نرخ برابری ارز یا Exchange Rate چیست و چه عواملی روی آن اثر دارد؟

از زمانی که بشر پا را فراتر از مرزهای کشورش گذاشت و شروع به تبادل کرد، مفهومی به نام ارز به وجود آمد. ارز که به مفهوم پول خارجی است، باید با یک ضریب مشخص نسبت به پول ملی مبادله شود. این ضریب به‌عنوان نرخ برابری ارز (Exchange Rate) شناخته می‌شود. شاید در نگاه اول این مساله تنها برای اقتصاددان‌ها یا فعالان اقتصادی بزرگ مهم باشد؛ ولی نرخ ارز برای تمام افرادی که مسافرت می‌روند، آنلاین خرید می‌کنند یا حتی در اقتصادی وابسته به ارزهای خارجی زیست می‌کنند، دارای اهمیت است. در این مقاله از میهن بلاکچین به موضوعاتی مانند نرخ ارز چیست، چرا اهمیت دارد، نظام‌های ارزی، عوامل موثر بر نرخ ارز و روش‌های اندازه‌گیری و پیش‌بینی نرخ ارز نگاهی خواهیم کرد.

خلاصه مطالب مهم مقاله: نرخ برابری ارز به این معناست که در ازای پرداخت یک واحد از پول یک کشور، چقدر پول یک کشور دیگر را می‌توان به‌دست آورد. به‌طور کلی دو نوع نظام ارزی وجود دارد، یکی نظام ارزی شناور ویکی نظام ارزی ثابت. تغییر نرخ ارز می‌تواند بر جنبه‌های مختلف اقتصاد مانند تجارت خارجی، سرمایه‌گذاری و حوزه‌های خدماتی مانند گردشگری اثرگذار باشد. عوامل اثرگذار بر برابری نرخ ارز را می‌توان به دو دسته اقتصادی و سیاسی تقسیم کرد. تورم، نرخ بهره، سفته‌بازی و نوع نگرش حکومت از مهم‌ترین آن‌ها هستند.

نرخ برابری ارز چیست؟

نرخ برابری ارز یا Exchange Rate به نرخ تبادل دو واحد پولی بین دو کشور مختلف گفته می‌شود. به‌عبارت دیگر در ازای پرداخت یک واحد از پول یک کشور، چقدر پول یک کشور دیگر را می‌توان به‌دست آورد. به‌زبان ساده‌تر، یعنی اگر کسی یک ریال بدهد، چقدر دلار دریافت می‌کند. به این‌خاطر به این مفهوم نرخ ارز می‌گویند، چون بین دو کشور است و در ادبیات اقتصادی به پول خارجی ارز می‌گویند. بیایید مثالی واقعی بزنیم.

 همه ما الان در جریان هستیم که قیمت دلار در بازار ایران نسبت به ریال چقدر است. نرخی که ریال و دلار با یکدیگر مبادله می‌شوند، نرخ برابری ارز یا نرخ ارز نام دارد. اگر مبنا را قیمت لحظه‌ای تتر مورد معامله در صرافی‌ها قرار دهیم، در حال حاضر (اواسط اردیبهشت ۱۴۰۲) در ازای پرداخت هر ریال ایران می‌توان ۰.۰۰۰۰۰۱۷ دلار به‌دست آورد. این نرخ برای ما ملموس نیست، زیرا همواره نرخ دلار به ریال را حساب کردیم؛ بنابراین نرخ برابری دلار نسبت به ریال ۵۶۲٬۸۲۰ است. در ادامه نرخ برابری ارزهای مختلف و رایج جهان را در قالب یک جدول نشان داده‌ایم.

نرخ برابری	جفت ارز
۰.۹	دلار به یورو (USD/EUR)
۰.۷	دلار به پوند (USD/GBP)
۱۳۶.۷	دلار به ین (USD/JPY)

تغییر نرخ ارز چه تبعاتی دارد و چرا مهم است؟

پرداختن به موضوع نرخ برابری ارز به این خاطر اهمیت دارد، چون سروکارش با بخش خارجی اقتصاد است. به‌عبارتی زمانی حرف از نرخ ارز به میان می‌آید، دیگر فعالیت در قلمرو جغرافیایی یک اقتصاد معنا پیدا نمی‌کند و توان رقابت آن اقتصاد در فضای بین‌اللمل مورد توجه قرار می‌گیرد. البته همان‌قدر که نرخ ارز در عرصه بین‌الملل اهمیت دارد، تاثیرات قابل توجهی در اقتصاد داخلی می‌تواند داشته باشد. در ادامه مواردی را بیان می‌کنیم که تغییر نرخ ارز می‌تواند روی آن‌ها اثرگذار باشد.

