آیا تا به‌حال از خودتان پرسیده‌اید سرنوشت آن همه بیت کوینی که به‌واسطه فراموشی عبارات بازیابی یا گم‌شدن کلیدهای خصوصی از دست رفته‌اند، چه خواهد شد؟ آیا این بیت کوین‌ها برای همیشه از چرخه خارج شده‌اند یا می‌توان روزی دوباره آن‌ها را برگرداند؟ با پیشرفت رایانش کوانتومی این بحث در میان جامعه کریپتویی شکل جدی‌تری پیدا کرده است و این سوال مطرح می‌شود که آیا رایانه‌های کوانتومی می‌توانند با استفاده از مهندسی معکوس، از روی کلیدهای عمومی کلیدهای خصوصی را به‌دست بیاورند و به کیف پول‌های قفل‌شده دسترسی پیدا کنند؟
در این مطلب از میهن بلاکچین قصد داریم برخلاف رویکرد مرسوم که فناوری کوانتوم را صرفا تهدیدی برای امنیت بیت کوین می‌داند، از زاویه متفاوتی به این موضوع نگاه کنیم. اگر علاقه‌مند هستید بدانید بازیابی بیت کوین‌های گمشده با فناوری کوانتومی امکان‌پذیر است و درصورت تحقق این رویا چه پیامدهایی برای عرضه بیت کوین به‌وجود می‌آید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
فناوری کوانتومی چیست؟
فناوری کوانتومی (Quantum technology) بر پایه شاخه‌ای از فیزیک شکل گرفته است که رفتار ماده و انرژی را در مقیاس‌های بسیار کوچک مانند اتم‌ها و ذرات زیراتمی بررسی می‌کند. این فناوری پردازش حجم عظیمی از داده‌ها و مسائل بسیار پیچیده را که در حالت عادی توسط رایانه‌های کلاسیک دهه‌ها طول می‌کشد تنها در چند ثانیه انجام می‌دهد.
جالب است بدانید که ریشه‌های فناوری کوانتومی به اوایل قرن بیستم بازمی‌گردد و آلبرت اینشتین نقش مهمی را در پایه‌گذاری آن ایفا کرد. او با تحقیق روی پدیده اثر فوتوالکتریک که نشان داد نور از چه چیزی ساخته شده است، زمینه‌ساز شکل‌گیری مکانیک کوانتومی شد. برخلاف تصور عمومی، اینشتین جایزه نوبل را نه برای نظریه نسبیت، بلکه برای همین کشف دریافت کرده است.
در دنیای امروز، فناوری کوانتوم در ابزارهایی مانند ترانزیستورها، لیزرها، دستگاه‌های ام‌آرآی و رایانه‌های کوانتومی به‌کار می‌رود. گفته می‌شود که رایانه‌های کوانتومی تا ۳۰۰ هزار برابر سریع‌تر و قدرتمندتر از رایانه‌های امروزی هستند. به‌طور مثال، تراشه جدید کوانتومی گوگل به نام ویلو “Willow” زمان پردازش محاسبات را به‌طور چشمگیری کاهش داده و البته نگرانی‌هایی را به‌وجود آورده است؛ چراکه ممکن است در آینده به ابزاری در دست هکرها تبدیل شود تا الگوریتمهای رمزنگاری بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال را بشکنند.
با این اوصاف، دو پرسش اساسی مطرح است؛ نخست آینکه آیا تهدید رایانه‌های کوانتومی برای ارزهای دیجیتال جدی است؟ آیا الگوریتمهای رمزنگاری بیت کوین از جمله الگوریتم امضای دیجیتال منحنی بیضوی (ECDSA) در برابر حملات کوانتومی آسیب‌پذیر هستند؟ کارشناسانی مانند آدام بک (Adam Back) و مایکل سیلر (Michael Saylor) معتقدند که در حال حاضر این تهدید جدی نیست؛ چرا که اجرای چنین حملاتی نیازمند سخت‌افزارهای بسیار پیشرفته کوانتومی است که توسعه آن‌ها ممکن است سال‌ها یا حتی دهه‌ها زمان ببرد. بهعلاوه، توسعه‌دهندگان در حال کار روی ارتقاء شبکه بیت کوین هستند تا در آینده از خطرات احتمالی مانند شکسته‌شدن رمزنگاری جلوگیری کنند. به‌هرحال، با اینکه باید این تهدیدها را جدی گرفت؛ اما هنوز جدی نیستند.
