیر» را معرفی می‌کند.

به گفته این تیم، IP برنامه‌پذیر یک مدل جدید از مدیریت مالکیت معنوی (IP) است که در آن حقوق، شرایط مجوز و قوانین کسب درآمد مرتبط با یک دارایی خلاقانه در قراردادهای هوشمند روی بلاکچین گنجانده شده‌اند. برخلاف IP سنتی که در آن حقوق مالکیت و استفاده به صورت دستی مذاکره شده و از طریق قراردادهای قانونی اجرا می‌شود، IP برنامه‌پذیر این فرآیند را با اجازه دادن به سازندگان برای تعریف نحوه استفاده، بازترکیب، مجوز و کسب درآمد از کار خود به روشی غیرمتمرکز و بدون مجوز، خودکار می‌سازد.

استوری پروتکل با ایجاد یک لایه IP برنامه‌پذیر، به سازندگان اجازه می‌دهد تا دارایی‌های خلاقانه خود مانند شخصیت‌ها، ویدیوها، تصاویر یا سایر رسانه‌ها را به صورت آنچین ثبت کرده و قوانین قابل برنامه‌نویسی را برای صدور مجوز، بازترکیب و اشتراک درآمد تنظیم کنند.

ERC-6551

ERC-6551 استانداردی برای حساب‌های متصل به توکن است که عملکرد توکن‌های غیرمثلی (NFT) را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. این استاندارد توکن نقش بسیار مهمی در زیرساخت IP برنامه‌پذیر استوری پروتکل ایفا کرده و هر دارایی خلاقانه را که به عنوان یک NFT نمایش داده می‌شود، به یک حساب برنامه‌پذیر و مستقل تبدیل می‌کند.

در NFTهای سنتی، توکن‌ها عمدتا مالکیت یک دارایی دیجیتال ثابت، مانند یک قطعه هنری یا یک کلکسیون را نشان می‌دهند. ERC-6551 این کار را به نحو متفاوتی انجام می‌دهد. استوری، مفهوم حساب متصل به NFT را معرفی می‌کند و به هر NFT توانایی کنترل دارایی‌های خود، تعامل با قراردادهای هوشمند و انجام اقداماتی را می‌دهد که معمولاً برای کیف پول‌های کاربر محفوظ است.

اینگونه در نظر بگیرید که ERC-6551 هر NFT را به یک حساب هوشمند تبدیل می‌کند که توکن‌های دیگر را نگه می‌دارد، با برنامه‌های غیرمتمرکز (DApp) تعامل و تراکنش‌های آنچین را اجرا می‌کند.

استوری پروتکل چگونه کار می‌کند؟

پروتکل استوری یک بلاکچین برای مدیریت مالکیت معنوی است که با Cosmos SDK ساخته شده است. پلتفرم استوری از سه لایه کلیدی تشکیل شده است:

• لایه بلاکچین؛ شبکه استوری (Story Network): این بخش، پایه و اساس پلتفرم است. شبکه استوری برای مدیریت ساختارهای داده‌ای پیچیده بهینه‌سازی شده و با ماشین مجازی اتریوم (EVM) سازگار است که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد به راحتی برنامه‌های نوشته شده خود به زبان سالیدیتی را پورت کنند. یک ویژگی کلیدی، سیستم ذخیره‌سازی داده‌ها به صورت گراف‌ مانند است که در لایه اجرا تعبیه شده و مدیریت دارایی‌های IP را ساده می‌کند.
• پروتکل اثبات خلاقیت (Proof of Creativity Protocol) و مجوز IP برنامه‌پذیر (PIP): پروتکل اثبات خلاقیت مسئول مدیریت و تبادل آثار خلاقانه از طریق توکنیزه کردن آن‌هاست. این فرآیند به سازندگان اجازه می‌دهد تا آثار خود را در بلاکچین ثبت و یک گواهی دیجیتال منحصر به فرد برای تایید مالکیت دریافت کنند. مجوز PIP برنامه‌پذیر به عنوان پلی بین مالکیت معنوی واقعی و همتای دیجیتال آن در بلاکچین عمل می‌کند و امکان تنظیم خودکار قوانین استفاده از این دارایی‌ها را فراهم می‌کند.
• اکوسیستم برنامه (Application Ecosystem): این لایه میزبان برنامه‌هایی است که از قابلیت‌های دو لایه اول استفاده می‌کنند. این اکوسیستم شامل پلتفرم‌های مختلفی مانند بازارهای IP و پلتفرم‌های وام‌دهی است که در آن کاربران می‌توانند IP را بفروشند، بخرند یا از آن به عنوان وثیقه استفاده کنند.