صادرات و واردات (تراز تجاری)

تغییر نرخ برابری ارز تاثیر مستقیم بر تجارت خارجی دارد. زمانی که نرخ برابری ارز افزایش پیدا کند، صادرات توجیه‌پذیرتر می‌شود؛ زیرا به ازای هر واحد صادرات ارز بیشتری به‌دست می‌آید. در طرف دیگر واردات هزینه بیشتری به خواهد داشت؛ بنابراین با افزایش نرخ برابری ارز، صادرات افزایش و واردات کاهش می‌یابند. عکس این قضیه نیز برقرار است. تغییر در نرخ ارز و به‌دنبال آن تغییر در تراز تجاری، می تواند روی تولید، قیمت‌ها و البته اشتغال تاثیرگذار باشد. چگونه؟ زمانی که تمایل برای صادرات بیشتر شود، احتمال بروز کمبود در تامین کالا و خدمات در داخل کشور شکل می‌گیرد. اولین تاثیری که کمبود کالا و خدمات روی بازار دارد، افزایش قیمت‌ها است. حالت دیگری نیز وجود دارد. ممکن است مواد اولیه یا کالاهای واسطه‌ای از طریق واردات تامین شود، در این حالت نیز هزینه نهایی تولید (هزینه ساخت هر واحد کالا یا خدمت) بیشتر از قبل می‌شود و تولیدکننده کالا را گران‌تر عرضه می‌کند.

مساله قابل توجه دیگری که درباره نرخ برابری ارز و صادرات و واردات وجود دارد، بحث دامپینگ (Dumping) است. دامپینگ به فروش کالا و خدمات با قیمت پایین‌تر نسب به قیمت بازارهای جهانی گفته می‌شود. روش‌های مختلفی برای پیاده‌سازی دامپینگ وجود دارد که یکی از آن‌ها پایین نگه داشتن نرخ ارز کشور مبدا است.

گردشگری

زمانی که می‌خواهید یک مقصد مسافرتی انتخاب کنید، یکی از پارامترهایی که به آن توجه می‌کنید، نرخ ارز کشور مقصد است. هرقدر نرخ ارز بالاتر باشد، هزینه‌های سفر شما نیز بیشتر می‌شود و برعکس؛ بنابراین تغییر ارزش پول کشورها، می‌تواند صنعت توریسم یا گردشگری آن‌ها تحت تاثیر قرار دهد. البته توجه داشته باشید که در کنار نرخ ارز موارد دیگری مانند امنیت و این دست موارد در جذب گردشگر تاثیر دارند.

سرمایه‌گذاری

سرمایه‌گذار به‌دنبال این است که بیشترین عایدی ممکن را از محل سرمایه‌اش به‌دست آورد. از طرف دیگر اصطلاحی در بازار مالی با عنوان «سرمایه ترسو است» وجود دارد که بیان می‌کند سرمایه از عدم اطمینان و شرایط بی‌ثبات فرار می‌کند. سرمایه‌گذار می‌خواهد مطمئن باشد که در ازای سرمایه‌گذاریش، اولا سرمایه‌اش امنیت دارد، دوم اینکه می‌توان سود برنامه‌ریزی‌شده‌ای به‌دست آورد. تغییر نرخ ارز سرمایه‌گذار داخلی را با چالش روبه‌رو می‌کند، زیرا نمی‌تواند برنامه‌ریزی کند. افزایش نرخ ارز در یک کشور برای سرمایه‌گذار داخلی نامطلوب است، ولی برای سرمایه‌گذار خارجی فرصت مناسبی فراهم می‌کند.

