در بازار ارزهای دیجیتال، یک بی‌دقتی کوچک ممکن است به قیمت یک فاجعه بزرگ تمام شود. این اتفاق به خطای انگشت تپل (Fat Finger Error) یا انگشت چاق معروف است و زمانی رخ می‌دهد که کاربر به‌خاطر یک اشتباه تایپی مانند وارد کردن صفر اضافی یا جایگذاری اشتباه اعشار، سفارش نادرستی را ثبت کند. همین اشتباهات به‌ظاهر ساده، ممکن است به ضررهای سنگین و جبران‌ناپذیری ختم شوند. با این مطلب از میهن بلاکجین همراه باشید تا ببینیم خطای انگشت تپل در ارزهای دیجیتال چیست و چند نمونه واقعی را در بازار کریپتو بررسی کنیم.
خطای انگشت تپل چیست؟
خطای انگشت تپل (Fat-Finger Error) زمانی اتفاق می‌افتد که کاربر به دلیل یک اشتباه تایپی، اطلاعات نادرستی را هنگام ارسال، فروش یا دریافت ارز دیجیتال وارد کند. مثال‌های رایج خطای انگشت تپل عبارتند از:
- اضافه کردن یک (یا حتی دو صفر اضافی) به مبلغ ارسالی
- ارسال تمام دارایی به‌جای مقدار مورد نظر
- وارد کردن آدرس کیف پول اشتباه
این موارد نشان می‌دهند صنعت کریپتو به‌رغم پیشرفته بودن هنوز نسبت به خطاهای انسانی آسیب‌پذیر است. البته خطای انگشت تپل محدود به دنیای کریپتو نیست و ممکن است در بازارهای مالی سنتی هم رخ دهد. یک نمونه بارز این اتفاق، اشتباه شرکت سامسونگ سکیوریتیز (Samsung Securities) در سال ۲۰۱۸ (۱۳۹۶) است.
این شرکت درحالی‌که قصد داشت به کارمندان خود به ازای هر سهم ۱٬۰۰۰ وون کره (۰.۷۲ دلار) پرداخت کند، اشتباها ۱٬۰۰۰ سهم به هر کارمند تخصیص داد. درپی این اشتباه ۲.۸۳ میلیارد سهم به ارزش ۱۵۰ میلیارد دلار میان کارمندان توزیع شد. اگرچه عمده سهم‌ها بازگردانده شدند؛ اما اقدام برخی کارکنان برای فروش منجر به کاهش قیمت سهام سامسونگ سکیوریتیز شد و اختلافاتی را بین سرمایه‌گذاران، تنظیم‌کنندگان بازار و کارکنان به‌وجود آورد.
به‌هرحال، یکی از تفاوت‌های کلیدی صنعت کریپتو با سایر بازارهای مالی این است که تراکنش‌ها فوری، غیرقابل برگشت و ناشناس هستند. به همین دلیل، درصورت انتقال اشتباه گزینه‌های محدودی برای بازپس‌گیری وجه وجود دارد. در ادامه، ۶ نمونه خطای انگشت تپل در ارزهای دیجیتال را مرور می‌کنیم. اگرچه بعضی از این اشتباهات خنده‌دار هستند؛ اما ضررهای سنگینی را به بارآورده‌اند.
۱. اشتباه ۶.۸۶ میلیون دلاری و میلیونر شدن زوج جوان
صرافی کریپتو دات کام (Crypto.com) در می ۲۰۲۱ (اردیبهشت ۱۴۰۰) به جای بازپرداخت ۱۰۰ دلار استرالیا، به اشتباه ۱۰.۴۷ میلیون دلار استرالیا (۶.۸۶ میلیون دلار آمریکا) را به یک زوج استرالیایی به نام سینگ (Singh) و مانیول (Manivel) انتقال داد. ظاهرا، کارمند مسئول پرداخت‌ها شماره حساب آن‌ها را به‌اشتباه در فایل اکسل وارد کرده بود. زمانی که صرافی در حسابرسی ماه دسامبر (آذر) این اشتباه را کشف کرد، کار از کار گذشته بود؛ زیرا سینگ ادعا می‌کرد با این تصور که در یک قرعه‌کشی آنلاین برنده شده است، چندین خانه خریده و ۱ میلیون دلار آن را به یکی از دوستانش هدیه داده است.
در جریان بررسی‌ها، افسر انطباق کریپتو دات کام، میچی چان (Michi Chan)، ادعای سینگ را رد کرد و اظهارات او را تلاش برای فرار از مسئولیت دانست. در نهایت، ماه عسل این زوج جوان با پذیرش اتهامات به پایان رسید؛ سینگ به سه سال حبس و مانویل به ۱۸ ماه اصلاح اجتماعی بدون حبس محکوم شدند. سینگ علی‌رغم پذیرش گناه خود، صرافی Crypto.com و بانک مشترک‌المنافع را مقصر می‌دانست.
