آیا ارز دیجیتالی ملی نوش داروی اقتصاد ایران است؟
ارز دیجیتال یک توکن بر روی بستر بلاکچین است و بنابر آنچه اعلام شده پشتوانه ارز دیجیتال ملی ایران ریال است. بنابراین این پروژه ملی ابزار پرداخت برای تبادلات و تسویه بین بانکی خواهد بود. اما آیا این ارز دیجیتال می‌تواند نجات دهنده اقتصاد ایران و راهی برای دور زدن تحریم‌های دولت آمریکا باشد؟
کشورهای زیادی تولید ارز دیجیتال ملی خود را آغاز کرده‌اند. بعنوان مثال کشور مالزی ارز دیجیتال ملی خود را که با احکام شریعت منطبق است با پشتوانه طلا تولید کرده است. کشور ونزوئلا نیز برای دور زدن تحریم‌های آمریکا ارز دیجیتال ملی خود را با نام پترو با پشتوانه نفت معرفی کرده است. اما آیا پترو نجات دهنده اقتصاد فروپاشیده ونزوئلا خواهد بود؟ برای پاسخ به این سوال بهتر است شرایط اقتصاد کشور ونزوئلا که در تحریم، شرایطی مشابه با ایران دارد را بررسی کنیم. اگر چه ارز دیجیتال ملی ایرات تفاوت‌های اساسی با پترو خواهد داشت اما شاید بتوان این دو را در خصوص دور زدن تحریم‌ها باهم مقایسه کرد.
ونزوئلا رتبه اول را در ذخایر نفتی جهان دارد، اما بالاترین نرخ تورم در جهان را داراست. این کشور تورم بالای ۴۰۰۰ درصد را تجربه کرده است و ارزش پول ملی آن ۹۶٪ کاهش داشته است. نرخ ارز رسمی دولت، یک دلار در ازای ۱۰ بولیوار است. ولی تنها رئیس جمهور و متحدانش به آن دسترسی دارند. مردم معمولی ونزوئلا دلار را در بازار آزاد با نرخ ده هزار بولیوار می‌خرند. کشور ونزوئلا تولید کننده نفت و وارد کننده همه چیز است. از طرفی کمبود تجهیزات و دانش تکنولوژی، استخراج نفت را نیز کاهش داده است. مردم می‌دانند اگر امروز خرید نکنند فردا ممکن است قادر به خرید چیزی نباشند زیرا نرخ ارز به معنای واقعی هر روز کاهش می‌یابد. قحطی، شهروندان نیازمند را تبدیل به ماینرهای بیت‌کوین کرد و شماری از مردم کشور ونزوئلا برای مصون ماندن از آسیب‌های اجتماعی به استفاده از بیت‌کوین روی آوردند. دولت ابتدا این کار را غیر قانونی کرد، اما با بدتر شدن شرایط، دولت ونزوئلا متوجه شد که این ممکن است تنها راهی باشد که بتواند پول به اقتصاد ورشکسته اش تزریق کند. بنابر اینارز دیجیتال ملی خود با پشتوانه نفت را معرفی کرد. اما نظرات متضاد و مسائل زیادی در مورد راه اندازی پترو وجود دارد که در این یادداشت فقط به برخی از آنها اشاره می‌شود:
- در گزارش اولیه منتشر شده، عنوان شده بود که پترو توکنی بر بستر اتریوم است(ERC-۲۰). اما روز بعد این خبر حذف شد و پترو به پلتفرم بلاکچین NEM پیوست. این موضوع یک مسئله حیاتی است و باید پیش از شروع کار، مورد بررسی قرار می‌گرفت. ممکن است چنین سوالات اساسی، حتی در مورد جنبه‌های دیگری از ساختار پترو نیز وجود داشته باشد. بنظر می‌رسد دولت در اعتماد نسبت به پول رمزنگاری شده با پشتوانه نفت، ضعیف عمل کرده است. چرا در طی پیش فروش، از پلتفرم اتریوم که استفاده گسترده ای برای تأیید و نگهداری سوابق معاملات در چندین ارز رمزنگاری شده دارد، به پلتفرم نوظهور NEM سوییچ کردند؟ اصلی‌ترین ارز رمزنگاری پلتفرم NEM، دارای ارزش بازار ۴ میلیارد دلار است که در مقایسه با ارزش بازار ۶۱ میلیارد دلاری اتریوم بسیار اندک است. از آنجا که این پلتفرم کوچکتر است، بنابراین کار دولت ونزوئلا برای تسلط بر پلتفرم ساده‌تر شود.