انواع نرخ برابری ارز یا رژیم‌های ارزی (Exchange Rate regime)

منظورمان از انواع نرخ برابری ارز این است که به چه روش‌هایی نرخ ارز در یک اقتصاد پایه‌ریزی می‌شود و نهاد مربوط که بانک مرکزی است، چه نگرشی نسبت به آن دارد. به‌طور کلی نرخ ارز دو حالت دارد؛ یکی نرخ ارز ثابت یا به‌اصطلاح میخکوب و دیگری نرخ ارز شناور. البته حالت‌های دیگری مانند نرخ ارز مدیریت‌شده یا خزنده نیز وجود دارند که بین دوحالت کلی یا زیرمجموعه آن‌ها قرار دارند. تعیین نظام ارزی به درجه آزادی و باز بودن، نرخ تورم، توسعه بازارهای مالی و به‌طور کلی سیاست پولی هر اقتصاد بستگی دارد. در ادامه درباره انواع نظام‌های ارزی توضیح می‌دهیم.

شناور (Floating Exchange Rate System)

در نظام نرخ ارز شناور که به آن منعطف نیز گفته می‌شود، تنها عوامل بازار (عرضه و تقاضا) در تعیین نرخ دخالت دارند و دولت یا نهاد مربوطه مانند بانک مرکزی هیچ نقشی در شکل‌گیری آن ایفا نمی‌کند؛ البته ممکن است با تغییر سیاست‌های پولی یا به‌کارگیری ابزارهای پولی مانند عملیات بازار باز (Open Market Operation) روی آن اثرگذار باشند. داشتن رژیم نرخ ارز شناور چندین مزیت دارد. انتخاب این نوع از نظام ارزی به دولت در سیاست پولی خود انعطاف بیشتری می‌دهد. زمانی که دولت به نرخ ارز ثابت وابسته نباشد، می‌تواند از سیاست پولی برای دستیابی به اهداف دیگری مانند تحریک رشد اقتصادی یا کنترل تورم استفاده کند.

نکته دیگری که به ذهنم می‌رسد، این است که نرخ ارز شناور می‌تواند به محافظت از اقتصاد داخلی در برابر شوک‌های جهانی کمک کند. زمانی که ارزش ارز تغییر می‌کند، می‌تواند تاثیر زیادی بر قیمت واردات و صادرات داشته باشد. نرخ ارز شناور می تواند به تسهیل این تغییرات کمک کند.

البته نباید غافل شویم که رژیم نرخ ارز شناور معایبی نیز دارد. مثلا امکان بروز نوسانات شدید وجود خواهد داشت. این مساله برنامه‌ریزی را برای کسب‌وکارها دشوار خواهد کرد و همچنین می‌تواند خرید با ارزهای خارجی را برای مصرف‌کنندگان دشوارتر کند.

مورد دیگر این است که شناور بودن نرخ ارز می‌تواند مدیریت تورم را برای دولت دشوارتر کند. همان‌طور که بالاتر اشاره کردیم، تغییر نرخ برابری ارز می‌تواند بر قیمت کالاها و خدمات اثرگذار باشد. البته باید در نظر داشته باشیم که اگر کل اقتصاد به درستی کار کنند، اگر قیمت‌ها یعنی محل برخورد عرضه و تقاضا از تعادل خارج شود، با یک وقفه و سیاست‌های مناسب به حالت بهینه خود باز خواهند گشت.

ثابت یا میخکوب (Fixed Exchange rate)

رژیم نرخ ارز ثابت که به آن نرخ پگد شده (Pegged) نیز می گویند، نوعی مدل برای تعیین نرخ ارز است که در آن ارزش پول یک کشور نسبت به پول‌های کشورهای دیگر توسط یک مقام پولی تعیین می‌شود.

در این حالت، بانک مرکزی که شناخته‌شده‌ترین مقام پولی هر کشوری است، باید مقدار زیادی از ارز یا هرچیز دیگری که پول ملی نسبت به آن ثابت در نظر گرفته شده است، نگهداری کند که بتواند در صورت نیاز در بازار مداخله کند و نسبت و قیمت را ثابت نگه دارد. همین مساله دست بانک مرکزی را برای اجرای سیاست‌های پولی می‌بندد، زیرا ممکن است مجبور شود اهداف و سیاست دیگر را برای حفظ تعادل قربانی کند.

اگر بخواهیم درباره مزیت این نوع از نظام ارزی بگوییم، می‌توانیم به این اشاره کنیم که ثبات و امکان پیش‌بینی‌پذیری برای کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران در این حالت فراهم است، زیرا می‌توانند با اطمینان بیشتری در مورد ارزش آتی ارز و موارد مربوط به آن برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کنند.

