اقتصاد تمام کشورها در مقاطعی، سطح مختلفی از تورم را تجربه می‌کنند. تورم هنگامی رخ می‌دهد که میانگین قیمت کالاها افزایش و قدرت ارز آن کشور کاهش می‌یابد. معمولا دولت و سازمان های مالی با همکاری یکدیگر اطمینان حاصل می‌کنند که تورم، نرخ تدریجی و کمی داشته باشد. هرچند مثال های زیادی در تاریخ وجود دارد که نرخ تورم های آنها با شتاب بی سابقه ای افزایش یافته است که باعث شده است ارزی واقعی ارز آن کشور با شیب شدیدی کاهش یابد. این نرخ پر شتاب تورم را اَبَر تورم می‌گوییم.
فیلیپ کاگان اقتصاددان در کتاب خود به اسم پویایی پولی ابر تورم بیان کرده است که هنگامی دوره های ابر تورم شروع می‌شود که قیمت کالاها و خدمات در یک ماه بیش از ۵۰ درصد افزایش یابد. برای مثال، اگر قیمت یک بسته برنج کمتر از یک ماه از ۱۰ دلار به ۱۵ دلار و تا آخر ماه بعد از ۱۵ به ۲۲.۵ دلار برسد، ما با ابر تورم مواجه ایم. اگر این روند ادامه پیدا کند، قیمت برنج طی ۶ ماه به ۱۱۴ دلار و طی یک سال به ۱۰۰۰ دلار خواهد رسید.
به ندرت پیش می‌آید که نرخ ابر تورم در ۵۰ درصد ثابت بماند. در اکثر موارد، این نرخ با سرعت افزایش می‌یابد به طوری که قیمت کالاها و خدمات مختلف طی یک روز و یا حتی چند ساعت با افزایش چشمگیر روبه‌رو می‌شود. در نتیجه افزایش قیمت ها، اعتماد مشتریان از بین می‌رود و ارزش ارز کشور کاهش می‌یابد. در آخر، ابر تورم باعث ایجاد اثر موجی و تعطیلی شرکت ها، افزایش نرخ بیکاری و کاهش درآمد از مالیات می‌شود. ابر تورم های معروفی در کشورهای آلمان، ونزوئلا و زیمبابوه رخ داده است اما بسیاری از کشورهای دیگر نظیر مجارستان، یوگسلاوی و یونان نیز این بحران را تجربه کرده اند.
ابر تورم در آلمان
یکی از معروف ترین موارد ابر تورم در جمهوری وایمار آلمان پس از جنگ جهانی اول رخ داد. دولت آلمان با علم به اینکه قطعا در جنگ برنده خواهد بود، مقادیر هنگفتی برای تامین بودجه جنگ قرض کرد و در نظر داشت با دریافت غرامت از متفقین، این بدهی ها را بپردازد. اما نه تنها آلمان برنده این جنگ نبود، بلکه مجبور شدند میلیاردها دلار غرامت بپردازند.
فارغ از مباحث موجود درباره دلایل ابر تورم آلمان، بعضی از افراد دلایل این امر را تعلیق استاندارد طلا، غرامت جنگ و صدور بی ملاحظه اسکناس عنوان کردند. تصمیم مبنی برا تعلیق استاندارد طلا در ابتدای جنگ بدان معنا بود که مقدار پول در گردش هیچ ارتباطی با ارزش طلای متعلق به کشور نداشت. این اقدام بحث برانگیز منجر به کاهش ارزش ارز آلمان شد که از اینرو، متفقین اعلام کردند که دولت آلمان باید غرامت مورد نظر را به صورت ارزهایی به غیر از ارز آلمان پرداخت کند. دولت آلمان برای پاسخ به این مشکل، مقادیر بسیار زیادی از پول خود را چاپ کرد تا بتواند ارز خارجی بخرد، و این امر حتی باعث کاهش ارزش بیشتر ارز آلمان یعنی مارک شد.
در مقاطعی، نرخ تورم به بیش از ۲۰ درصد در روز رسید. ارز آلمان به قدری بی ارزش شده بود که بعضی از شهروندان اسکناس ها را می‌سوزاندند تا خانه خود را گرم نگه دارند زیرا اسکناس ارزانتر از چوب بود.
ابر تورم در ونزوئلا
ونزوئلا به لطف ذخایر بزرگ نفتی، اقتصاد پویایی در قرن بیستم داشت اما با عرضه بیش از تقاضای نفت در دهه ۱۹۸۰ و سوء مدیریت و فساد مالی در اوایل قرن بیست و یکم، بحران سیاسی و اجتماعی-اقتصادی ایجاد کرد. این بحران در سال ۲۰۱۰ شروع شد و در حال حاضر یکی از بدترین بحران های تاریخ بشریت است.
نرخ تورم در ونزوئلا با سرعت زیادی افزایش یافت و از نرخ تورم سالانه ۶۹ درصد در سال ۲۰۱۴ به ۱۸۱ درصد در سال ۲۰۱۵ رسید. دوره ابر تورم در سال ۲۰۱۶ شروع شد و نرخ تورم تا آخر همین سال به ۸۰۰ درصد، در سال ۲۰۱۷ به ۴۰۰۰ درصد و در اوایل سال ۲۰۱۹ به ۲,۶۰۰,۰۰۰ درصد رسید.