اما سوال مهم‌تر این است که اگر رایانه‌های کوانتومی موفق به شکستن الگوریتمهای رمزنگاری شوند، آیا می‌توان بیت کوین‌هایی را که سال‌ها پیش از دست رفته‌اند بازیابی کرد؟ آیا می‌توان با شکستن رمزنگاری کیف پول‌هایی که کلیدهای خصوصی آن‌ها گمشده است، دوباره دارایی آن‌ها را به چرخه بازگرداند؟ در ادامه، این جنبه از فناوری کوانتومی را دقیق‌تر بررسی خواهیم کرد.
فناوری کوانتومی چطور می‌تواند کیف پول‌های بیت‌کوین را رمزگشایی کند؟
مدت‌هاست که بحث درباره تاثیر فناوری کوانتومی بر بیت‌کوین داغ است و البته بی‌دلیل هم نیست. این فناوری می‌تواند با سوء‌استفاده از آسیب‌پذیری‌های رمزنگاری نامتقارن (Asymmetric Cryptography) استفاده‌شده در شبکه، به کیف پول‌های بیت‌کوین نفوذ کند. در حال حاضر، بیت‌کوین از الگوریتم امضای دیجیتال منحنی بیضوی برای ایجاد جفت کلید عمومی و خصوصی استفاده می‌کند. امنیت این الگوریتم مبتنی بر مسئله لگاریتم گسسته منحنی بیضوی است که حل آن با رایانه‌های کلاسیک عملا غیرممکن است.
آنچه واقعا امنیت بیت‌کوین را تهدید می‌کند، توانایی بالقوه رایانه‌های کوانتومی در شکستن کلیدهای خصوصی است؛ زیرا این کلیدهای خصوصی هستند که امنیت دارایی‌های شما را کنترل می‌کنند و اگر آن را گم کنید دیگر به بیت کوین‌هایتان هم دسترسی ندارید. در زمان ساخت کیف پول یک جفت کلید تولید می‌شود که از کلید عمومی برای تایید تراکنش‌ها و از کلید خصوصی برای امضای آن‌ها استفاده می‌شود.
در سال ۱۹۹۴، ریاضیدانی به نام پیتر شور (Peter Shor) الگوریتم کوانتومی شور را طراحی کرد که می‌تواند امنیت رمزنگاری نامتقارن را به چالش بکشد. این الگوریتم فرآیند استخراج کلید خصوصی از کلید عمومی را که در حالت عادی به زمان، پول و منابع بسیار زیادی نیاز دارد، به‌شدت تسهیل می‌کند.
به زبان ساده‌تر، اگر فرد یا نهادی به یک رایانه کوانتومی قوی دسترسی داشته باشد و الگوریتم شور را اجرا کند، می‌تواند کلید خصوصی را از روی کلید عمومی به‌دست آورد و حتی امضاهای دیجیتال جعلی برای تراکنش‌ها بسازد.
آیا بیت‌کوین در برابر رایانش کوانتومی ایمن است؟
تا اینجا متوجه شدیم که فناوری کوانتومی می‌تواند از طریق استخراج کلیدهای خصوصی، امنیت کیف پول‌های بیت‌کوین را به‌خطر بیندازد. هرچه رایانه‌های کوانتومی پیشرفته‌تر شوند، این ریسک برای کیف پول‌هایی که آدرسهای قدیمی‌تری دارند یا آدرس‌هایی که کلید عمومی آن‌ها چندین بار استفاده شده است، بیشتر می‌شود و امنیت دارندگان بیت کوین به‌طور جدی به‌خطر می‌افتد.