مدیریت‌شده (Managed Exchange rate):

نظام ارزی مدیریت‌شده نوعی نظام ارزی بینابینی است که در آن نرخ ارز نه ثابت در نظر گرفته می‌شود نه شناور؛ بلکه توسط بانک مرکزی یا دولت به منظور دستیابی به اهداف اقتصادی معین مدیریت می‌شود. در این حالت نهاد مربوطه برای تاثیر و تعیین قیمت در بازار ارز مداخله می‌کند. این امر می‌تواند برای دستیابی به اهدافی مانند حفظ ثبات قیمت، ارتقای صادرات یا کاهش نوسانات نرخ ارز انجام شود.

یکی از مزیت‌های سیستم نرخ ارز مدیریت‌شده افزایش ثبات و پیش‌بینی‌پذیری برای فعالان اقتصادی است. در عین حال این روش می‌تواند تحت فشارهای سیاسی قرار گیرد و در برابر سفته بازی و نوسانات بازار آسیب‌پذیر باشد.

آیا نظام‌های ارزی دیگری وجود دارد؟

همان‌طور که گفتیم، به‌صورت کلی نطام‌های ارزی به دو دسته تقسیم می‌شوند. ممکن است روش‌های دیگری نیز به گوشتان خورده باشد؛ مانند ثابت خزنده، خزنده با دامنه، اتحادیه‌ای و انتخاب یک ارز خارجی به‌عنوان ارز ملی. این مدل‌ها که به‌اصطلاح نظام‌های هیبریدی خوانده می‌شوند، ترکیبی از دو نوع ثابت و شناور هستند.برای اینکه جمع‌بندی روی مباحث بالا داشته باشیم و در عین حال این قسمت طولانی نشود، در جدول زیر درباره آن‌ها توضیح می‌دهیم.

نظام ارزی	مشخصات
شناور	نرخ ارز توسط نهادهای بازار تعیین می‌شود
ثابت	نرخ ارز نسبت به یک ارز دیگر یا کامودیتی (طلا) ثابت در نظر گرفته می‌شود. مانند نظام مبتنی‌بر طلا در سالیان گذشته.
مدیریت‌شده	نهاد پولی مربوطه برای اینکه نرخ ارز را روی یک نرخ یا در یک محدوده نگه دارد، در بازار ارز مداخله می‌کند.
ثابت خزنده	نرخ ارز در طول زمان تعدیل می‌شود.
خزنده با دامنه	نرخ ارز در یک محدوده مشخص دارای نوسان اندک است.
منطقه‌ای	حکومت‌ها متعهد می‌شوند که پول ملی را نسبت به پول‌های خارجی با یک نرخ ثابت تبادل کنند. مانند منطقه یورو
دلاری شدن (Dollarization)	کشورهای مختلف انتخاب می‌کنند که واحد پولشان، واحد پول یک کشور دیگر باشد. مانند دلار کانادا، دلار نیوزیلند.

عوامل اثرگذار بر نرخ برابری ارز

عوامل متعددی می‌تواند روی نرخ برابری ارز اثرگذار باشد. این عوامل را می‌توان با توجه به ماهیت آن‌ها تقسیم‌بندی کرد. برای مثال می‌توان دو دسته اقتصادی و سیاسی برایشان در نظر گرفت. در ابتدا به عوامل اقتصادی اثرگذار بر نرخ برابری ارز اشاره می‌کنیم.

• تورم

همانطور که می‌دانیم، تورم به معنای افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و در ادامه کاهش قدرت خرید افراد است. در این شرایط ارزش پول ملی کاهش پیدا می‌کند. در شرایط تورمی خرید کالا و خدمات داخلی و خارجی برای مردم گران‌تر می‌شود. به دلیل اینکه تقاضا برای کالاها و خدمات خارجی کم می‌شود، تقاضا برای ارز کشور خارجی نیز کاهش پیدا می‌کند و این مساله بر آن ارز فشار نزولی به‌وجود می‌آورد. عکس این قضیه نیز برقرار است. البته این نکته را نباید فراموش کنیم که عوامل مختلفی بر نرخ ارز تاثیر می‌گذارند و باعث شکل‌گیری آن می‌شود؛ پس اگر در حال فکر کردن به این مساله هستید که چرا مساله ریال و دلار اینگونه نیست، باید در نظر داشته باشیم که فقط نرخ تورم تعیین‌کننده نیست.

