بیت کوین سال‌هاست که ستون اصلی بازار ارزهای دیجیتال محسوب می‌شود و دامیننس آن بر این بازار، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های چرخه‌های صعودی و نزولی بوده است. اما اگر روزی این سلطه از بین برود یا قیمت بیت کوین ناگهان ۵۰٪ سقوط کند، چه بر سر سایر رمزارزها خواهد آمد؟ در چنین شرایطی احتمالا توجه بازار به ارزهایی مثل اتریوم، ریپل، سولانا یا BNB جلب خواهد شد؛ ارزهای دیجیتالی که شاخصی مهم برای ارزیابی واکنش کل بازار خواهند بود. 

در این مقاله از میهن بلاکچین به صورت گام به گام بررسی می‌کنیم که چطور می‌توان وابستگی آلت کوین‌ها به بیت کوین را اندازه‌گیری کرد، ریسک‌های احتمالی را سنجید و در نهایت استراتژی‌هایی برای پوشش ریسک در برابر شوک‌های قیمتی بیت‌کوین طراحی کرد. توصیه می‌کنیم این مطلب را تا انتها مطالعه کنید.

چرا دامیننس بیت کوین اهمیت دارد؟

در بازارهای سنتی سهام، زمانی که بزرگترین شرکت یک صنعت دچار مشکل می‌شود، اثرات منفی آن بلافاصله به سایر شرکت‌ها نیز سرایت می‌کند. شرکت‌های کوچک‌تر به‌دلیل وابستگی به اکوسیستم، زنجیره تأمین، اعتبار یا اعتماد سرمایه‌گذاران شرکت اصلی، ارزش خود را از دست می‌دهند. همین منطق در دنیای ارزهای دیجیتال نیز صادق است؛ بیت کوین نقش «دارایی لنگر» یا Anchor Asset را دارد. هر زمان که بیت کوین تضعیف شود، احساس ثبات و جهت در کل بازار از بین می‌رود.

در طول تاریخ، بیت کوین همواره پیشتاز بازار بوده و بخش بزرگی از مارکت کپ کلی را در اختیار داشته است. به همین خاطر دامیننس آن که سهم کلی بیت کوین از مارکت کپ کل بازار کریپتو را نشان می‌دهد اهمیت بسیار زیادی دارد. بیشتر آلت کوین‌ها از جمله اتریوم و ریپل هم به این دامیننس واکنش زیادی نشان می‌دهند و با بیت‌کوین همبستگی دارند.

به عنوان مثال، پس از اعلام تعرفه‌های تجاری جدید آمریکا بر واردات از چین در تاریخ ۱۰ اکتبر ۲۰۲۵، بازار کریپتو با فشار فروش گسترده‌ای مواجه شد و قیمت بیت کوین به شدت کاهش یافت. طبق داده‌های کوین‌متریکس، در آن بازه همبستگی بیت‌کوین و اتریوم از ۰.۶۹ به ۰.۷۳ و همبستگی بیت‌کوین و ریپل از ۰.۷۵ به ۰.۷۷ افزایش یافت.

این افزایش همبستگی نشان می‌دهد که در شرایط بحران، بازار کریپتو یک اکوسیستم یکپارچه از ریسک می‌شود؛ جایی که حتی پروژه‌های با کاربرد واقعی و پرطرفدار هم از سقوط کلی در امان نمی‌مانند. در چنین موقعیتی، سرمایه‌گذاران تمایزی میان «کاربرد» و «قیمت» قائل نمی‌شوند؛ تنها به‌دنبال خروج از بازارند. 

در واقع، همبستگی مثبت بالا به‌عنوان شاخصی تجربی از ریسک سیستماتیک عمل می‌کند و نشان می‌دهد بازار، تمام رمزارزها را یک طبقه دارایی واحد در نظر می‌گیرد. بنابراین، اگر سقوطی به رهبری بیتکوین رخ دهد، موج آن بی‌درنگ به اتریوم و ریپل نیز سرایت خواهد کرد.

چگونه ریسک از بیت کوین به آلت کوین‌ها منتقل می‌شود؟

تحلیل‌ها نشان می‌دهد در صورت افت شدید قیمت یا کاهش دامیننس بیت کوین، آلت کوین‌هایی مثل اتریوم و ریپل احتمالاً مسیر مستقلی طی نخواهند کرد. اثر این بحران از دو مسیر عمده منتقل می‌شود:

۱- نقدینگی و ساختار بازار

در این حالت ساختار کلی بازار شامل بازار مشتقات، جریان‌های معاملاتی و رفتار سرمایه‌گذاران دچار اختلال می‌شود. ریزش سنگین بیت کوین معمولا موج گسترده‌ای از لیکویید شدن‌ها و فروش‌های زنجیره‌ای را به همراه دارد. نقدینگی به سرعت از بازار خارج می‌شود و قیمت تمام رمزارزها، صرف‌نظر از داستان فاندامنتال آنها کاهش می‌یابد؛ چراکه همگی در یک «سبد ریسک مشترک» قرار دارند.