استوری پروتکل برای توانمندسازی سازندگان با امکان ثبت مالکیت معنوی (IP) خود به صورت آنچین ساخته شده است و کنترل بر اثر خود را تضمین کرده و در عین حال فرآیندهای صدور مجوز و کسب درآمد را ساده می‌کند. استوری پروتکل این شاهکار قابل توجه را از طریق بلاکچین و حساب‌های متصل به توکن (ERC-6551) انجام می‌دهد که سطح کاملاً جدیدی از برنامه‌پذیری و شفافیت را به اقتصاد خلاق ارائه دهد.

این پروتکل بسیار پیچیده است. برای سادگی، می‌توانیم مکانیزم کار استوری پروتکل را به قسمت‌های زیر تقسیم کنیم:

• ثبت IP و تایید مالکیت
• ترکیب‌پذیری برای همکاری و مشتق‌گیری
• خودکارسازی صدور مجوز و قراردادها

ثبت IP و تایید مالکیت

ثبت دارایی‌های خلاقانه، مانند آثار هنری، شخصیت‌ها، ویدیوها یا حتی محتوای نوشتاری در بلاکچین، «دلیل وجود» استوری پروتکل است. هر دارایی ثبت‌شده با یک توکن غیرقابل تعویض (NFT) نشان داده می‌شود که چیزی بیش از یک نگهدارنده دیجیتال برای مالکیت است.

این «NFT دارایی IP» به یک «حساب IP» مرتبط است که یک پیاده‌سازی اصلاح‌شده از استاندارد ERC-6551 بوده و به سازنده اجازه می‌دهد تا حقوق مرتبط با دارایی، مانند شرایط مجوز، مجوزهای بازترکیب و توزیع حق امتیاز را تعریف و مدیریت کند.

این حساب‌های متصل به توکن به عنوان کیف پول‌های مستقل و برنامه‌پذیر عمل می‌کنند که تمام تعاملات پیرامون IP را تحت کنترل دارند. سازندگان می‌توانند قوانینی را تنظیم کنند که نحوه استفاده از IP آن‌ها، میزان حق امتیاز و نحوه ساختار قراردادهای مجوز را تعیین می‌کند و همگی به صورت آنچین ذخیره و اجرا می‌شوند.

ترکیب‌پذیری برای همکاری و مشتق‌گیری

در نگاه اول، هدف استوری پروتکل برای حفاظت از IP ممکن است غیرضروری به نظر برسد؛ زیرا «NFTها به عنوان یک راه حل ایجاد شدند». اما آیا قرار نیست NFTها مالکیت منحصر به فرد دارایی‌های دیجیتال، از جمله مالکیت معنوی را نشان دهند؟

درست است که NFTها راه‌حلی برای مالکیت ایجاد می‌کنند، اما برای ردیابی منشاء و انتساب مناسب‌تر هستند تا برنامه‌پذیری. به این ترتیب، قابلیت‌های آن‌ها در محافظت و مدیریت جامع حقوق IP پیچیده به طور قابل توجهی به ویژه در موارد همکاری و بازترکیب، محدود است.

فرض کنید می‌خواهید یک برنامه کارتونی کودکان با شخصیت‌هایی از وی‌فرندز (VeeFriends) و میمون‌های کسل (BAYC) تولید کنید؛ باید خودتان با صاحبان NFTهای مربوطه تماس بگیرید، وکلا را درگیر کنید و انبوهی از کاغذبازی را انجام دهید. بنابراین، در حالی که IP صاحبان NFT (به نوعی) محافظت می‌شود، پتانسیل واقعی آن‌ها هنوز پشت فرآیندهای دستی و ترکیب‌ناپذیری پنهان است.