• نرخ بهره

نرخ بهره قیمت پول است. زمانی که نرخ بهره در یک کشور بالاتر از کشور دیگر باشد، سرمایه‌گذاران تمایل دارند پول خود را به کشوری با نرخ بهره بالاتر منتقل کنند؛ زیرا در این صورت بازدهی بالاتری به سرمایه آن‌ها تعلق خواهد گرفت. همین مساله باعث افزایش ارزش پول کشوری که نرخ بهره بالاتر دارد، می‌شود.

• رشد اقتصادی

رشد اقتصادی به‌طور کلی نشان‌دهنده بهبود شرایط است. زمانی که رشد وجود داشته باشد، ابعاد اقتصاد بزرگ‌تر می‌شود و در این وضعیت کسب‌وکارها و افراد درآمد بیشتری خلق می‌کنند و احتمالا درآمد بیشتری نیز کسب خواهند کرد. زمانی که درآمد بیشتر شود، مصرف و پس‌انداز نیز بیشتر می‌شود. زمانی که نرخ رشد اقتصادی کشور اول نسبت به کشور دوم بیشتر باشد، تقاضای داخلی و بین‌المللی برای کالاها و خدماتش بیشتر می‌شود و این قضیه به افزایش تقاضا برای واحد پولی آن کشور منجر می‌شود.

• تراز تجاری

زمانی که یک اقتصاد درب‌های کشور را به روی اقتصاد جهانی باز می‌کند، باید نقشی در صادرات و واردات نیز داشته باشد. تراز تجاری نشان‌دهنده عملکرد یک اقتصاد در بخش خارجی است. اگر تراز تجاری مثبت باشد، یعنی میزان صادرات بیشتر از واردات است. عکس این قضیه نیز صادق است. درصورت مثبت بودن تراز تجاری، جریان ورودی ارز بیشتر از خروجی آن است یا به عبارت دیگر، عرضه بیشتر از تقاضا خواهد بود؛ بنابراین ارز داخلی نسبت به ارز خارجی قوی‌تر می‌شود. به‌طور کلی هرچه یک اقتصاد وابستگی بیشتری به واردات داشته باشد، تقاضای ارز در آن کشور نیز بیشتر خواهد بود.

• سفته‌بازی

سفته‌بازی واژه‌ای بسیار آشنا برای ما ایرانیان است. این واژه به معنای خرید و فروش یک دارایی به‌منظور کسب سود از تغییر قیمت آن است. زمانی که عده‌ای پیش‌بینی کنند که قیمت یک ارز در آینده بیشتر خواهد شد، اقدام به خرید آن می‌کنند. عکس این قضیه نیز وجود دارد. این رفتار در کوتاه‌مدت روی قیمت ارز تاثیر می‌گذارد. اگر بازارهای مناسب مانند بازار مشتقه یا آتی با زیرساخت‌های لازم وجود داشته باشد، اثر این رفتارها کمتر خواهد شد.

همانطور که اشاره کردیم، عوامل اثرگذار بر نرخ ارز انواع مختلفی دارند. چهار مورد از متداول‌ترین عوامل اقتصادی را معرفی کردیم. در ادامه به توضیح درباره عوامل سیاسی بسنده می‌کنیم.

دولت یا حکومت‌ها (States) به‌عنوان نهادی که بسترهای لازم را برای فعالیت‌های اقتصادی مهیا می‌کنند، می‌توانند با سیاست‌های خود به آن جهت دهند. برخی اوقات ممکن است، بانک مرکزی به‌عنوان اصلی‌ترین نهاد متولی باتوجه به نظام ارزی (ثابت، شناور و غیره) در بازار آن مداخله کند. این کار می‌تواند از طریق خرید و فروش ارز، سوبسید به صادرکنندگان و روش‌های دیگر پیاده‌سازی شود. مورد دیگری که می‌توان در زمینه عوامل سیاسی اثرگذار بر نرخ برابری ارز به آن اشاره کرد، جنگ ارزی (Currency War) است. کشورها و سیاست‌مداران برای اینکه بتوانند به اهداف خود دست پیدا کنند، به‌صورت عامدانه سیاست‌هایی را پیش می‌گیرند که نرخ ارز کشورشان روند کاهشی طی کند. توضیح درباره جنگ ارزی بسیار مفصل و جذاب است. ممکن است در آینده نزدیک درباره آن صحبت کنم.