- پترو را نمی‌توان با پول ملی ونزوئلا خرید و فقط آنرا می‌توان با بیت‌کوین، اتریوم و ارزهایی مانند دلار و یورو خریداری کرد. همچنین تردیدهایی اساسی وجود دارد که نفت واقعا پشتوانه پترو باشد. فرمول ارائه شده برای تعیین نرخ مبادله نفت و نرخ ارائه شده توسط مبادلات رسمی به این معنی است که در واقع هیچ قیمت ثابتی برای پترو وجود ندارد و دولت برای تعیین قیمت آزاد است. و نکته مهم آنست که مردم عادی نمی‌توانند آن را به طور مستقیم از دولت خریداری کنند بلکه باید پترو را در بازار ثانویه خریداری کنند.
- هنوز مجلس ملی ونزوئلا پترو را قانونی اعلام نکرده است. رئیس جمهور مادورو متهم به تلاش برای دور زدن تحریم‌های ایالات متحده است. بنابراین اگر تغییری در قدرت اتفاق بیفتد و مادورو دیگر قدرت نداشته باشد، احتمالا پترو غیرقانونی خواهد شد و ارزش نخواهد داشت.
- در گزارش اولیه منتشر شده گفته شده است که یکی از موارد استفاده پترو، تبدیل شدن به یک معیار مبادله است که برای خرید کالا و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما اولین چیزی که باید به آن پرداخته شود، این است که اکثر مردم با ارز مجازی و چگونگی کارکردن با آن آشنا نیستند، برای برخی از آنها چیزهای مجازی که قابل لمس نیست، ارزش ندارد. برای افرادی در کشورهای دارای وضعیت اقتصادی بد مانند ونزوئلا زندگی می کنند، توضیح ارز مجازی بسیار دشوار است. آنها حتی به پول هم اعتماد نمی‌کنند و فقط به کالا اعتماد می‌کنند. در واقع غذا، دارو و لباس چیزهایی هستند که کاربردی هستند و فردا ارزششان را از دست نخواهد داد. مردم ونزوئلا آنقدر از دولت فریب خورده‌اند که دیگر هرآنچه را دولت بگوید باور نمی‌کنند. مردم در صورتی از ارز رمزنگاری شده استفاده می‌کنند که مطمئن باشند فردا می‌توانند با آن پول آنچه که می‌خواهند بخرند، اما آیا دولت می‌تواند این مسئله را تضمین کند؟ وقتی فروش سکه‌های مجازی با دلار بسیار گران در بازار سیاه مبادله می‌شود مردم عادی چه کاری می‌توانند انجام دهند؟ حتی اگر مردم بخواهند از پول رمزنگاری شده استفاده کنند، آیا تضمین می‌شود که پایدار باشد؟
اگر چه پترو نوعی انگیزه درکشورهای مختلف ایجاد کرده است که اگر با تحریم روبرو شوند، برای دور زدن آن از ارزهای دیجیتال کمک بگیرند. اما از سوی دیگر، وزارت خزانه داری ایالات متحده اعلام کرده است که پترو می‌تواند به منزله تعامل با دولت ونزوئلا باشد و کسانی که وارد معاملات این ارز دیجیتال شوند شامل تحریم‌ها می‌شوند.
در نهایت باید گفت ارز دیجیتال یک قرص سحرآمیز نیست که همه مشکلات اقتصادی را درمان کند. ارز دیجیتال ملی یک ابزار مالی پیشرفته و مدرن است، اما نمی‌تواند اقتصاد نابود شده را با یک روش فوق العاده تثبیت کند. اگرچه امیدواری نسبت به ارز رمزنگاری و آینده آن زیاد است اما کاملا واضح است که اقتصاد، زیرساخت‌ها، صنعت و سایر حوزه‌های مهم دیگر باید کارآمد باشند تا کشور به رفاه برسد. بنابراین نمی‌توان با ارز دیجیتال همه مشکلات ناشی از تحریم‌ها را حل کرد.
