چطور پروژههای اسکم (Crypto Scam) را بشناسیم؟ این سوالی است که بعد از فراگیر شدن ارزهای دیجیتال زیاد به گوشمان خورده است. در صنعت کریپتو هرچه استقبال سرمایه‌گذاران جدید از رمزارزها بیشتر شد، پروژههای کلاهبرداری کریپتویی هم بیشتر شدند. طبق گزارش چینالیسس، پروژههای راگ‌پول (Rugpull) با اختصاص ۳۷ درصد از کل درآمد پلتفرم‌های کلاهبرداری و ارزشی بالغ بر ۲.۸ میلیارد دلار، بزرگترین بخش اسکم سال ۲۰۲۱ (سال ۹۹ و ۱۴۰۰) بودند. با میهن بلاکچین همراه باشید تا ابتدا ببینیم راگ‌پول چیست و سپس راهکارهای شناسایی پروژههای اسکم را بررسی کنیم.
راگ‌پول (Rug Pull) چیست؟
به زبان ساده باید گفت کلاهبرداری راگ پول زمانی اتفاق می‌افتد که توسعه‌دهندگان پول سرمایه‌گذاران را می‌گیرند و دیگر خبری از آن‌ها نیست.
بزرگترین کلاهبرداری راگ‌پول سال ۲۰۲۱ به صرافی متمرکز Thodexa مستقر در ترکیه مربوط می‌شود. در آن زمان، بلافاصله بعد از توقف امکان برداشت وجوه کاربران، مدیرعامل صرافی هم ناپدید شد.
در کلاهبرداری راگ پول چه اتفاقی می‌افتد؟
کلاهبرداری‌های راگ‌پول، عمدتا به دو روش زیرپای سرمایه‌گذاران خالی می‌شود؛ یکی حذف نقدینگی از استخرهای نقدینگی و دیگری فروش ناگهانی تمام توکن‌ها توسط توسعه‌دهندگان پروژه.
- حذف نقدینگی استخرها
در فضای کریپتوکارنسی‌ها، بخشی به نام استخر نقدینگی (Liquidity Pool) وجود دارد. در واقع، استخر نقدینگی مجموعه‌ای از وجوه سرمایه‌گذاران است که در یک قرارداد هوشمند (Smart Contract) قفل می‌شود. به طور مثال، در مورد جفت ارز بیت کوین – اتریوم (BTC-ETH) کاربر می‌تواند در یک استخر نقدینگی بیت کوین را به اتر و بالعکس تبدیل کند. هر کسی می‌تواند یک ارز دیجیتال ایجاد کند و رمزارزهای ارزشمند مانند بیت کوین یا اتریوم را به عنوان پشتوانه آن معرفی کند. کاربرانی که بدون تحقیق اقدام به خرید این‌گونه ارزها می‌کنند، فقط زمانی پی به اشتباهشان می‌برند که می‌فهمند امکان فروش ندارند؛ زیرا توسعه‌دهندگان پروژه ناگهان امکان فروش را غیرفعال می‌کنند و اسکم بودن پروژه مشخص می‌شود.
- توسعه‌دهندگان ناگهان توکن‌های خود را می‌فروشند
معمولا در پروژههای کلاهبرداری کریپتویی، توسعه‌دهندگان تلاش می‌کنند با تبلیغات مختلف قیمت ارزهای دیجیتال را به یکباره افزایش دهند. پروژه اسکم نکو اینو (Neko Inu) یک نمونه بارز است؛ نکو اینو جزو بازی‌های کسب درآمدی یا Play to Earn بود. در این پروژه به بازیکنان وعده دادند در ازای مشارکت، USDT کسب کنند.
روش‌های شناسایی پروژه های اسکم ارز دیجیتال چیست؟
گرچه در بازار ارزهای دیجیتال بارها و بارها شاهد پروژههای کلاهبرداری بودیم و کاربران زیادی هم قربانی شدند؛ اما همه چیز در گرو دانش و آگاهی کاربر است. خوشبختانه روش‌هایی برای شناسایی پروژه های کلاهبرداری وجود دارد:
۱. در بازار ارزهای دیجیتال به اینفلوئنسرها متکی نباشید
توسعه‌دهندگان پلتفرم‌های کریپتویی، برای موفقیت و تبلیغ پروژههای خود به اینفلوئنسرها پول می‌دهند. اینفلوئنسرها برای هر پست اینستاگرامی مبالغ بالایی بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ دلار می‌گیرند. برخی از آن‌ها حتی بدون کوچک‌ترین اطلاعاتی، در مورد پروژه تبلیغ می‌کنند. کیم کارداشیان یکی از اینفلوئنسرهای پرطرفدار است. توسعه‌دهندگان ارز دیجیتال اتریوم مکس (EthereumMax) برای تبلیغ این توکن از کیم کارداشیان کمک گرفتند؛ اما مدتی نگذشت که موضوع شکایت سرمایه‌گذاران از او به دلیل مشارکت در پامپ و دامپ قیمت مطرح شد. طبیعتا این ارز دیجیتال به دلیل مشابهت اسمی، هیچ ارتباطی با اتریوم (ETH) ندارد.
مقایسه نمودار قیمت پروژه اسکم EthereumMax با نمودار قیمت اتریوم گویای همه چیز است.
