سیر تکامل نماد و لوگوی بیت کوین؛ از ایده‌ای ساده تا نمادی جهانی

هیچ‌کس فکرش را هم نمی‌کرد که نماد و لوگوی بیت کوین از نماد دلار پیشی بگیرد. باوجود اینکه بیت کوین در قیاس با ارزهای فیات عمر کوتاهی دارد، حالا برای همه مردم جهان شناخته شده است. بیت کوین آنقدر با فعالیت‌های رومزه ما عجین شده است که حتی گوگل هم نماد آن را به صفحه کلید خود اضافه کرده است.

تفاوت طراحی لوگوی بیت کوین با سایر نمادهای معروف این است که هیچ تیم بازاریابی، طراح برجسته یا بودجه چند میلیونی پشت آن نبوده است. اگر علاقه‌مند هستید که بدانید چه کسی اولین لوگوی بیت کوین را طراحی کرد، نماد بیت کوین از سال ۲۰۰۹ تاکنون چه تغییراتی کرده است و معنای نمادین لوگوی بیت کوین چیست با ما همراه باشید. در این مطلب سیر تکامل نماد و لوگوی بیت کوین را بررسی می‌کنیم.

تولد اولین لوگوی بیت کوین

همه ما بیت کوین (Bitcoin) را به عنوان اولین ارز دیجیتال می‌شناسیم؛ اما حقیقت این است که ایده ساخت ارزهایی که قابلیت تراکنش‌های سریع و ناشناس را داشته باشند به دهه ۱۹۸۰ برمی‌گردد. پیش از تولد بیت کوین، چند نمونه اولیه ارز دیجیتال ساخته شده بود؛ اما هیچ‌کدام از آن‌ها نتوانستند جا پای محکمی در بازار به‌دست بیاورند.

داستان بیت کوین از آگوست ۲۰۰۸ (مرداد ۱۳۸۷) و ثبت دامنه “bitcoin.org” توسط یک کاربر ناشناس شروع شد. حدود دو ماه بعد در یک وبسایت مرتبط با علم رمزنگاری به‌نام “metzdowd.com” مقاله‌ای با نام «بیت کوین: یک سیستم نقدی الکترونیکی همتا به همتا» منتشر شد که درباره یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز جدید و شیوه‌های اجرایی کردن آن صحبت می‌کرد. نگارنده مقاله که خودش را ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) معرفی کرده است تا امروز هویتی ناشناس دارد. چند ماه بعد و در ژانویه ۲۰۰۹ (دی ۱۳۸۷) ناکاموتو از اولین لوگوی بیت کوین رونمایی کرد؛ طرحی شبیه به یک سکه طلا که حروف “BC” روی آن نوشته شده بود.

طرفداران پادشاه رمزارزها معتدند که اولین لوگوی بیت کوین تحت تاثیر مفهومی به نام اسکئومورفیسم (skeuomorphism) طراحی شده است. طراحی اسکئومورفیسم سبکی از طراحی رابط کاربری است که دنیای واقعی را در فضای مجازی شبیه‌سازی می‌کند تا اشیا دیجیتال دقیقا شبیه به نمونه فیزیکی خود شوند. سیستم‌عامل اولین آیفون با استفاده از همین سبک طراحی شده است. در مورد طراحی لوگوی بیت کوین نیز ایده این بود که کاملا شبیه به پول واقعی به‌نظر برسد و مفهوم «طلای دیجیتال» را تداعی کند. چنین طرحی باعث می‌شد که بیت کوین در ذهن کاربران آشنا و قابل‌‌اعتمادتر به‌نظر برسد.

تاریخچه طراحی لوگوی بیت کوین

در دو سال ابتدایی سیر تکامل نماد و لوگوی بیت کوین دو تغییر اساسی ایجاد شده است. نسخه‌ای که ما در حال حاضر می‌بینیم بیش از ده سال است که هیچ تغییری نکرده است و هر روز محبوب‌تر می‌شود.

اولین تغییر لوگوی بیت کوین؛ فوریه ۲۰۱۰

بیت کوین تاک (Bitcoin Talk) یک انجمن آنلاین برای گفتگو و تبادل‌نظر در مورد بیت کوین و موضوعات مربوط به آن است که حدود یک سال بعد از تولد بیت کوین شروع به‌کار کرد. به محض راه‌اندازی این انجمن، کاربران پیشنهاداتی را برای بهترشدن لوگوی بیت کوین مطرح کردند. برخی حروف “BTC” و گروهی نیز با الهام از نماد پول تایلند “Baht” نماد (฿) را پیشنهاد دادند. تعداد زیادی از کاربران هم با هر گونه وام‌گرفتن از سایر نمادها مخالف بودند و اعتقاد داشتند که لوگوی بیت کوین باید یک طرح منحصر‌به‌فرد باشد.

ساتوشی در فوریه ۲۰۱۰ (بهمن ۱۳۸۸) لوگوی جدیدی معرفی کرد که سکه طلایی حذف شده بود، به‌جای “BC” فقط حرف “B” وجود داشت و شبیه به بسیاری از ارزهای فیات مانند دلار آمریکا روی آن دو خط عمودی قرار گرفته بود.

