زمانی که نشانههای تورم در اقتصاد ظاهر میشوند، سرمایهگذاران بهدنبال راهی برای حفظ ارزش داراییهای خود میگردند؛ ابزاری که در برابر کاهش قدرت خرید پول مقاومت کند. طلا سالهاست که نقش یک پناهگاه امن را ایفا میکند و بهعنوان یکی از مهمترین ابزارهای «پوشش ریسک تورم» شناخته میشود. اما حالا در سال ۲۰۲۵، توجهها بیش از هر زمان دیگری به بیتکوین جلب شده است؛ دارایی دیجیتالی که بهواسطه عرضه محدود، رشد تقاضای جهانی و ورود بازیگران نهادی، یک گزینه نوظهور برای مقابله با تورم محسوب میشود. با اینحال، عدهای با استناد به نوسانهای شدید قیمت و تمرکز مالکیت آن معتقدند که بیتکوین هنوز فاصله معناداری با تعریف «ابزار پوشش ریسک تورم» دارد.
در این مطلب از میهن بلاکچین با ماه همراه باشید تا ببینیم تورم چیست، ابزارهای سنتی مقابله با تورم کدامند و چرا امروز بیتکوین یکی از گزینههای بحثبرانگیز برای این نقش است.
تورم چیست؟
تورم (Inflation) بهمعنای افزایش عمومی و مداوم سطح قیمت کالاها و خدمات در یک اقتصاد است که باعث کاهش قدرت خرید پول میشود. به بیان ساده، زمانیکه تورم بالا میرود با مقدار مشخصی پول، نمیتوان به اندازه قبل خرید کرد. برای اندازهگیری تورم معمولا از شاخصهایی مانند «شاخص قیمت مصرفکننده (CPI)» استفاده میشود که میانگین تغییر قیمت سبد مشخصی از کالاها و خدمات مصرفی خانوارها را بررسی میکند.
ابزارهای سنتی مقابله با تورم
سرمایهگذاران برای محافظت از دارایی خود در برابر اثرات فرسایشی تورم، معمولا سراغ داراییهایی میروند که یا ارزش ذاتی داشته باشند یا قیمت آنها همراه با تورم رشد کند. بهطور سنتی از داراییهای زیر برای پوشش تورم استفاده میشود:
- طلا: سالهاست که طلا بهعنوان یک پناهگاه امن شناخته میشود؛ در طول تاریخ ارزش خودش را حفظ کرده و در دورههای تورمی بهعنوان ذخیره ثروت در نظر گرفته میشود.
- املاک و مستغلات: قیمت ملک و همچنین درآمد حاصل از اجاره معمولا با تورم افزایش پیدا میکند. بههمین دلیل املاک و مستغلات یکی از گزینههای متداول برای پوشش تورم بهشمار میآیند.
- اوراق قرضه شناور با نرخ تورم: این اوراق که توسط دولتها یا شرکتها منتشر میشوند، میزان سودشان با نرخ تورم تنظیم میشود و به حفظ قدرت خرید سرمایهگذار کمک میکنند.
این داراییها بهدلیل ارزش ذاتی یا ارتباط مستقیم بازده آنها با نرخ تورم، سپرهای مناسبی برای مقابله با کاهش ارزش پول به حساب میآیند.
بیتکوین؛ طلای دیجیتال
در سالهای اخیر، بیتکوین هم بهعنوان یک راهکار مدرن به لیست داراییهای پوشش تورم اضافه شده است و بسیاری آن را «طلای دیجیتال» مینامند. طرفداران بیتکوین معتقدند که ساختار غیرمتمرکز و عرضه محدود ۲۱ میلیون واحدی آن باعث میشود که در برابر تورم مقاوم باشد.
برخلاف ارزهای فیات مانند دلار یا یورو که بانکهای مرکزی میتوانند آنها را بهطور نامحدود چاپ کنند، عرضه محدود و از پیش تعیینشده بیتکوین آن را مانند فلزات گرانبها به یک منبع کمیاب دیجیتال تبدیل میکند. همچنین، دسترسی جهانی به بیتکوین و بینیازی آن از سیاستهای پولی دولتها و نهادهای متمرکز، باعث شده تا برخی آن را یک ذخیره ارزش (Store of value) مناسب در برابر تورم بدانند.
آیا بیتکوین ابزار مناسبی برای مقابله با تورم است؟
ویژگیهایی همچون عرضه محدود، ساختار غیرمتمرکز و افزایش پذیرش از سوی نهادهای مالی باعث شده است که بیتکوین بهعنوان یک گزینه جذاب برای مقابله با تورم مطرح شود؛ بهویژه در دورههایی که ارزهای فیات با بیثباتی مواجه میشوند. دلایل مختلفی برای این دیدگاه وجود دارد:
پویایی عرضه و تاثیر آن بر بازار
یکی از ویژگیهای کلیدی بیتکوین، محدود بودن تعداد آن به ۲۱ میلیون واحد و نصف شدن پاداش استخراج در رویدادی به نام هاوینگ (Halving) است که هر چهار سال یکبار اتفاق میافتد. این دو عامل باعث ایجاد نوعی کمیابی دیجیتال میشوند. اما نکته اصلی، تاثیر این کمیابی بر تقاضاست. زمانی که تقاضا برای بیتکوین چه بهدلیل استقبال نهادهای مالی یا بیثباتیهای اقتصادی جهانی افزایش مییابد، عرضه محدود آن منجر به افزایش شدید قیمت میشود. این پویایی بین عرضه و تقاضا باعث میشود بیتکوین در دورههای تورمی جذاب بهنظر برسد؛ زیرا سرمایهگذاران بهدنبال جایگزینی برای کاهش ارزش ارزهای فیات میگردند.