یکی از نوآوری‌های کلیدی استوری پروتکل، ترکیب‌پذیری آن است که به چندین دارایی IP اجازه می‌دهد تا برای ایجاد آثار مشتق‌شده ترکیب شوند.

هنگامی که یک دارایی IP ثبت می‌شود، به یک نود (Node) در یک گراف IP جهانی تبدیل می‌شود که با سایر IPها ارتباط دارد و روابط حقوقی و اقتصادی را نشان می‌دهد. این ساختار امکان همکاری یکپارچه را بدون نیاز به مذاکرات حقوقی پیچیده و دستی فراهم می‌کند. قوانین حاکم بر این همکاری‌ها در حساب‌های متصل به توکن کدگذاری شده‌اند و شفافیت و انتساب خودکار را هنگام ایجاد درآمد توسط یک اثر مشتق‌شده تضمین می‌کنند.

با بازگشت به مثال قبلی؛ صاحبان NFTهای وی‌فرندز و میمون‌های کسل می‌توانند ماژول‌هایی را برای صدور مجوز، حق امتیاز و موارد دیگر دیپلوی کنند. هر ماژول از نظر قانونی الزام‌آور است و به طور خودکار بدون رفت و برگشت یا کاغذبازی اجرا می‌شود.

خودکارسازی صدور مجوز و قراردادها

در سیستم‌های IP سنتی، صدور مجوز اغلب یک فرآیند طولانی و دست و پا گیر است که شامل کارهای حقوقی گسترده‌ای می‌شود. با استوری پروتکل، صدور مجوز خودکار است. سازندگان می‌توانند شرایط مجوز را برای کار خود، مانند هزینه‌های پیش‌پرداخت، درصد حق امتیاز و محدودیت‌های استفاده را از پیش تعریف کنند و این شرایط مستقیماً در قراردادهای هوشمندی که بر حساب‌های متصل به توکن حاکم هستند، تعبیه می‌شوند.

هنگامی که شخص ثالثی می‌خواهد به یک دارایی IP مجوز دهد، می‌تواند به سادگی با قرارداد هوشمندی که شرایط مجوز را تعریف می‌کند، تعامل داشته باشد.

پس از صدور مجوز، سازنده به طور خودکار دستمزد دریافت می‌کند و دارنده مجوز می‌تواند از دارایی تحت شرایط توافق‌شده استفاده کند. این فرآیند، موانع را از صدور مجوز حذف می‌کند و امکان کسب درآمد سریع‌تر و مقیاس‌پذیرتر از IP را فراهم می‌کند.

مجوز IP برنامه‌پذیر (PIL) استوری پروتکل

مجوز IP برنامه‌پذیر (PIL) در استوری پروتکل یک نوآوری کلیدی است که برای پر کردن شکاف بین دنیای آنچین و آفچین طراحی شده است و راهی یکپارچه برای مدیریت حقوق مالکیت معنوی (IP) به روشی قانونی قابل اجرا و انعطاف‌پذیر ارائه می‌دهد. PIL اساسا به عنوان یک چارچوب قانونی آنچین عمل می‌کند که صدور مجوز و کسب درآمد از دارایی‌های خلاقانه ثبت‌شده در استوری پروتکل را خودکار می‌کند.

PIL یک پیوند مستقیم بین شرایط قانونی یک مجوز و قراردادهای هوشمند آنچین ایجاد می‌کند که نحوه استفاده، کسب درآمد و بازترکیب یک دارایی IP را تعیین می‌کند.

هر IP ثبت‌شده در استوری پروتکل در بلاکچین نمایش داده می‌شود و توسط یک توافق‌نامه قانونی الزام‌آور پشتیبانی می‌شود. این توافق‌نامه به قرارداد هوشمند نگاشت می‌شود و تضمین می‌کند هرگونه تراکنش، معاملات مجوز یا مکانیزم‌های اشتراک درآمد هم از نظر قانونی قابل اجرا باشند و هم به طور خودکار به صورت آنچین اجرا شوند.