۲. اشتباه ۲۳.۷ میلیون دلاری کارمزد گس و پیداشدن ماینر مهربان
در سپتامبر ۲۰۲۱ (شهریور ۱۴۰۰)، یک پلتفرم کوچک دیفای به نام دیورسیفای (DeversiFi) که بعدا به “Rhino.fi” تغییر نام داد، در جریان یک تراکنش به اشتباه ۲۳.۷ میلیون دلار به عنوان کارمزد پرداخت کرد. کاربر قصد داشت کارمزد گس معمولی را پرداخت کند؛ اما یک خطای نرم‌افزاری باعث شد کارمزد بسیار بالایی اعمال شود. بررسی‌های بعدی نشان داد مشکلات موجود در کتابخانه EthereumJS و تغییرات در کارمزد گس به دلیل به‌روزرسانی EIP-1559 باعث این اشتباه شده است. به‌هر حال، دیورسیفای خوش‌شانس بود؛ زیرا ماینری که این کارمزد را دریافت کرده بود، کل مبلغ را بازگرداند.
تیم دیورسیفای به‌لطف شفافیت ذاتی بلاکچین اتریوم، ماینر بلوک ۱۳٬۳۰۷٬۴۴۰ را شناسایی کردند و از آنجایی‌که این ماینر طبق یک روال همیشگی، پاداش‌های اتر خود را به بایننس واریز می‌کرد، تیم توانست از طریق صرافی با او تماس بگیرد. بعد از یک ساعت تلاش، بالاخره تیم دیورسیفای با آرامش نفس کشید؛ ماینر مهربان به جز ۵۰ اتر (معادل ۱۹۰ هزار دلار در آن زمان) که به عنوان پاداش دریافت کرده بود، باقی وجه را به‌طور کامل بازگرداند. اما همه به‌اندازه دیورسیفای خوش شانس نیستند؛ زیرا گاهی اوقات ناشناس بودن در بلاکچین، طمع افراد را بیشتر می‌کند.
۳. باگ کامپوند فایننس و توزیع ۹۰ میلیون دلار توکن COPM
در اکتبر ۲۰۲۱ (مهر ۱۴۰۰)، یک باگ در به‌روزرسانی پروتکل وامدهی کامپاند فایننس (Compound Finance) باعث توزیع یک «ایردراپ سخاوتمندانه و البته اشتباه» شد. ظاهرا یک خطای کد کوچک باعث شده بود توکن‌های کامپاند (COMP) به اشتباه به کاربران تخصیص پیدا کنند. به موجب این خطا، برخی کاربران خوش‌شانس می‌توانستند تا ۹۰ میلیون دلار توکن COMP را برداشت کنند.
با وجود درخواست‌های عمومی پروژه برای بازگرداندن توکن‌ها و تهدیدهای رابرت لشنر (Robert Leshner) بنیان‌گذار کامپاند مبنی بر گزارش دریافت‌کنندگان توکن به مقامات مالیاتی ایالات متحده، برخی کاربران ترجیح دادند توکن‌های خود را بفروشند. لشنر در مورد اتفاق پیش‌آمده این‌طور توضیح داد:
شرکت هیچ راه‌چاره‌ای نداشت؛ زیرا ابزارهای لازم برای غیرفعال کردن توزیع توکن COMP وجود نداشت.
۴. توزیع ۷۰۰ بیت کوین توسط بلاک‌فای و میلیونرهای موقتی!
در ماه می ۲۰۲۱ (اردیبهشت ۱۴۰۰)، سرویس وامدهی بلاک‌فای (BlockFi) به اشتباه یکی از سخاوتمندانه‌ترین پیشنهادات تبلیغاتی را در صنعت کریپتو ارائه داد. ماجرا از این قرار بود که بلاک‌فای یک برنامه تبلیغاتی راه‌اندازی کرده بود که بر اساس آن کاربران می‌توانستند در ازای نگهداری موجودی معینی از دلار در حساب‌های خود، استیبل‌کوین دلار جمنای (GUSD) را به‌عنوان سود دریافت کنند. اما به دلیل خطای انگشت تپل، بلاک‌فای اشتباها برای برخی کاربران به جای GUSD، بیت کوین ارسال کرد؛ حتی برخی از آن‌ها تا ۷۰۰ بیت‌کوین دریافت کردند. بلاک‌فای با استفاده از کدهای قرارداد هوشمند اکثر تراکنش‌ها را معکوس کرد؛ اما حدود ۱۰۰ کاربر توانستند بیت‌کوین‌های دریافت‌شده را بفروشند.
به‌هر حال، مشکل همچنان ادامه داشت؛ برخی کاربران در صفحه رسمی ردیت اعلام کردند این شرکت افرادی که بیت کوین دریافت نکرده‌اند یا قصدی برای فروش بیت کوین‌های تصادفی نداشته‌اند را نیز متهم به تخلف و تهدید به اقدام قانونی کرده است. یکی از کاربران در حساب کاربری خود این‌طور نوشت:
دو روز بعد از اشتباه بلاک‌فای، من برداشتی انجام دادم که هیچ ارتباطی با ادعای آن‌ها نداشت. حالا به من ایمیل زده‌اند و می‌گویند این پول مال من نیست و درصورتی که وجه را بازنگردانم به جرم کلاهبرداری علیه من اقدام می‌کنند.