روش‌های اندازه‌گیری و پیش‌بینی نرخ ارز

رویکردهای مختلفی برای اندازه‌گیری و پیش‌بینی نرخ برابری بین دو ارز وجود دارد. برای مثال عده‌ای میزان خرید و فروش دو ارز در بازارهای جهانی را معیار قرار می‌دهند. گروهی عرضه و تقاضا برای صادرات واردات را مبنا می‌گیرند و دسته‌ای دیگر وضعیت اقتصادی را به‌عنوان یک عامل تعیین‌کننده می‌بینند. در این بخش علاوه‌بر این‌که یک شاخص مرسوم را برای اندازه‌گیری نرخ برابری ارز بیان می‌کنیم، چند روش برای پیش‌بینی نرخ آتی ارز نیز معرفی خواهیم کرد.

شاخص ساندویچی؛ برابری قدرت خرید برای یک ساندویچ مک

یکی از قدیمی‌ترین و جاافتاده‌ترین روش‌های محاسبه نرخ برابری دو ارز، استفاده از برابری قدرت خرید یا Purchasing Power Parity است که به PPP مشهور شد. این شاخص اولین‌بار با استفاده از ساندویچ Big MAC اندازه‌گیری شد که مجله اکونومیست در سال ۱۹۸۶ این شاخص را معرفی کرد. به این خاطر بیگ مک انتخاب شد، چون در سرتاسر جهان یک استاندارد مشخص برای تولید آن وجود دارد. البته باید در نظر داشت که این شاخص نمی‌تواند تمام جنبه‌های اقتصاد یک کشور را در نظر بگیرد و فقط به عنوان یک شاخص نشان‌دهنده‌ قیمت مصرف‌کنندگان عمل می‌کند.

برای اینکه ببینیم پول هر کشور چه میزان قدرت خرید به دارندگانش می‌دهد، یک محصول (در بعضی مواقع یک سبد از محصولات مختلف) را به عنوان معیار در نظر می‌گیرند. در شاخص PPP هدف این است که به این نتیجه برسیم، مقدار مشابهی از کالا یا خدمات را با چه مقدار پول در کشورهای مختلف می‌توان خرید. اگر آن کالا با یک مقدار برابر از واحد پولی قابل خرید باشد و هیچ فرصت آربیتراژی برای کالا وجود نداشته باشد، یعنی دو ارز با یکدیگر برابر هستند و نرخ برابری ارز دو کشور، یک است.

فرض کنید می‌خواهیم برابری ارزش دلار و پوند را به‌دست بیاوریم. یک بیگ مک در آمریکا ۵.۱۵ دلار و در انگلیس ۴.۱۹ پوند است. اگر بخواهیم برابری دلار به پوند را حساب کنیم، قیمت بیگ مک در انگلیس را بر قیمت بیگ مک در آمریکا تقسیم می‌کنیم. عدد ۰.۸ به دست می‌آید؛ یعنی به ازای یک دلار آمریکا، افراد می‌توانند ۰.۸ پوند به‌دست بیاورند.

روش‌های پیش‌بینی نرخ ارز

توانایی پیش‌بینی متغیرهای اقتصادی به بسیاری از فعالان این عرصه یا حتی افراد معمولی که می‌خواهد فقط از سرمایه خود مراقبت کنند، بسیار کمک می‌کند. استفاده از تورم، تفاضل رشد نقدینگی و رشد اقتصادی و قیمت طلا ابزارهایی هستند که در این راه به ما کمک می‌کنند.

