یکی از مسائل فضای کریپتو در ایران که اخیرا در حال پررنگ‌تر شدن است بروز مشکلاتی در تعامل با سیستم بانکی و مسدود شدن برخی حساب‌ها از سوی نهادهای نظارتی است.
با افزایش سخت‌گیری‌های بانک مرکزی و بیشتر شدن تلاش‌ها برای مبارزه با پولشویی، رصد تراکنش‌های بانکی افزایش یافته است و این موضوع باعث شده است بعضی حسابهای با گردش بالا به صرف داشتن تراکنش‌هایی که هویت آن برای نهادهای نظارتی معلوم نیست، مسدود شوند. صاحبان این حساب‌ها برای بازگشایی حساب خود باید پروسه‌ای را طی کنند که ممکن است چند ماه طول بکشد و برای صاحب حساب فرساینده باشد.
این موضوع بعضی فعالان فضای کریپتو را که به دلیل استراتژی خاص معاملات خود، مثلا اشتغال به معاملات آربیتراژ، حجم معاملات و گردش حساب بالایی دارند، درگیر کرده است.
محدودیت تراکنش‌های بانکی در ایران
محدود شدن تراکنش‌های بانکی در ایران پدیده جدیدی نیست. در خرداد ۱۴۰۱ مدیر اداره مبارزه با پولشویی بانک مرکزی اظهار داشت برای اجرای مواد ۶۷ و ۱۴ قانون مبارزه با پولشویی «اشخاص مکلف به پایش مستمر و برقراری تعاملات متناسب با سطح فعالیت» هستند که ترجمه آن در بخش‌نامه صادر شده، تعیین سقف ۲ میلیاردی تراکنش سالانه برای افراد بازنشسته، سقف ۱ میلیاردی برای افراد مستمری بگیر و سقف ۵۰۰ میلیونی برای افراد بیکار و غیرفعال از نظر مالیاتی بود. سقفی که تجاوز بر آن برای نهاد نظارتی «سوال برانگیز» می‌شود و ممکن است به مسدود شدن حساب تا رفع ابهامات منجر شود.
بازتاب این محدودیت جدید را می‌توان در پویش «پیگیری رفع مسدودی حسابهای بانکی» دید که در تیر ماه ۱۴۰۱ توسط ۱۴٬۰۰۰ نفر از مخاطبان یکی از خبرگزاری‌های داخلی به امضا رسید. در متن این پویش آمده است:
از ۲۱ خرداد ماه سال ۱۴۰۱، اینجانب متوجه مسدودی حسابهای خود شدم… در پیامک‌ها علت مسدودی «مشارکت در معاملات غیرمجاز ارزی» ذکر شده است و برای تکمیل تحقیقات به سایت eers.ir ارجاع داده شدم. بعد از ۱۰ روز موفق به تکمیل موارد خواسته شده در سایت eers.ir شدم و منتظرم.
تا امروز متوجه شدم به غیر از اینجانب شماره حساب بسیار دیگری از مردم (حدود ۱۰٬۰۰۰ نفر یا بیشتر) نیز به همین دلیل مسدود شده است، اشتراک همه این افراد این است که به حساب افرادی پول واریز کردند، اما علت واریز کردن متفاوت است، تعدادی برای معاملات در اتاق دلار، تعدادی برای معاملات در اتاق انس طلا، تعدادی برای دریافت بسته های آموزشی تحلیلی، تعدادی برای حق عضویت در کانال های سیگنال دهی، تعدادی برای تبدیل پول خود به رمز ارز تتر و …
این محدودیت‌ها به مرور زمان به فضای رمزارز در ایران نیز به شکل محسوس‌تری رسوخ کرد. به طوری‌که در آذر امسال سقف واریز تومان به صرافی‌های رمزارز با هر کارت بانکی تا ۲۵ میلیون تومان در روز کاهش یافت. در این مرحله کاربران می‌توانستند برای واریز بیش از ۲۵ میلیون از چند کارت مختلف استفاده کنند تا اینکه در دی‌ماه امسال این مسیر هم بسته شد و سقف واریز روزانه تومان به صرافی تا ۲۵ میلیون برای هر کد ملی پایین آمد. این موضوع در کنار تورم بالای ناشی از نوسانات ارزی و رشد سرسام‌آور قیمت تتر در ماه‌های اخیر باعث شده است سقف کوتاه تعیین شده برای تراکنش‌های روزانه از قبل کوتاه‌تر شود.