۲. به وبسایت پروژههای کریپتویی دقت کنید
گرچه ظاهر وبسایت پروژه‌ها سرنخ خوبی برای شناسایی پروژههای اسکم است؛ اما قطعا احساس شما همیشه درست نیست. گاهی وبسایت پروژههای اسکم ظاهری مناسب و مطلوب دارند. بنابراین، بررسی زمان ایجاد نام و تاریخ انقضای دامنه سایت گزینه بهتری است. اگر وبسایت یک پروژه کریپتویی تا زمان انقضای دامنه مهلت چندانی ندارد، چه کسی می‌داند بعد از این تاریخ چه اتفاقی می‌افتد!
۳. توسعه‌دهندگان پروژههای کریپتویی را بررسی کنید
ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) بنیانگذار اتریوم و آناتولی یاکوونکو (Anatoly Yakovenko) بنیانگذار پلتفرم سولانا (Solana) است. این افراد کاملا شناخته شده هستند و اطلاعات آن‌ها در دسترس عموم قرار دارد؛ اما هویت بنیانگذاران برخی پروژههای کریپتویی مشخص نیست.
چند سال پیش، شرکت فناوری انویدیا (Nvidia) یک وبسایت الگوریتمی به نام This Person Does Not Exist را طراحی کرد. این سایت تصاویر افرادی را ایجاد می‌کند که در دنیای واقعی وجود ندارند. با هر بار به‌روزرسانی صفحه، تصویر متفاوتی را دریافت می‌کنید. این تصاویر کامپیوتری هستند و توسعه‌دهندگان پروژههای کلاهبرداری می‌توانند از این نرم‌افزار برای بازسازی تصاویر جعلی استفاده کنند. بهتر است کمی زمان بگذارید و در مورد بنیانگذاران پروژه در گوگل جستجو کنید. در صورتی که اطلاعاتی پیدا نکردید، احتمال کلاهبرداری بودن پروژه قوت می‌گیرد.
۴. وایت پیپر پروژه‌ها را مطالعه کنید
بهترین نمونه در این خصوص، وایت پیپر بیت کوین است. چراکه همه اطلاعات لازم در اختیار کاربران قرار دارد. در وایت پیپر ارزهای دیجیتال باید اطلاعاتی از قبیل نحوه عملکرد پلتفرم، کاربرد کوین یا توکن و تیم فنی و اجرایی مشخص شود. متن کامل Whitepaper بیت کوین را می‌توانید در مقاله زیر مطالعه کنید، تا متوجه شوید که یک وایت پیپر خوب چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد.
۵. آیا به پروژه مشکوک هستید؟ رنگ و بوی کلاهبرداری دارد؟
سگ‌ها از حس بویایی قوی خود برای شناسایی مجرمان استفاده می‌کنند. ما هم می‌توانیم با استفاده از سایت Token Sniffer برای یافتن پروژههای کلاهبرداری استفاده کنیم. هرچه رتبه رمزارز پایین‌تر باشد، پروژه مشکوک‌تر است؛ همچنین این سایت دائما پروژههای جدید کلاهبرداری را به‌روزرسانی می‌کند. بنابراین نگران قدیمی شدن اطلاعات نباشید. معیار توکن اسنیفر امتیاز ۰ تا ۱۰۰ است و ارزهایی که امتیاز صفر بگیرند به احتمال بیشتری کلاهبرداری هستند. توجه داشته باشید که داده‌های این سایت صددر‌درصد بدون خطا نیست و نباید به عنوان یک معیار اصلی استفاده شود.
۶. دارایی هولدرهای بزرگ پروژه چقدر است؟
طبق داده‌های سایت تحلیلی کوین‌کارپ (Coincarp) صد هولدر برتر اتریوم مجموعا حدود ۴۰ درصد موجودی کوین اتر (ETH) را در اختیار دارند.
حالا این آمار را با شیبا اینو مقایسه کنید. صد هولدر برتر مالک ۸۰ درصد توکن‌های موجود هستند. اگر این هولدرها تصمیم به فروش بگیرند، قطعا قیمت شیبا اینو سقوط می‌کند. این نکته به معنای کلاهبرداری بودن پروژه نیست؛ اما به هر حال آگاهی از جزئیات هر پروژه یک ضرورت است.
۷. نقدینگی هر پروژه کریپتویی چقدر است؟
در سایت www.Dex.guru نقدینگی ارز دیجیتال موردنظر را بررسی کنید. به طور مثال در تصویر زیر نقدینگی اتریوم بسیار بالا و معادل ۳.۷۱ میلیارد دلار است.
نقدینگی اتریوم را با نینجا فلوکی (Ninja Floki) که فقط ۶۰ هزار دلار نقدینگی دارد مقایسه کنید.
نکته مهم دیگر در مورد نقدینگی بررسی قفل بودن نقدینگی و مدت زمان آن است. هر چه مدت‌زمان قفل نقدینگی بیشتر باشد، معیار بهتری داریم. برای این کار هم می‌توانیم از سایت Token Sniffer استفاده کنیم. هرچه نقدینگی بیشتر و مدت‌زمان قفل آن هم طولانی‌تر باشد احتمال راگ‌پول بودن پروژه کمتر است.
جمع‌بندی
فضای کریپتو به سرعت در حال رشد است و هر روز افراد بیشتری جذب این صنعت می‌شوند. مطمئنا پروژههای زیادی که در ابتدا ظاهری قانونی دارند، در گذر زمان کلاهبرداری بودن آن‌ها مشخص می‌شود. اگر می‌خواهید قربانی پروژههای کلاهبرداری کریپتویی نباشید حتما قبل از سرمایه‌گذاری با روش‌های شناسایی پروژه های اسکم