دومین تغییر لوگوی بیت کوین؛ نوامبر ۲۰۱۰

تغییرات اعمال‌شده روی لوگو ی بیت کوین رضایت کاربران انجمن را جلب نکرد و تلاش آن‌ها برای انتخاب طرح بهتر ادامه داشت. در نوامبر ۲۰۱۰ (آبان ۱۳۸۹) کاربری با نام مستعار بیت‌بوی (Bitboy) طراحی خودش از لوگوی بیت کوین را در انجمن منتشر کرد. این طرح یک حرف “B” سفید بود که اندکی به سمت راست متمایل شده بود و پس‌زمینه نارنجی داشت.

ظاهرا این طراحی بیشتر به مذاق کاربران انجمن بیت کوین تاک خوش آمد و معتقد بودند که لوگوی بیت کوین ظاهری مدرن و هیجان‌انگیز پیدا کرده است.

لوگوی جایگزین بیت کوین؛ آوریل ۲۰۱۴

علی‌رغم اینکه طرح پیشنهادی بیت‌بوی برای لوگوی بیت کوین مورد رضایت کاربران قرار گرفت؛ گروهی از فعالان با نام بیت کوین سیمبُل (Bitcoin symbol) هنوز هم ناراضی بودند. این گروه معتقد بود که یک ارز دیجیتال جدید به نماد نیاز دارد نه لوگو. ایده آن‌ها را در قالب زیر تعریف می‌شد:

• بیت کوین یک نام تجاری نیست، بلکه یک ارز است؛ بنابراین مانند دلار ($)، یورو (€) و سایر ارزهای فیات به علامت خاص خود نیاز دارد.
• در ساخت علامت بیت کوین می‌توان از یک کاراکتر یونیکد استفاده کرد تا امکان بازتولید آن در فونت‌های مختلف وجود داشته باشد. یک لوگوی گرافیکی چنین قابلیتی ندارد.

این گروه در آوریل ۲۰۱۴ (فروردین ۱۳۹۳) حرف “Ƀ” را به عنوان علامت جدید بیت کوین پیشنهاد دادند. اگرچه بسیاری از استارت‌آپ‌های بیت کوین از این نماد استقبال کردند و آن را در لوگوهای خود گنجاندند؛ اما به‌هرحال استفاده از آن فراگیر نشد. به‌مرور زمان و با افزایش محبوبیت لوگوی بیت کوین، جنبش «بیت کوین سیمبل» قدرتش را از دست داد.

حالا لوگوی بیت کوین آنقدر با زندگی و فعالیت‌های روزمره کاربران عجین شده است که گوگل تصمیم گرفته است علامت بیت کوین را به صفحه کلید خود برای نسخه IOS اضافه کند و توییتر با یک ایموجی مخصوص، هشتگ بیت کوین را تکمیل کرده است.

عناصر لوگوی بیت کوین

چند سال بعد از پیدایش لوگوی بیت کوین، فیل ویلسون (Phil Wilson) ادعا کرد که همان فرد ناشناس «بیت بوی» است و مقاله‌ای را در مورد فلسفه طراحی لوگوی بیت کوین منتشر کرد. او چرایی و چگونگی طراحی نماد و لوگوی اولیه بیت کوین را در پنج بخش انتخاب شکل، حرف “B”، خطوط عمودی، فونت و رنگ این‌طور شرح می‌دهد:

شکل اصلی لوگو

برای انتخاب شکل اصلی لوگوی بیت کوین از روانشناسی هندسی کمک گرفتم. از آنجایی که مغز انسان به‌طور بالقوه به هر نوع علامت خطری واکنش نشان می‌دهد، فکر کردم اشکال هندسی زاویه‌دار گزینه خوبی برای جلب توجه هستند. به همین دلیل مربع و زیگزاگ اولین انتخاب‌های من بودند؛ اما برای جلوگیری از القای حس خطر به مخاطب در نهایت سراغ دایره رفتم. برای این انتخاب ۴ دلیل داشتم:

• شکل دایره نماد دوستی است.
• دایره یک خط پیوسته است که حس استمرار و تداوم را القا می‌کند.
• ترکیب دو دایره با هم نماد بی‌نهایت را ایجاد می‌کنند.
• دایره نمادی از سکه‌های رایجی است که مردم با آن‌ها آشنا هستند.

حقیقت این است که در طراحی لوگوی بیت کوین از لوگوی ویزا و مسترکارت الهام گرفتم. با وجود اینکه از این شرکت‌ها متنفر هستم؛ اما متوجه شدم که هر دو برای جلب اعتماد مشتری، قوه ادراک آن‌ها را هدف گرفته‌اند.