۲- احساسات بازار

بیت کوین، به‌عنوان نخستین دارایی غیرمتمرکز، نماد فلسفه کل صنعت کریپتو است. افت شدید آن، اعتماد به پایداری این صنعت را به‌طور جدی تضعیف می‌کند. در چنین فضایی، ترس بر بازار حاکم شده و سرمایه‌گذاران به سمت دارایی‌های امن‌تر مانند طلا یا ارزهای فیات حرکت می‌کنند. نتیجه این وضعیت، بازار خرسی طولانی‌مدت و کاهش تمایل به سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی مانند اتریوم و ریپل خواهد بود.

چگونه می‌توان وابستگی و ریسک ناشی از بیت کوین را اندازه‌گیری کرد؟

برای ارزیابی دقیق تأثیر شوک بیت کوینی بر آلت‌کوین‌ها، می‌توان از یک فرآیند تحلیلی چهارمرحله‌ای استفاده کرد:

گام اول: تعریف سناریوی شوک

این ارزیابی از تعیین سناریوی شوک بیت‌کوین آغاز می‌شود؛ مثلاً سقوط ۵۰٪ قیمت در بازه ۳۰ روزه یا کاهش دامیننس بازار از ۶۰٪ به ۴۰٪.

گام دوم: سنجش میزان همبستگی

در این مرحله، می‌توانیم با ضریب همبستگی پیرسون (Pearson Correlation) بین بازده روزانه بیت کوین و آلت کوین‌هایی مثل اتریوم و ریپل، رابطه آنها را تعیین کنیم. این شاخص، میزان وابستگی خطی میان دارایی‌ها را نشان می‌دهد. هرچه مقدار آن به +۱ نزدیک‌تر باشد، وابستگی بیشتر است.

گام سوم: برآورد واکنش قیمتی

با استفاده از داده‌های همبستگی، می‌توان ضریب بتا (β) هر آلت‌کوین نسبت به بیت کوین را از طریق تحلیل رگرسیون محاسبه کرد. این ضریب نشان می‌دهد به ازای هر تغییر یک‌واحدی در قیمت بیت کوین، قیمت آلت‌کوین چند درصد تغییر خواهد کرد.

برای مثال، اگر ضریب بتای اتریوم نسبت به بیت کوین ۱.۱ باشد و بیت کوین ۵۰٪ سقوط کند، انتظار می‌رود قیمت اتریوم حدود ۵۵٪ کاهش یابد.

گام چهارم: تنظیم برای ریسک نقدینگی و ساختاری

در نهایت باید ریسک‌های ساختاری بازار نیز در نظر گرفته شود. عمق پایین دفاتر سفارش می‌تواند ریسک نقدینگی را افزایش دهد و حجم بالای معاملات اهرمی احتمال سقوط‌های دومینویی را بیشتر می‌کند.

بنابراین اگر افت ۵۵ درصدی پیش‌بینی‌شده با کمبود نقدینگی در بازار همراه شود، ریزش واقعی ممکن است تا ۶۵٪ هم برسد. بنابراین بررسی نقدینگی بازار و میزان اهرم فعال در بازار فیوچرز برای پیش‌بینی شدت واکنش آلت کوین‌ها به ریزش بیت کوین اهمیت زیادی دارد.

تجربه‌های تاریخی و الگوی تکرارشونده در بازار

در بازارهای سنتی سقوط شدید شاخص‌هایی مانند S&P 500 یا ورشکستگی یک کارگزار بزرگ، معمولاً باعث «فرار ناگهانی سرمایه» به سمت دارایی‌های امن می‌شود؛ پدیده‌ای که در اقتصاد به آن آلودگی مالی (Financial Contagion) گفته می‌شود. بازار ارزهای دیجیتال نیز همین الگو را دارد، با این تفاوت که واکنش‌ها سریع‌تر و شدیدترند، چراکه محور همه چیز بیت کوین است.

اتفاقات ناگهانی مثل ورشکستگی صرافی FTX یا فروپاشی اکوسیستم ترا نشان دادند که سقوط بیت کوین، عملا با ریزش سایر ارزهای دیجیتال همراه می‌شود. در چنین شرایطی نقدینگی به سمت استیبل کوین‌ها حرکت کرده یا از بازار خارج می‌شود.

اتریوم با وجود کاربردهای گسترده‌ای که دارد و سیستم استیکینگش، از این قاعده مستثنی نیست و دنباله‌روی بیت کوین است. در حقیقت، در زمان بحران، همبستگی اتریوم با بیت کوین بالاتر می‌رود چراکه سرمایه‌گذاران نهادی هر دو دارایی را پرریسک تلقی می‌کنند. با این حال ویژگی‌های خاص اتریوم از جمله عرضه قفل‌شده برای استیکینگ یا اکوسیستم گسترده دیفای آن می‌تواند باعث شود پس از فروکش‌کردن بحران، قیمت سریع‌تر بازیابی شود.