PIL استوری پروتکل را قادر می‌سازد تا در حوزه‌های قضایی مختلف عمل کند، زیرا با کنوانسیون‌های جهانی IP مانند کنوانسیون برن (Berne) مطابقت دارد و آن را در اکثر بازارهای بزرگ قابل اجرا می‌کند.

PIL بسیار انعطاف‌پذیر و قابل تنظیم است و به سازندگان اجازه می‌دهد تا طیف وسیعی از شرایط را تنظیم کنند. این موارد عبارتند از:

• هزینه‌های پیش‌پرداخت برای صدور مجوز.
• درصد حق امتیاز برای آثار مشتق‌شده یا بازترکیب‌ها.
• محدودیت‌های استفاده (به عنوان مثال، استفاده غیرتجاری، محدودیت‌های جغرافیایی).

PIL مانند یک منوی کشویی از شرایط مجوز عمل می‌کند که سازندگان می‌توانند هنگام ثبت IP خود در استوری پروتکل، از بین آن‌ها انتخاب کنند. این امر تضمین می‌کند که همان IP را می‌توان تحت شرایط مختلف بسته به نوع استفاده یا دارنده مجوز (به عنوان مثال، شرایط متفاوت برای استودیوهای بزرگ در مقابل سازندگان مستقل) مجوز داد.

هنگامی که یک IP ثبت شد و شرایط آن تنظیم شد، استوری پروتکل به هر کسی اجازه می‌دهد تا با قرارداد هوشمند مجوز تعامل داشته باشد. هنگامی که شخص ثالثی می‌خواهد از IP استفاده کند، می‌تواند با تعامل با PIL و پرداخت هزینه‌های مورد نیاز، به طور خودکار مجوز ایجاد کند.

این فرآیند نیاز به مذاکرات دستی و بوروکراسی حقوقی را که به طور سنتی با صدور مجوز IP مرتبط است، از بین می‌برد. تمام مجوزها و حق امتیازها به طور خودکار مدیریت و توسط بلاکچین اجرا می‌شوند.

PIL همچنین صدور مجوز لیکویید را معرفی می‌کند که هر مجوز به عنوان یک NFT نمایش داده می‌شود. این مجوزها را می‌توان در بازارهای ثانویه معامله کرد و یک بازار لیکویید برای قراردادهای مجوز ایجاد کرد. این مفهوم به سازندگان اجازه می‌دهد تا از مجوزها و نه فقط از IPهای خود کسب درآمد کنند و فرصت‌های درآمد جدید و یک اکوسیستم IP پویاتر ایجاد کنند. همچنین به این معنی است که سازندگان می‌توانند تلاش‌های صدور مجوز خود را بدون زحمت و بدون تلاش قانونی اضافی، به بازارهای بیشتری گسترش دهند.

نتیجه‌گیری

استوری پروتکل مشابه نحوه معرفی مفهوم برنامه‌پذیری در پول توسط بیت‌کوین، از برنامه‌پذیری در IP پشتیبانی کرده و مالکیت معنوی را از دام اسناد قانونی رها می‌کند.

چشم‌انداز استوری پروتکل از یک اکوسیستم IP شبکه‌ای، ترکیب‌پذیر و بدون مجوز می‌تواند به خوبی به ستون فقرات موج بعدی نوآوری خلاقانه تبدیل شود. این پروتکل، مالکیت معنوی را از یک فرآیند پر مانع و مبتنی بر وکیل به یک سیستم در دسترس و خودکار تبدیل می‌کند.

در حالی که بدون شک چالش‌هایی به ویژه در تضمین کنترل دسترسی یکپارچه و مقیاس‌پذیری، در پیش است، رویکرد منبع باز استوری پروتکل و تعهد به مشارکت جامعه، آینده روشنی را نوید می‌دهد.

سوالات متداول (FAQ)