با این حال، در مقطع فعلی (سال ۲۰۲۵)، باور عمومی این است که ما هنوز چندین دهه با رایانه‌های کوانتومی که توانایی شکستن الگوریتم ECDSA را داشته باشند، فاصله داریم. حتی افرادی مانند مایکل سیلر این نگرانی‌ها را بی‌اساس می‌دانند. بنابراین، کاربران بیت‌کوین فعلا می‌توانند با خیال راحت به فعالیت خود ادامه دهند؛ اما نباید از شاخت روشهای مقابله با تهدیدهای کوانتومی آینده غافل بمانند. جدول زیر اطلاعاتی را در مورد میزان بیت کوین‌هایی که ممکن است در برابر تهدیدهای رایانش کوانتومی آسیب‌پذیر باشند، نشان می‌دهد:
- خط زرد: کل بیت کوین‌های موجود در گردش
- خط قرمز: مجموع بیت کوین‌هایی که از نظر رمزنگاری در برابر تهدیدهای کوانتومی ایمن نیستند.
- خط بنفش: بیت کوین‌هایی که فرمت قدیمی P2PKH آن‌ها دوباره استفاده شده است.
- خط آبی: بیت کوین‌هایی که با فرمت قدیمی P2PKH در زنجیره هستند.
- خط فیروزه‌ای: بیت کوین‌های با آدرس سگویت (Segwit) که دوباره استفاده شده‌اند.
آیا رایانه‌های کوانتومی می‌توانند بیت‌کوین‌های گمشده را بازیابی کنند؟
به گفته تحلیلگران، بین ۲.۳ تا ۳.۷ میلیون بیت‌کوین برای همیشه از دست رفته است. این رقم چیزی حدود ۱۱ تا ۱۸٪ از کل عرضه ۲۱ میلیون واحدی این ارز دیجیتال می‌شود. حالا سوال این است که اگر فناوری کوانتومی بتواند با بازیابی کلیدهای خصوصی کیف پول‌های خفته را دوباره فعال کند، چه سرنوشتی در انتظار بیت کوین‌های گمشده است؟ به‌طور مثال، تصور کنید کوین‌های منتسب به ساتوشی ناکاموتو که تخمین زده می‌شود ۱ میلیون واحد باشند، دوباره در دسترس قرار بگیرند. آزاد شدن چنین حجمی از بیت کوین‌های غیرفعال، می‌تواند نوسان‌های شدیدی را در بازار ایجاد کند.
رایانه‌های کوانتومی ممکن است با شکستن کلیدهای رمزنگاری‌شده کیف پول‌ها، بیت‌کوین‌های گمشده را بازیابی کنند. اکثر این کیف پول‌ها همان‌هایی هستند که کلید خصوصی‌شان گم یا غیرقابل‌دسترس شده‌اند و از آنجایی که دیگر کسی آن‌ها را مدیریت نمی‌کند، نسبت به کیف پول‌های فعال در برابر حملات کوانتومی آسیب‌پذیرتر هستند.
اغلب این آدرس‌ها نسخه‌های قدیمی هستند که از فرمت پرداخت به کلید عمومی (Pay-to-public-key) استفاده می‌کنند. این آدرس‌ها هرگز بهروزرسانی نشده‌اند و هیچ‌گاه دوباره مورد استفاده قرار نگرفته‌اند. به‌عبارت دیگر، از آنجایی که صاحب بسیاری از آدرسهای قدیمی دیگر در قید حیات نیستند یا به کیف پول خود دسترسی ندارند، بهروزرسانی نشده‌اند. بنابراین، با پیشرفت فناوری کوانتومی، رایانه‌های پپشرفته می‌توانند نقاط ضعف آدرسهای قدیمی را هدف قرار دهند و دروازه‌ای را برای دسترسی به کیف پول‌های خفته و بازیابی بیت کوین‌های گمشده باز کنند.
در ماه مه ۲۰۲۵، شرکت سرمایه‌گذاری و فناوری بلک‌راک (BlackRock) در مستندات مربوط به صندوق “iShares Bitcoin Trust” هشدار داد که پیشرفت رایانش کوانتومی یک تهدید جدی برای امنیت بلندمدت بیت‌کوین محسوب می‌شود؛ چرا که می‌تواند سازوکارهای فعلی رمزنگاری را بشکند.
پیامدهای اخلاقی و اقتصادی بازیابی بیت کوین‌های گمشده
بازیابی بیت‌کوین‌های گمشده با رایانه‌های کوانتومی ممکن است تبعات اقتصادی و اخلاقی داشته باشد. واقعیت این است که بازگشت این کوین‌ها به چرخه بازار، ممکن است ویژگی کمیابی بیت‌کوین را مختل کند و ارزش بازار آن را تحت تاثیر قرار دهد.
