مالیات بر رمزارزها مدت‌ها است که به یکی از بزرگ‌ترین سوالات سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بازار کریپتو تبدیل شده اما هنوز اطلاعات جامع و کاملی درباره این مسئله وجود ندارد. طبق داده‌های موجود هنوز مالیات مشخصی برای کاربران بازار کریپتو وضع نشده و تمرکز اصلی بانک مرکزی و اداره امور مالیاتی بر شناسایی حساب‌های تجاری ثبت‌نشده است. در این مطلب از میهن بلاکچین علاوه بر بررسی وضعیت مالیات رمزارزها در ایران، به چگونگی شناسایی حساب‌های تجاری برای اخذ مالیات، مبنای آن و مالیات ایرانیان مقیم خارج پرداخته‌ایم.
قوانین مربوط به مالیات بر رمزارزها در ایران
نیما نعیمی‌خواه، کارشناس بازار رمزارزها و عضو انجمن بلاکچین ایران، در رابطه مالیات بر رمزارزها برای کاربران بازار کریپتو اعلام کرد:
این مسئله را باید در ابعاد مختلف بررسی کرد؛ چراکه هنوز اطلاعات رسمی درباره آن در اداره امور مالیاتی وجود ندارد. به صورت جسته و گریخته مصاحبه‌هایی در این زمینه انجام شده اما هنوز دستورالعمل رسمی توسط اداره امور مالیاتی منتشر نشده است.
با وجود این، نعیمی‌خواه در رابطه با مالیات کسب‌وکارهای کریپتویی اعلام کرد:
با این حال، سازمان امور مالیاتی در سال‌های گذشته اینتاکدی تحت عنوان «۳۰۱۰۲۳۰» را به کسب‌وکارهای رمزارزی از جمله صرافی‌ها و سکوهای تبادل اختصاص داد. این اینتاکد نشان می‌دهد که کسب‌وکارهای کریپتویی تحت عنوان واسطه‌گر مالی در نظر گرفته شده‌اند و پول کاربر به صورت امانی به آن‌ها واریز شده است. در نتیجه معاملات آن‌ها مشمول کارمزد می‌شود و ۶۰٪ از این کارمزد که به عنوان درآمد کسب‌وکار در نظر گرفته می‌شود، شامل مالیات خواهد شد. با وجود این، جزییات دقیق این کارمزد هنوز به طور کامل تایید نشده و کسب‌وکارها در تلاش هستند بخشی از هزینه‌های خود را از آن کم کنند. علاوه‌براین کسب‌وکارها ۹٪ از درآمد خود از محل کارمزدها را به عنوان مالیات ارزش افزوده پرداخت می‌کنند. در نتیجه، کسب‌وکارها به طور کامل مالیات تبادل خود را پرداخت می‌کنند.
او در جمع‌بندی صحبت‌های خود درباره مالیات بر رمزارزها خاطرنشان کرد:
به طور کلی سازوکار رسمی مالیات کاربران صنعت رمزارزها هنوز به طور کامل تعیین نشده است. هرچند بعضی از دولتمردان اعلام کرده‌اند که معاملات رمزارزها هم باید مشمول مالیات شود، رویه این بخش هنوز به طور کامل مشخص نشده و چالش‌هایی مثل محاسبه تورم رفع نشده است. در نتیجه خلاء قانون‌گذاری برای کاربران بازار رمزارزها همچنان وجود دارد و به صورت رسمی اطلاعیه‌ای در مورد آن ابلاغ نشده، اما قوانین مربوط به کسب‌وکارها تا حدودی مشخص شده و فقط جزییات آن باقی مانده است.
شناسایی حساب‌های تجاری برای اخذ مالیات
بررسی‌های میهن بلاکچین از اداره مالیات و دفاتر حسابداری نشان می‌دهد که اداره امور مالیاتی برای دریافت مالیات بیشتر روی کارت خوان‌ها تمرکز دارد، نه حساب‌های بانکی. علاوه بر این، طبق قانون هر حسابی که ۱۰۰ تراکنش واریزی به ارزش ۳۵ میلیون تومان در ماه داشته باشد، حساب تجاری محسوب شده و مشمول مالیات می‌شود. بانک مرکزی و اداره مالیات چنین تراکنش‌هایی را رصد کرده و به آن‌ها دسترسی دارند. این سازمان‌ها سپس شغل صاحب حساب را بررسی کرده و طبق آن مالیات مربوطه را دریافت می‌کنند.