البته در مورد قانونی یا غیرقانونی بودن معاملات رمزارز در ایران خلاء قانونی وجود دارد. هرچند سقف تعیین شده برای انتقال ریالی به صرافی‌های داخلی رمزارز نشان می‌دهد نفس این فعالیت نمی‌تواند خلاف قانون باشد، با وجود این در گذشته در اظهارات برخی روسای سابق بانک مرکزی تبادلات رمزارز ممنوع تلقی شده است.
مطالعه کنید: آیا خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران قانونی است؟
سنگ‌اندازی بر سر راه بازارسازها و آربیتراژکارها
ظاهرا محدودیت‌هایی که برای فعالان فضای کریپتو در ایران ایجاد شده است جنبه‌های نگران‌کننده دیگری هم دارد. گزارش‌های واصله به میهن بلاکچین نشان می‌دهد برخی فعالان فضای کریپتو در ایران که به دلیل نوع خاص استراتژی معاملاتی خود، مثلا تمرکز بر معاملات آربیتراژ، حجم معاملات و گردش حساب بالایی دارند، با مسدود شدن حسابهای بانکی خود مواجه شده‌اند.
یکی از کاربران که به دلیل اشتغال به آربیتراژ با مسدودی حساب مواجه شده است و خواسته است نامش فاش نشود، تجربه خود را با میهن بلاکچین به اشتراک گذاشته است:
من توی چنتا صرافی عضو شدم و پول رو از حسابهای خودم به صرافی‌ها واریز کردم و بعد کریپتو خریدم و تو صرافی‌های دیگه فروختم. در واقع آربیتراژ گرفتم. همونطور که میدونید آربیتراژ حاشیه سود بالایی هم نداره و با توجه به کارمزدها و حتی بعضا ضرر هم کردم.
همیشه هم با حسابهای خودم کار کردم. ولی خب گردش حساب بالایی برام ثبت شده. ولی نه با حساب کس دیگه ای کار کردم و نه کار غیرقانونی دیگه‌ای. طبق سقف کارتها واریز و برداشت کردم فقط به مبدا و مقصد صرافی‌ها.
واقعا نمیدونم برای چی باید تعهد بدیم که این کارو دیگر نکنیم؟ اصولا این کار نه تنها منفی بلکه برای بازار مثبته و قیمت‌ها رو یکی میکنه.
من حتی قبلا پیگیر بودم و گفتن مالیات نداره فعلا خرید فروش ارز دیجیتال که پرداخت کنم.
نکته بدتر اینه که این فرایند باز شدن حساب‌ها حدود سه چهار ماه در کمترین حالت طول میکشه و الان من که کارمندم حقوقهام واریز میشه به حسابم ولی نمیتونم برداشت کنم و رسما از نظر مالی فلج شدم و همه پولم بلوکه شده.
و نکته بد دیگه اینه که ما هیچ جا حتی یه اخطار از سازمانی یا صرافی یا بانکی نگرفتیم و به یکباره همه حساب‌هامون بسته شدن.
کاربر دیگری به نام «وحید» که او هم به آربیتراژ اشتغال داشته و با مسدودی حساب مواجه شده است، برای پیدا کردن علت مسدودی حساب خود پیگیری‌های بسیاری انجام داده است. اما ظاهرا دلیلی که از سوی نهادهای مسئول ارائه می‌شود بسیار مبهم است. در تصویری که وحید با میهن بلاکچین به اشتراک گذاشته است و وضعیت حساب مسدود شده او را نشان می‌دهد، مشاهده می‌شود که در توضیحات ارائه شده از سوی بانک به اشاره به نام «رمزارز» و ذکر شماره نامه قوه قضائیه که مسدودی بر اساس آن انجام گرفته، اکتفا شده است.