اشتباه بلاک‌فای تأثیر منفی زیادی بر شهرت و اعتبار این شرکت گذاشت و در نهایت، در نوامبر ۲۰۲۲ اعلام ورشکستگی کرد.
۵. انگشت تپل مشکوک
در برخی مواقع، خطای Fat-Finger یک اشتباه تصادفی نیست؛ بلکه از آن به‌عنوان یک روش پیچیده برای پولشویی استفاده می‌شود. یکی از روش‌های رایج این است که فرد «به‌طور عمدی» کارمزد گس زیادی را برای یک تراکنش می‌پردازد. به‌طور مثال، در تاریخ ۱۲ آگوست، یک کاربر ناشناس برای تراکنش ساده اتر به مبلغ ۲٬۲۰۰ دلار، ۹۰٬۰۰۰ دلار بابت کارمزد گس آن پرداخت کرد. این تکنیک مستلزم همکاری کاربر با ولیدیتور تراکنش است تا هزینه کارمزد به بلاک موردنظر ارسال شود.
شرکت استیکینگ نورث‌استیک (Northstake) در گزارشی که در اکتبر ۲۰۲۳ منتشر کرد، نشان داد فعالیت‌های غیرقانونی و پرخطر در سه پروتکل استیکینگ اتریوم و برخی قسمت‌های مین‌نت بین ۰.۴۶٪ تا ۱.۵۶٪ متغیر بوده است. اگرچه این مقدار بسیار اندک به‌نظر می‌رسد؛ اما برای نهادهای مالی که قصد ورود به استیکینگ را دارند به منزله یک هشدار و زنگ خطر است.
۶. خطای انگشت تپل در NFTها
درحالی‌که اشتباهات کوچک به‌طور مکرر اتفاق می‌افتند و نادیده گرفته می‌شوند؛ خطاهایی که ضرر میلیون دلاری داشته باشند به تیتر اخبار و البته درس عبرتی برای دیگران تبدیل می‌شوند. یک نمونه از این موارد، خطای کلکسیونری به نام “PrincePablos” است. او تصور می‌کرد یک قطعه NFT را به قیمت ۰.۰۲۱ بیت کوین (معادل ۱٬۲۸۷ دلار) می‌خرد؛ اما بعد از انجام تراکنش فهمید که قیمت واقعی آن ۰.۲۱ بیت‌کوین (معادل ۱۲٬۸۷۷ دلار) بوده است.
اگرچه پرینس پابلوس در آن لحظه نمی‌دانست که به‌خاطر یک بی‌دقتی ساده مرتکب چه اشتباه بزرگی می‌شود؛ اما حالا او و NFTاش به یک داستان عبرت‌آمیز تبدیل شده‌اند. او حالا رسما به‌عنوان ستاره «خطای انگشت تپل در NFTها» شناخته می‌شود.
جمع‌بندی
خطای انگشت تپل یکی از چالش‌های رایج در دنیای کریپتو است که گاهی منجر به زیان‌های هنگفت می‌شود. این خطاها معمولا ناشی از بی‌دقتی در وارد کردن اطلاعات یا اشتباهات نرم‌افزاری هستند. با وجود پیشرفت‌های زیاد در حوزه کریپتو، این صنعت هنوز در برابر خطاهای انسانی آسیب‌پذیر است. از این رو لازم است هنگام انجام تراکنشهای مالی و به‌ویژه تراکنشهای بلاکچینی دقت بیشتری داشته باشید، مقادیر ورودی خود را چندین بار بررسی کنید و از صحیح بودن آدرس‌ها مطمئن شوید. به یاد داشته باشید در دنیای تراکنشهای غیرقابل بازگشت کریپتو، یک لحظه بی‌دقتی می‌تواند خسارت بزرگی به همراه داشته باشد. آیا تجربه خطای انگشت تپل را داشته‌اید؟ برای جلوگیری از تکرار اشتباه خود از چه راهکاری استفاده کرده‌اید؟
سوالات متداول (FAQ)
خطای انگشت تپل در بازار کریپتو چیست؟
این خطا معمولا به دلیل اشتباهات تایپی یا وارد کردن نادرست اطلاعات در هنگام خرید، فروش یا انتقال ارز دیجیتال اتفاق می‌افتد.
چرا اشتباه انگشت تپل در بازار کریپتو اهمیت دارند؟
از آنجایی که تراکنشهای کریپتو غیرقابل بازگشت و آنی هستند، بازگرداندن وجوه دشوار است و ممکن است منجر به ضررهای هنگفت شود.
چطور می‌توان از خطای انگشت تپل در بازار کریپتو جلوگیری کرد؟
کاربران برای کاهش احتمال اشتباه باید دقت بیشتری در وارد کردن آدرس‌ها و مبلغ تراکنش‌ها داشته باشند، از سیستم‌های تایید دو مرحله‌ای استفاده کنند و قبل از ارسال هر تراکنش، اطلاعات را دوباره بررسی کنند.