در حال حاضر، بحث‌هایی درباره بهترین روش‌ها برای حفظ ارزش اقتصادی و اخلاقی شبکه بیت‌کوین در جریان است. بسیاری از کارشناسان و طرفداران قدیمی بیت‌کوین از جمله جیمسون لوپ (Jameson Lopp) معتقد هستند که بیت کوین‌های گمشده باید برای همیشه سوزانده و نابود شوند تا امنیت شبکه حفظ شود. اما عده‌ای دیگر بر این باورند که برای تعادل ثروت، کوین‌های گمشده باید دوباره توزیع شوند.
سوزاندن بیت کوین‌های گمشده بهتر است یا بازگردانی با رایانه‌های کوانتومی؟
روشهای محافظت از بیت کوین در برابر تهدیدهای کوانتومی چیست؟
امنیت بیت‌کوین فقط به تهدید رایانه‌های کوانتومی محدود نمی‌شود. کلاهبرداری و فیشینگ از دیرباز در دنیای رمزارزها وجود داشته‌اند و همچنان هم جزو تهدیدهای اصلی به‌شمار می‌آیند. یکی از روشهای جدید فیشینگ به‌نام کلاهبرداری با تراکنش صفر (Zero-Value Scam) است که در آن مهاجم یک آدرس جعلی را وارد تاریخچه کیف پول قربانی می‌کند. در این حالت، ممکن است کاربر هنگام انجام تراکنش، ناآگاهانه همان آدرس جعلی را از فهرست انتخاب و وجه را ارسال کند. به‌این ترتیب، مهاجم بدون نیاز به دسترسی به کلید خصوصی به نیت شوم خود می‌رسد.
اگر می‌خواهید از بیت کوین‌های خود محافظت کنید، یکی از مهم‌ترین اقدامات این است که افشای کلید عمومی را به‌حداقل برسانید. حدود ۲۵٪ از کل بیت‌کوین‌ها در آدرس‌هایی نگهداری می‌شوند که با فرمت پرداخت به کلید عمومی (P2PK) یا پرداخت به هش کلید عمومی بازاستفاده‌شده (P2PKH) ساخته شده‌اند. از آنجایی‌که این فرمت‌ها معمولا کلید عمومی مرتبط با آدرس را آشکار می‌کنند، بیشتر در معرض حملات کوانتومی الگوریتم شور و استخراج کلید خصوصی قرار می‌گیرند. برای محافظت بیشتر از بیت‌کوین در برابر حملات کوانتومی، توصیه‌های زیر را جدی بگیرید:
- از استفاده مجدد از آدرس خودداری کنید؛ زیرا احتمال سوء‌استفاده از کلید عمومی افشاشده بیشتر می‌شود. سراغ پلتفرم‌هایی بروید که پس از هر تراکنش به‌صورت خودکار آدرس جدیدی برای شما ایجاد می‌کنند.
- از کیف پول‌هایی استفاده کنید که از فناوری تپ‌روت (Taproot) و سگویت (SegWit) پشتیبانی می‌کنند. آدرسهای تولید شده در این کیف پول‌ها امنیت بیشتری دارند.
- در زمان ارسال بیت‌کوین، توجه بیشتری به آدرسهای خود داشته باشید و با انواع حملات فیشینگ آشنا شوید. یکی از رایج‌ترین روشهای فیشینگ، حمله‌ای به نام مسموم‌سازی آدرس (Address Poisoning) است. در این روش، مهاجم با ارسال یک تراکنش کوچک از آدرسی بسیار شبیه به آدرسهای معتبر قربانی، او را فریب می‌دهد تا در تراکنش‌های بعدی آدرس اشتباه را کپی کند.
آیا بیت‌کوین در برابر تهدیدهای کوانتومی مقاوم است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که در مقطع کنونی الگوریتمهای رمزنگاری بیت کوین در برابر تهدیدهای کوانتومی مقاوم هستند و پژوهش‌های متعددی از جمله پروژه “QRAMP”برای توسعه کیف پول‌ها و پروتکل‌های مقاوم در برابر رایانش کوانتومی جریان دارند. بهعلاوه، کارشناسان در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه خودِ فناوری کوانتومی می‌تواند به تقویت شبکه کمک کند. بیت‌کوین یک سیستم غیرمتمرکز و متن‌باز است و به‌همین دلیل، پتانسیل بالایی برای سازگاری با فناوری‌های نوظهور دارد.