تمرکززدایی و استقلال سیاست پولی
بیتکوین برخلاف ارزهای سنتی، تحت کنترل و تابع سیاستهای هیچ بانک مرکزی نیست. قوانین پولی آن کدگذاری شده و شفاف است و در معرض تغییرات ناگهانی مانند چاپ پول یا تغییر نرخ بهره قرار نمیگیرد. این ثبات و پیشبینیپذیری برای سرمایهگذارانی که از تورمهای ناشی از سیاستهای دولتی خستهشدهاند، بسیار ارزشمند است.
قابلیت جابهجایی و دسترسی جهانی
بیتکوین یک دارایی کاملا دیجیتال است که میتوان آن را بدون نیاز به بانک یا واسطه، بهسرعت و در سراسر جهان انتقال داد. این ویژگی برای مردم کشورهایی که بهخاطر تورم شدید یا محدودیتهای ارزی دنبال یک راه سریع و ایمن برای حفظ و انتقال داراییهای خود میگردند، اهمیت زیادی دارد.
پذیرش نهادی و تاثیر بر اعتبار بازار
در سالهای اخیر، با سرمایهگذاری شرکتهای بزرگی مانند استراتژی (مایکرواستراتژی سابق) و تسلا روی بیتکوین، نگاه بازار به این دارایی تغییر کرده است. این نوع پذیرش نهادی باعث افزایش مشروعیت و اعتبار بیتکوین شده و حالا بسیاری از افراد آن را یک سرمایهگذاری بلندمدت قابلقبول میدانند. هرچه پذیرش نهادی بیشتر شود، دید سرمایهگذاران عمومی به بیت کوین بهعنوان ابزاری برای محافظت در برابر تورم نیز تقویت میشود.
بیتکوین دربرابر تورم؛ تاثیر پذیرش نهادی
در حال حاضر ورود به بازار بیتکوین فقط مختص سرمایهگذاران خرد نیست. نهادهای مالی بزرگ که سالها از حاشیه نظارهگر این ماجرا بودند، اکنون با سرمایههای قابلتوجه پا به این عرصه گذاشتهاند و علاوهبر ارائه محصولات مختلف برای سرمایهگذاری روی بیتکوین، زیرساختهای پیشرفتهای را برای معامله و نگهداری این دارایی توسعه دادهاند.
متاپلنت و استراتژی؛ پیشگامان سرمایهگذاری نهادی بیت کوین
در سال ۲۰۲۵، پذیرش نهادی بیتکوین شتاب زیادی گرفته است. در میان این نهادها، دو شرکت بیش از دیگران جلب توجه کردهاند:
- استراتژی (قبلا مایکرواستراتژی نام داشت): این شرکت تحت مدیریت مایکل سیلر، حدود ۵۳۸٬۲۰۰ واحد بیتکوین در اختیار دارد که ارزش آن در آوریل ۲۰۲۵ تقریبا ۴۷ میلیارد دلار برآورد شده است.
- متاپلنت: این شرکت که به نام مایکرو استراتژی آسیا معروف شده، تا آوریل ۲۰۲۵ نزدیک به ۴۳۰ میلیون دلار بیتکوین خریداری کرده و قصد دارد این عدد را تا سال ۲۰۲۶ به ۲۱٬۰۰۰ واحد برساند.
رشد محصولات سرمایهگذاری در بیتکوین
راهاندازی صندوقهای قابلمعامله در بورس (ETF) اسپات بیتکوین، دسترسی سرمایهگذاران خرد و نهادی را به بیت کوین آسانتر کرده است. پیشبینی میشود که در ایالات متحده، ایتیافهای بیت کوین فقط در سهماهه دوم سال ۲۰۲۵ تا سقف ۳ میلیارد دلار سرمایه جذب کنند.
در حال حاضر مدیران شرکتهای سرمایهگذاری بزرگی مانند بلکراک (BlackRock) با گنجاندن بیتکوین در پورتفویهای پیشنهادی خود، این دارایی دیجیتال را وارد جریان اصلی بازارهای مالی سنتی کردهاند.
پیشرفت در زیرساختهای بازار بیتکوین
طی سالهای اخیر بهلطف مجموعهای از ارتقاهای زیرساختی، بازار بیت کوین رشد کرده و حرفهایتر شده است. برخی از اقدامات انجام شده عبارتند از؛
- راهحلهایی برای نگهداری حضانتی و بیمه دارایی: ارائه ابزارهایی برای نگهداری حرفهای و پوششهای بیمهای جدید، نگرانیها درباره از دست رفتن دارایی یا زیان و ضررهای سرمایهگذاری را کاهش داده است.