همچنین با توجه به اظهارات قریب به اتفاق افرادی که با میهن بلاکچین تماس گرفتند، مسیر دسترسی به محتوای نامه قوه قضايیه که بر مبنای آن مسدودی حساب صورت می‌پذیرد، برای صاحبان حسابهای مسدود شده چندان روشن نیست.
همچنین کاربر دیگری به نام «احمد» که اظهار می‌کند فعالیتی غیر از آربیتراژ نداشته، پرینت توضیحات بانک در مورد مسدودی حساب خود را با میهن بلاکچین به اشتراک گذشته است:
جستجو در یک گروه تلگرامی که با عنوان «مسدودی حسابهای بانکی» تشکیل شده است و حدود ۲۵۰۰ نفر عضو دارد و افراد مختلف تجربیات خود در تلاش برای رفع مسدودی را به اشتراک می‌گذارند، نشان می‌دهد این محدودیت‌ها مجموعه مختلفی از فعالیت‌های اقتصادی را در بر گرفته است و مختص به فعالان فضای کریپتو نیست. با این حال تحت فشار قرار دادن افرادی که مشغول به آربیتراژ هستند به طور ویژه‌ای نگران‌کننده است.
فعالیت آربیتراژکارها و بازارسازها جزئی حیاتی از کشف قیمت صحیح و عملکرد سالم در تمام بازارها از جمله بازار کریپتو است. این دسته افراد به خاطر ماهیت کاری که انجام می‌دهند حجم معاملات بالایی دارند هر چند که ممکن است حاشیه سود یا ضرر پایینی داشته باشند. حساسیت روی حجم تراکنش بالای این دسته از فعالان و سنگ‌اندازی در مسیر آن‌ها که جزئی حیاتی از بازار هستند باعث می‌شود فرآیند کشف قیمت مختل شود، عمق بازار کم شود و دستکاری بازار برای افرادی که توان و تمایل سوء آن را دارند ساده‌تر شود.
چنانکه از صحبت‌های مطرح شده در این مطلب و اظهارات متعدد کاربرانی که با میهن بلاکچین تماس گرفته‌اند قابل درک است، علت مسدودی حساب به صاحب حساب با شفافیت کافی اعلام نمی‌شود، روند رفع مسدودی حساب روندی طولانی مدت و دشوار است و برای رفع مسدودی حساب از افرادی که به آربیتراژ مشغول بوده‌اند تعهد گرفته شده است که کار قانونی و بسیار مفیدی که به آن اشتغال داشته‌اند را ادامه ندهند. تعهد دادن به ادامه ندادن کاری که نه تنها خلاف قانون نیست بلکه برای سلامت بازار مفید و ضروری است برای تمام افراد فعال در این فضا مایه تعجب و سرخوردگی است.
به دفعات مشاهده شده است که افرادی که مشغول فعالیتی قانونی بوده‌اند برای رفع سوء ظن مراجع مربوطه، درگیر روندی غیرشفاف، بسیار کند و بسیار هزینه‌بر شده‌اند. روندی که دسترسی افراد مظنون به حسابهای خود را به طور کامل قطع می‌کند، در مورد علت پیدایش سوء ظن توضیحات کافی ارائه نمی‌کند و در بررسی موجه بودن یا نبودن تنبیهات اعمال شده که بعضا بسیار سنگین هستند، بسیار کند عمل می‌کند.
از تمام افرادی که دغدغه سلامت و شفافیت فضای فعالیت اقتصادی در ایران را دارند انتظار می‌رود اصلاح روندهای شکل گرفته در مسدودی حسابهای بانکی را تبدیل به یک مطالبه عمومی کنند. مبارزه با پولشویی برای تمام اقتصادها جزء ضروریات است و بخشی از سیاست‌های تمام سیستم‌های بانکی در سراسر جهان است. اما مبارزه با بازیگران بد نباید به قیمت آسیب زدن به افرادی که به فعالیت‌های سالم و مفید اشتغال دارند تمام شود.
نظر شما در مورد محدودیت‌های ایجاد شده برای تراکنش‌های بانکی چیست؟ اگر در فضای کریپتو فعالیت می‌کنید و مورد مسدودی حسابهای بانکی شخصا تجربه‌ای داشته‌اید، حتما با میهن بلاکچین به اشتراک بگذارید.