حرف “B”

انتخاب من برای حرف “B” صرفا به این دلیل نبود که اولین حرف بیت کوین است؛ بلکه اگر آن را به پهلو بچرخانید شبیه به عدد “8” می‌شود. احتمالا می‌پرسید، چرا می‌خواستم نشانه‌ای از عدد 8 را در نماد بیت کوین بگنجانم. برای این کار دو دلیل داشتم:

• اندازه هر بلاک در طراحی لوگوی بیت کوین برابر با ۱۲.۵ است که از تقسیم ۱۰۰ بر ۸ به‌دست آمده است.
• حرف “B” با زاویه ۱۴ درجه رسم شده است که این مقدار با استفاده از عدد ۱۲.۵، ۸ و یک سری محاسبات پیچیده به دست آمده است. متمایل شدن حرف “B” در جهت عقربه‌های ساعت نماد حرکت ثابت بلاکچین به سمت آینده‌ای بهتر است.

خطوط عمودی

در این مورد از طراحی نماد دلار الهام گرفتم. دلار ($) به‌واسطه خط عمودی که از بالا تا پایین آن را قطع می‌کند، از نماد سایر ارزها متمایز شده است. این خط می‌تواند نمادی از قدرت و پایداری دلار به عنوان ارز سنتی باشد. بنابراین از حرکت مشابهی در طراحی لوگوی بیت کوین استفاده کردم که مضامین بیشتری پشت آن نهفته است:

• با طراحی دو خط، بیت کوین شبیه به علامت دلار در کارتون‌های اسکروج مک‌داک شد.
• این خطوط نازک‌تر از خطوط حرف “B” هستند و فقط در بالا و پایین آن دیده می‌شوند. این یک استعاره بصری است که نشان می‌دهد بیت کوین دلار را خرد کرده است و می‌تواند به‌عنوان یک ارز دیجیتال جدید جایگزین ارزهای سنتی شود.

فونت

برای نوشتن حرف “B” از فونت Trebuchet که یک انتخاب ایده‌آل برای محیط‌های دیجیتال است، استفاده کردم. برای ایجاد خطوط کوچک و زائده‌ها در نقاط پایانی حرف “B” نیز از فونت سنس سریف (Sans Serif) استفاده کردم.

همچنین در نسخه کامل لوگو که کلمه “bitcoin” با حروف کوچک سیاه و بدون سریف (Serifs) نوشته شده است از فونت Ubuntu بولد و ایتالیک استفاده کردم. فونت اوبونتو به دلیل ویژگی‌هایی که دارد حروف مینیمالیستی و مدرن را به‌‌خوبی به تصویر می‌کشد و می‌تواند مظهر دقت، قابلیت اطمینان و آزادی بیت کوین باشد.

رنگ‌ها

در مورد انتخاب رنگ نارنجی برای لوگوی بیت کوین چند دلیل داشتم:

• می‌خواستم مطمئن باشم که لوگوی بیت کوین در محیط‌های دیجیتال و چاپی به‌خوبی نمایش داده می‌شود، به همین دلیل از رنگ نارنجی در مدل رنگی CMYK استفاده کردم.
• رنگ نارنجی در مقایسه با سایر رنگ‌های محبوب چند مزیت دارد؛ از فاصله دور قابل مشاهده است، در ذهن می‌ماند و بازتولید آن در شرایط مختلف آسان است.
• این طیف خاص از نارنجی در ذهن بسیاری از افراد حس امنیت و اطمینان را القا می‌کند و تداعی‌کننده رنگ طلایی است. در لوگوی بیت کوین به‌غیر از نارنجی از دو رنگ دیگر هم استفاده شده است؛ حرف “B” سفید و کلمه “bitcoin” سیاه است. این رنگ‌ها علاوه‌بر ایجاد تضاد بصری نشان‌دهنده اصالت، اقتدار و ارزش بالا هستند.

کپی رایت لوگوی بیت کوین

لوگوی رسمی بیت کوین تحت مجوز کرییتیو کامنز (Creative Commons license) قرار دارد و این یعنی اشخاص و کسب‌وکارها می‌توانند بدون مجوز و بدون پرداخت هزینه از این اثر استفاده کنند. طبق یک گزارش، ۱۳٪ از ۵۰۰ لوگوی برتر کوین مارکت کپ به‌نوعی از تصویر بیت کوین تقلید کرده‌اند.

جمع‌بندی

لوگوی بیت کوین یکی از شناخته‌شده‌ترین نمادهای گرافیکی در دنیای بلاکچین است. بیت کوین این موفقیت را مدیون طراحی‌ ساده، منحصر‌به‌فرد، تطبیق‌پذیر و جاودانه است. لوگوی بیت کوین در عین‌ سادگی، مضامین مختلفی را در دل خود جای داده است. باوجود اینکه به نمادهای آشنای ارزهای فیات مانند دلار شباهت دارد؛ به ‌عنوان یک نماد مستقل و متمایز شناخته می‌شود.

استفاده از لوگوی بیت کوین در اندازه‌های مختلف امکان‌پذیر است و برای صفحه نمایش و چاپ مناسب است. در نهایت با اینکه بیش از یک دهه از طراحی لوگوی بیت کوین همچنان مدرن و معنادار به‌نظر می‌رسد. نظر شما در مورد لوگوی محبوب و دوست‌داشتنی بیت کوین چیست؟ اگر قرار بر تغییر لوگوی بیت کوین باشد، طرح پیشنهادی شما چه ویژگی‌هایی دارد؟