اگرچه مطالعات اخیر در حوزه کیف پول‌های مقاوم در برابر کوانتوم نشان می‌دهد که فعلا هیچ تهدیدی متوجه بیت‌کوین نیست؛ اما تا زمانی که ارزهای دیجیتال و کیف پول‌های کاملا مقاوم در برابر کوانتوم در دسترس عموم قرار بگیرند، کاربران باید با رعایت اصول امنیتی از دارایی‌های خود محافظت کنند.
یکی از نخستین اقداماتی که برای محافظت بیت کوین در برابر تهدیدهای کوانتومی انجام شده است، پروتکل نگاشت دارایی مقاوم در برابر کوانتوم (Quantum-Resistant Asset Mapping Protocol) است. این پروتکل توسط آگوستین کروز (Agustin Cruz) توسعه‌دهنده بیت‌کوین در اوایل سال ۲۰۲۵ پیشنهاد شد. هدف کروز از ارائه پروتکل QRAMP این است که ضمن مقابله با ریسک‌های کوانتومی، تعامل میان‌زنجیره‌ای (Crosschain) بیت‌کوین را بدون اینکه مالکیت یا محدودیت عرضه آن خدشه‌دار شود، امکان‌پذیر کند.
در کنار این ابتکار، سایر کارشناسان نیز در حال توسعه تکنیک‌های پیشرفته رمزنگاری مقاوم در برابر کوانتوم هستند که مزایای قابل‌توجهی را برای بیت‌کوین به‌همراه خواهند داشت. این پیشرفت‌ها در مجموع به افزایش مقیاس‌پذیری شبکه، ایجاد کیف پول‌های غیرقابل نفوذ و تقویت لایه‌های رمزنگاری کمک می‌کنند و باعث می‌شوند بیت کوین در دنیای کوانتومی آینده، همچنان قدرتمند و پایدار باقی بماند.
جمع‌بندی
فناوری کوانتومی یکی از پیشرفته‌ترین دستاوردهای علمی محسوب می‌شود؛ ابزاری که می‌تواند مسائل بسیار پیچیده ریاضی را که حل آن‌ها با رایانه‌های کلاسیک ممکن است دهه‌ها طول بکشد، در کسری از ثانیه پردازش و حل کند. برخلاف نگاه مرسوم که رایانه‌های کوانتومی را تهدیدی برای شکسته‌شدن الگوریتمهای رمزنگاری دنیای کریپتوکارنسی‌ها می‌دانند، این فناوری می‌تواند راه‌حلی برای بازیابی میلیون‌ها بیت‌کوین گمشده باشد. از نظر تئوری، فناوری کوانتوم می‌تواند با استخراج کلید خصوصی از روی کلید عمومی، دسترسی به دارایی‌هایی را که سال‌هاست در کیف پول‌ها قفل‌شده‌اند، مجددا امکان‌پذیر کند. به‌هر حال، خود این موضوع با حواشی مختلفی مواجه است. برخی بازیابی بیت کوین‌های گمشده را نوعی بازتوزیع ثروت و احیای منابع فراموش‌شده می‌دانند؛ در مقابل، گروه دیگری هشدار می‌دهند که ورود ناگهانی این کوین‌ها به بازار توازن کمیابی و ارزش ذاتی شبکه بیت‌کوین را بر هم می‌زند.
با این حال، باید به این نکته کلیدی توجه داشت که در شرایط کنونی، رایانه‌های کوانتومی هنوز در سطحی نیستند که بتوانند الگوریتمهای رمزنگاری فعلی بیت‌کوین را تهدید کنند؛ اما مسیر پیش‌رو ممکن است پر از شگفتی باشد. نظر شما در این مورد چیست؟ فکر می‌کنید وزنه کدام طرف سنگین‌تر است؟ تهدیدی که باید از حالا جدی گرفت یا فرصتی که بیت کوین‌های گمشده را باز می‌گرداند؟