در نهایت اگر شغل صاحب حساب با حجم تراکنش‌های او مرتبط نباشد، بیشتر آن را بررسی خواهند کرد. البته بعضی از حساب‌ها ممکن است به طور اتفاقی با چنین رویه‌ای مواجه نشوند. توجه داشته باشید که پیش نیاز ۱۰۰ تراکنش واریزی به ارزش ۳۵ میلیون تومان در ماه باید وجود داشته باشد. در نتیجه اگر فردی در یک ماه ۵۰ تراکنش واریزی داشته باشد و ارزش آن‌ها به ۳۵ میلیون تومان برسد یا ۱۵۰ تراکنش واریزی داشته باشد و ارزش آن‌ها به ۲۰ میلیون تومان برسد، تحت پیگرد بانک مرکزی قرار نمی‌گیرد.
علاوه بر این اگر تراکنش‌های مذکور فقط در چند ماه محدود انجام شود و باقی سال انجام نشود، ریسک رسیدگی آن‌ها وجود دارد، اما این مسئله به شدت به شغل فرد بستگی دارد. گفتنی است که بانک مرکزی الگوریتم‌های پیشرفته‌ای برای بررسی حساب‌های بانکی دارد و فرآیند آن باز هم به مسائلی مثل شغل فرد، کارت خوان‌های کسب‌وکارها و چگونگی تراکنش‌ها بستگی دارد. در نتیجه به نظر می‌رسد که بانک‌های عادی برای دریافت مالیات رمزارزها به بانک مرکزی متکی هستند.
مبنای شناسایی حساب‌های تجاری
طبق گفته‌های علیرضا غفاری، معاون اداره مبارزه با پولشویی بانک مرکزی، مبنای شناسایی حساب‌های افراد برای دریافت مالیات فقط یک حساب نیست. مبنای اصلی کد ملی افراد است و اگر کل تراکنش‌های واریزشده به حساب‌های یک فرد حقیقی در یک ماه به ۱۰۰ مورد برسد و مجموع واریزی آن‌ها ۳۵ میلیون تومان باشد، مالیات تمام این حساب‌ها محاسبه خواهد شد. در نتیجه افراد با توزیع تراکنش‌های واریزی به چند حساب نمی‌توانند از پرداخت مالیات فرار کنند. با این حال اگر فرد حساب مشخصی را به سازمان امور مالیاتی معرفی کرده و همه فعالیت‌های تجاری خود را با آن انجام دهد، بقیه تراکنش‌های واریزی به سایر حساب‌های غیرتجاری او مشمول مالیات نمی‌شود.
طبق گزارش‌های موجود ۰.۵ تا ۲٪ از افراد مشمول قواعد شناسایی حساب‌های تجاری می‌شوند و این قانون بیشتر برای کسب‌وکارهایی تصویب شده که در فضای مجازی به خرید و فروش کالا یا خدمات می‌پردازند. در نتیجه این مسئله مختص مالیات بر بازار رمزارزها نیست. متقاضیان برای بررسی حساب‌های بانکی خود می‌توانند با مراجعه به وب سایت «gov.ir» و ثبت شماره حسابشان بررسی کنند که آیا مشمول مالیات می‌شوند یا خیر.
مالیات ایرانیان مقیم خارج
طبق ماده ۱۸۰ قانون مالیات‌های مستقیم، هر شخص حقیقی می‌تواند با ارائه گواهی نمایندگی‌های مالی یا سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج ثابت کند که مالیات درآمد یک سال خود را به یکی از کشورهای خارجی پرداخت کرده، از لحاظ مالیاتی در آن سال مقیم خارج از کشور شناخته می‌شود. با این حال اگر یک شخص یکی از شرایط زیر را داشته باشد، دیگر مقیم خارج از کشور شناخته نمی‌شود:
- در سال مالیاتی مورد نظر در ایران شغل داشته باشد.
- حداقل ۶ ماه متوالی یا متناوب از سال مالیاتی مورد نظر را در ایران باشد.
- به خاطر انجام ماموریت یا معالجه یا امثال آن به خارج رفته باشد.
علاوه بر این اگر یک فرد یا شرکت ایرانی، درآمدی از خارج کشور دارد و مالیات آن را به دولت محل تحصیل درآمد پرداخت کند و این درآمد را در اظهارنامه یا ترازنامه و حساب سود و زیان خود اعلام کند، می‌تواند مبلغ مالیات پرداختی خود در خارج از کشور یا مبلغ مالیاتی که با توجه به کل درآمد مشمول مالیات او محاسبه می‌شود (هر کدام که کم‌تر باشد) را از مالیات درآمد خود کسر کند.