دو کشور ایران و آمریکا را در نظر بگیرید. اگر در ایران تورم بیشتر از آمریکا باشد، حتی با در نظر گرفتن نظریه برابری قدرت خرید هم می‌توانیم حدس بزنیم که احتمالا در دوره بعدی (باتوجه به دوره محاسبه تورم) اجناس در کشور یک گران‌تر از کشور دو خواهند شد، پس نرخ ارز نیز چنین تغییری خواهد کرد. اگر بخواهیم به‌صورت دقیق‌تر و عددی تغییر نرخ ارز را باتوجه به تورم محاسبه کنیم، تورم ایران را از آمریکا کم می‌کنیم و در نرخ ارز همان دوره ضرب می‌کنیم. عدد به‌دست‌آمده، قیمت آتی ارز را نشان می‌دهد. 

دو روش دیگر برای پیش‌بینی قیمت ارز یا نرخ برابری ارز وجود دارد. یکی استفاده از قیمت طلا و دیگری تفاضل نرخ رشد نقدینگی و رشد اقتصادی است. زمانی که رشد نقدینگی از رشد اقتصادی بیشتر باشد، احتمال وقوع تورم وجود دارد که خود عاملی برای تغییر نرخ ارز است؛ اما برای اینکه نرخ دقیق به‌دست بیاوریم، رشد نقدینگی را از رشد اقتصادی کم می‌کنیم و در نرخ ارز دوره زمانی مورد نظرمان (ابتدا، نیمه یا انتهای سال) ضرب می‌کنیم.

استفاده از طلا را برای ایران مثال می‌زنیم که ملموس‌تر باشد. در این روش باید قیمت سکه بهار آزادی (تومان) را بر قیمت اونس جهانی طلا (دلار) تقسیم و حاصل را در شاخص ضرب کنیم. شاخص، ضریب تبدیل عیار و وزن طلای جهانی به سکه بهار آزادی است. عیار سکه بهار ۹۰ اما عیار طلا در بازار جهانی نزدیک به ۱۰۰ در نظر گرفته می‌شود. وزن سکه بهار تقریبا ۸.۱ گرم و یک اونس طلا حدود ۳۱ گرم وزن دارند. علاوه‌بر این‌ها موارد دیگری مانند مالیات بر واردات در تبدیل عیار و وزن طلای جهانی به سکه بهار نقش دارند که در مجموع و پس از انجام عملیات ریاضی به عدد ۴.۱ دست پیدا خواهیم کرد؛ بنابراین فرمول نهایی به‌صورت زیر می‌شود و عدد حاصل از این فرمول را می‌توان در نرخ ارز بازه زمانی مورد نظر (ابتدا، میانه یا انتهای سال) ضرب کرد و به نرخ ارز احتمالی دست یافت.

(قیمت سکه بهار آزادی (تومان)  / قیمت اونس جهانی طلا (دلار)) × ۴.۱

پرسش و پاسخ

• نرخ برابری ارز چیست؟
  نرخ برابری ارز به مفهوم قدرت ارزهای کشورهای مختلف در مقابل یکدیگر است؛ یعنی در ازای پرداخت یک ارز چقدر از ارز دیگر می‌توان به‌دست آورد.

• چند نوع نظام نرخ ارزی داریم؟
  به‌طور کلی دو نوع نظام ارزی داریم؛ نرخ ارز شناور و نرخ ارز ثابت. حالت‌های دیگری نیز وجود دارند که در بین این حالت یا زیرمجموعه آن‌ها محسوب می‌شوند.

• از چه روش‌هایی می‌توان نرخ ارز را پیش‌بینی کرد؟
  برای پیش‌بینی نرخ ارز می‌توان از نرخ تورم بین دو کشور، قیمت طلا و تفاضل میان رشد نقدینگی و رشد اقتصادی استفاده کرد.

جمع‌بندی

نرخ برابری ارزها مفهومی است که شاید برای بسیاری از کشورها و اقتصادها مساله‌ای حل‌شده و در عین حال مهم باشد و مردم آن کشورها به‌طور روزانه خود را درگیر مسائل ناشی از آن نکنند؛ اما کشور ما با این مساله و نوسانات بعضا شدید و طولانی آن دست به گریبان است. در این مقاله فارغ از پرداختن به مساله نرخ ارز در ایران، برابری نرخ ارز یا Exchange Rate را توضیح دادیم و اهمیت و عوامل اثرگذار بر آن را بیان کردیم. در ادامه درباره انواع نظام‌های ارزی و روش‌های محاسبه و پیش‌بینی نرخ چند سطری نوشتیم. کدام نظام ارزی را می‌پسندید یا به‌نظرتان مناسب است؟