نکته جالب اینجاست که اگرچه بیت کوین معمولاً همبستگی کمی با شاخص S&P 500 دارد، اما در دوره‌های بحران‌های مالی جهانی (مانند شیوع ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰)، همبستگی آن با بازار سهام به‌شدت افزایش می‌یابد.

چگونه از پورتفوی خود در برابر افت بیت کوین محافظت کنیم؟

زمانی که بیت‌ کوین سلطه خود را بر بازار از دست می‌دهد یا قیمتش سقوط می‌کند، تنها «تنوع‌بخشی معمولی» به پرتفوی دیگر کارساز نیست. تجربه نشان داده در زمان شوک‌های بزرگ بازار، ارتباط بین دارایی‌های مختلف آن‌قدر زیاد می‌شود که تقریباً تمام مزایای تنوع از بین می‌رود. برای همین، باید با استراتژی‌های دقیق‌تر، از پرتفوی خود محافظت کنید.

استفاده از ابزارهای مشتقه

در دوران ترس و وحشت بازار، معمولا قیمت قراردادهای آتی بیت کوین از بازار اسپات کمتر می‌شود. این تفاوت می‌تواند فرصت‌هایی برای تریدرهای حرفه‌ای ایجاد کند تا با انجام آربیتراژ سود بگیرند. این روش نوعی پوشش ریسک در برابر نوسانات است.

به بیان ساده، این افراد از اختلاف میان قیمت بازار آتی و اسپات بهره می‌برند تا سودی کم‌ریسک کسب کنند و در عین حال، از نوسانات شدید بازار در امان بمانند. این نوع معاملات به‌جای تکیه بر جهت قیمت، بر پایه‌ استفاده از ناکارآمدی‌های موقتی بازار شکل می‌گیرد.

تنوع با دارایی‌های مقاوم در برابر ریسک

بهتر است بخشی از سبد سرمایه خودتان را به دارایی‌های اختصاص دهید که در برابر نوسانات بازار مقاومت بیشتری دارند، مثل توکن‌های طلای توکنیزه‌شده، دارایی‌های دنیای واقعی توکنیزه‌شده (RWAs) یا حتی استیبل‌کوین‌های پشتوانه‌دار.

این دارایی‌ها نقش «ذخیره نقدینگی ایمن» را بازی می‌کنند؛ یعنی وقتی بازار رمزارزها سقوط می‌کند، می‌توانند ارزش کل پرتفوی شما را حفظ کنند.

رصد همبستگی‌ها و دامیننس بیت کوین

به همبستگی کوتاه‌مدت بیت کوین با اتریوم و ریپل توجه کنید. اگر این نسبت‌ها افزایش یابد، نشانه‌ای از این است که همه بازار در حال پیروی کردن از پادشاه رمزارزهاست، به همین خاطر متنوع‌کردن پورتفولیو دیگر چندان موثر نخواهد بود و باید برای پوشش ریسک اقدام کنید.

تغییر پورتفولیو به سمت دارایی‌های سودده

در دوران رکود یا افت بازار، می‌توان بخشی از سرمایه را به دارایی‌هایی منتقل کرد که صرف‌نظر از جهت بازار، بازدهی ایجاد می‌کنند. مثلا استیکینگ، وام‌دهی رمزارزها یا تامین نقدینگی. درآمد ثابت حاصل از این فعالیت‌ها می‌تواند تا حدی زیان‌های ناشی از افت قیمت‌ها را جبران کرده و روند بازیابی سبد سرمایه‌تان را تسریع کند.

سخن پایانی

بازار ارزهای دیجیتال، همچنان در مدار بیت کوین می‌چرخد؛ پادشاهی که اگر بلرزد، کل قلمروش به لرزه درمی‌آید. اتریوم، ریپل و دیگر آلت‌کوین‌ها هرچقدر هم از نظر فناوری و کارایی پیشرفت کنند، هنوز در سایه نوسانات بیت کوین زندگی می‌کنند. این یعنی هر حرکت بزرگ بیت کوین، همچنان تعیین‌کننده مسیر کل بازار است.

اما این واقعیت، جنبه‌ دیگری هم دارد: در هر سقوط، فرصتی نهفته است. شناخت درست از روابط بین دارایی‌ها، درک رفتار سرمایه‌گذاران و آمادگی برای شوک‌های بزرگ، می‌تواند تفاوت میان «وحشت‌زده‌ها» و «برندگان بعدی» بازار باشد. در بازاری که همه‌چیز به هم ارتباط دارد، تنها کسانی دوام می‌آورند که پیش از بحران فکر کرده‌اند، نه پس از آن.

پس به‌جای ترس از افت بیت کوین، آن را به‌عنوان آزمونی برای بلوغ خود در دنیای کریپتو ببینید — آزمونی که اگر از آن سربلند بیرون بیایید، درک عمیق‌تری از بازار و قدرتی واقعی برای تصمیم‌گیری خواهید داشت.