در سال ۲۰۱۸، رییس جمهور نیکلاس مادورو اعلام کرد که برای مقابله با ابر تورم، ارز جدید (بولیوار جدید) صادر خواهد شد که با نسبت ۱ به ۱۰۰,۰۰۰ جایگزین ارز فعلی (بولیوار) می‌شود. بنابراین ۱۰۰,۰۰۰ بولیوار به ۱ بولیوار جدید تبدیل شد. هرچند شک و شبهه های زیادی در خصوص کارآمد بودن این رویکرد وجود دارد. استیو هانکه اقتصاددان بیان کرد که حذف پنج صفر، اقدامی بسیار بزرگ است و تا زمانی سیاست اقتصادی تغییر نکند بی معنی است.
ابر تورم در زیمبابوه
پس از استقلال زیمبابوه در سال ۱۹۸۰، اقتصاد این کشور در سال های ابتدایی کاملا با ثبات بود. هرچند کابینه دولت رییس جمهور رابرت موگابه در سال ۱۹۹۱ برنامه ای به اسم ESAP (برنامه تنظیم ساختارهای اقتصادی) را شروع کرد که به عنوان دلیل اصلی فروپاشی اقتصاد زیمبابوه مطرح شده است. در کنار ESAP، اصلاحات ارضی توسط مراجع قانونی باعث افت شدید تولید مواد غذایی و ایجاد بحران بزرگ اقتصادی و اجتماعی شود.
دلار زیمبابوه (ZWN) در اواخر دهه ۱۹۹۰ نشانه های از بی ثباتی را نشان داد و ابر تورم در اوایل قرن ۲۱ شروع شد. نرخ تورم سالانه در سال ۲۰۰۴ به ۶۲۴ درصد، در سال ۲۰۰۶ به ۱۷۳۰ درصد و در جولای ۲۰۰۸ به ۲۳۱,۱۵۰,۸۸۸ رسید. به دلیل عدم ارائه اطلاعات موثق توسط بانک مرکزی زیمبابوه، نرخ تورم پس از جولای ۲۰۰۸ بر اساس تخمین های آماری و نظری می‌باشد.
طبق محاسبات پروفسور استیو هانکه، ابر تورم زیمبابوه در نوامبر ۲۰۰۸ به اوج خود و نرخ سالانه ۸۹.۷ ضربدر ۱۰ به توان ۲۱ (سکستیلیون) رسید که معادل نرخ ۷۹.۶ میلیارد درصد در ماه یا ۹۸ درصد در روز می‌باشد.
زیمبابوه اولین کشوری بود که در قرن ۲۱ با ابر تورم مواجه شد و دومین تورم تاریخ را پس از مجارستان ثبت کرد. در سال ۲۰۰۸ دلار زیمبابوه به طور رسمی کنار گذاشته شد و ارزهای خارجی به عنوان پول قانونی پذیرفته شد.
استفاده از ارزهای دیجیتال
از آنجایی که بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال بر اساس سیستم های متمرکز نمی‌باشند، ارزش آنها توسط دولت یا سازمان های مالی تعیین نمی‌شود. فناوری بلاک چین اطمینان حاصل می‌کند که صدور کوین های جدید بر اساس برنامه زمانبندی شده مشخصی انجام شود و هر واحد، منحصربه‌فرد و مصون از جعل باشد.
چندین دلیل برای محبوبیت روز افزون ارز دیجیتال مخصوصا در کشورهایی نظیر ونزوئلا که درگیر ابر تورم می‌باشند وجود داد. چنین شرایطی برای زیمبابوه نیز وجود دارد که پرداخت های همتا به همتای ارزهای دیجیتال با افزایش چشمگیر مواجه شده است.
در بعضی از کشورها، مراجع قانونی با جدیت زیاد در حال مطالعه احتمالات و خطرات موجود در معرفی ارز دیجیتال با پشتوانه دولت، به عنوان جایگزینی بالقوه برای سیستم ارز سنتی می‌باشند. بانک مرکزی سوئدی از اولین کشورهای این مسیر است. مثال های قابل ذکر دیگر، بانک های مرکزی سنگاپور، کانادا، چین و آمریکا می‌باشند. اگرچه بسیاری از بانک های مرکزی در حال آزمایش بلاک چین می‌باشند، اما این سیستم ها لزوما الگوی جدیدی از لحاظ سیاست پولی ایجاد نمی‌کنند، زیرا ارزهای دیجیتال آنها بعید است که همانند بیت کوین دارای موجودی ثابت یا محدودی باشند.
نتیجه گیری
اگرچه موارد ذکر شده ابر تورم اندک و بعید به نظر می‌رسند، اما کاملا مشخص است که یک دوره تقریبا کوتاه آشفتگی سیاسی یا اجتماعی می‌تواند به سرعت منجر به کاهش ارزش ارزهای سنتی شود. کاهش تقاضا برای تنها کالای صادراتی یک کشور نیز می‌تواند یکی دیگر از دلایل این موضوع باشد. پس از کاهش ارزش ارز، قیمت با سرعت سرسام آور افزایش می‌یابند و یک چرخه بیمار ایجاد می‌کند. چندین دولت تلاش کرده اند که با چاپ پول با این مشکل مقابله کنند اما ثابت شده است که این روش به تنهایی بی فایده است و منجر به افزایش بیشتر ارزش ارز می‌شود. ذکر این نکته نیز جالب است که با کاهش اعتماد به ارز سنتی، علاقه و اعتماد به ارزهای دیجیتال افزایش می‌یابد. این موضوع می‌تواند در آینده تاثیر چشمگیری بر نحوه نگرش به پول و برخورد با آن در سطح جهانی داشته باشد.