- چارچوبهای قانونی شفافتر: تدوین مقررات شفافتر باعث شده نهادها با اطمینان بیشتری سرمایهگذاری کنند.
- صرافیهای سطح سازمانی: راهاندازی صرافیهای سازمانی باعث بهبود نقدشوندگی و کیفیت اجرای معاملات شده است.
محدودیتها و نقدها در مورد بیت کوین بهعنوان پوشش تورم
اگرچه ویژگیهایی مانند عرضه محدود، ساختار غیرمتمرکز و قابلیت انتقال فرامرزی، بیت کوین را به ابزار مناسبی برای پوشش تورم تبدیل میکند؛ اما چند چالش و نقد جدی وجود دارد که باید به آنها هم توجه داشت:
نوسان شدید قیمت؛ دشمن حفظ ارزش
قیمت بیت کوین در ماه مارس از مرز ۱۰۹ هزار دلار عبور کرد؛ اما تنها چند هفته بعد به زیر ۷۵ هزار دلار کاهش یافت. در زمان نگارش نیز قیمت بیت کوین با ۵.۵٪ افت نسبت به سقف قبلی در حدود ۱۰۳ هزار دلار نوسان دارد.
در مقابل، ابزارهای سنتی پوشش تورم مانند طلا یا اوراق بهادار مصون از تورم (TIPS) بهندرت در طی یک ماه بیش از چند درصد کاهش مییابند. این نوع ثبات قیمت برای حفظ قدرت خرید اهمیت زیادی دارد.
جالب است بدانید که سرمایهگذاران بزرگی همچون استراتژی و متا پلنت نیز از نوسانهای بازار در امان نبودهاند. طبق گزارشها، شرکت استراتژی در سهماهه اول ۲۰۲۵ حدود ۵.۹۱ میلیارد دلار زیان تحققنیافته از محل نگهداری بیتکوین داشته و متاپلنت نیز از زیان خالص ۲.۱ میلیون دلاری در نه ماهه آخر سال ۲۰۲۴ خبر داده است.
ساختار غیرمتمرکز؛ در تئوری بله، در عمل نهچندان
اگرچه بیتکوین از نظر ساختاری بهصورت غیرمتمرکز طراحی شده است، اما در عمل تمرکز قدرت دیده میشود:
- تنها پنج استخر استخراج بیش از ۶۷٪ از قدرت هش شبکه را در اختیار دارند. این مسئله به نگرانیها درباره حملات ۵۱٪ دامن میزند.
- ۹۵٪ از بیتکوینهای در گردش در اختیار ۲٪ از کیفپولها است.
این تمرکز قدرت عملا با ادعای بیتکوین بهعنوان یک دارایی ایمن و دموکراتیک در تضاد است.
محدود بودن استفاده عملی؛ جنبه سفتهبازانه
با وجود تبلیغات گسترده، بیتکوین بهدلایل زیر هنوز در زندگی روزمره کاربرد زیادی ندارد:
- کارمزدهای شبکه در اغلب مواقع بین ۵ تا ۱۵ دلار است.
- شبکه لایتنینگ که برای تسهیل تراکنشها و کاهش هزینهها طراحی شده بود، هنوز پیچیدگیهای خاص خودش را دارد و با کمبود منابع مواجه است.
در مقابل، استیبلکوینهایی مانند تتر (USDT) و یواسدی کوین (USDC) بیش از ۶۰٪ از کل معاملات دنیای ارزهای دیجیتال را بهخودشان اختصاص میدهند.
نتیجهگیری
بیتکوین بهدلیل ویژگیهایی مانند عرضه محدود، ساختار غیرمتمرکز و دسترسی جهانی، از نظر بسیاری از افراد بهعنوان یک ابزار مناسب برای حفظ ارزش در برابر تورم شناخته میشود. بهویژه اینکه در سالهای اخیر با افزایش استقبال نهادهای مالی، شفافتر شدن چارچوبهای قانونی و توسعه زیرساختهایی مانند ETFها و خدمات بیمهای، مشروعیت و اعتبار بیشتری در بازارهای مالی پیدا کرده است.
با این حال، رفتار قیمتی بیتکوین همچنان شبیه به سهام حوزه فناوری، پرریسک و نوسانی است. این یعنی اگرچه ممکن است سرمایهگذاری روی بیت کوین در شرایطی سودآور باشد؛ اما به همان اندازه احتمال سقوط ناگهانی قیمت هم وجود دارد. برخلاف ابزارهای سنتی پوشش تورم مانند طلا یا اوراق قرضه مصون از تورم، بیتکوین هنوز یک گزینه پرریسک و ناپایدار محسوب میشود.
نظر شما چیست؟ آیا بیتکوین را یک پناهگاه امن در برابر تورم میدانید یا آن را بیشتر یک ابزار سوداگرانه میبینید؟
