در دنیای معامله‌گری ارزهای دیجیتال و به‌ویژه معاملات قراردادهای دائمی، مهم‌ترین تفاوت تریدرهای حرفه‌ای و افراد تازه‌کار توانایی مدیریت معاملات بزرگ بدون ایجاد رعب و وحشت در بازار است. معامله‌گران نهادی و تریدرهای باتجربه برای جلوگیری از آشفتگی در بازار و کاهش اسلیپیج، سراغ ابزارهای پیشرفته‌ای مانند دارک پول‌ها (Dark pools)، سفارش‌های پنهان (Hidden orders) و سفارش‌های آیسبرگ (Iceberg orders) می‌روند تا نیت اصلی خود را از دید سایرین مخفی کنند.
در این مطلب از میهن بلاکچین ابتدا می‌خواهیم ببینیم دارک پول، سفارش آیسبرگ و سفارش پنهان چیست و سپس با بررسی مزایا و معایب هر کدام، می‌بینیم کدام یک ابزار بهتری برای معاملات پرپچوال است.
نکات کلیدی 
دارک پول (Dark Pools): استخرهای سیاه، مجراهای خصوصی هستند که معاملات بزرگ را خارج از دفتر سفارش عمومی اجرا می‌کنند و معمولاً به معامله‌گران نهادی و تریدرهای با حجم بالا خدمات ارائه می‌دهد. در این محیط، معاملات کاملاً به‌صورت ناشناس انجام می‌شوند، اما از آنجایی که اجرای ناشناس آن‌ها به یک دفتر سفارش جداگانه نیاز دارد منجر به پراکندگی نقدینگی و پیچیده شدن مسیر اجرای سفارش‌ها می‌شود. سفارش‌های آیسبرگ (Iceberg Orders): سفارش‌هایی هستند که فقط بخشی از آن‌ها روی دفتر سفارش اصلی صرافی دیده می‌شود و بقیه پنهان می‌ماند. این روش برای اجرای تدریجی معاملات بزرگ به‌کار می‌رود تا حضور در بازار کماکان حفظ شود. سفارش‌های آیسبرگ‌ها ناشناس نیستند. سفارش‌های پنهان (Hidden Orders): این دسته، سفارش‌های محدود کاملاً نامرئی و ناشناسی هستند که مستقیماً در موتور تطبیق عمومی قرار می‌گیرند. این نوع سفارش‌ها برای حمایت از محدوده‌های قیمتی، جلوگیری از آشکار شدن معاملات بزرگ و در عین حال حفظ نقدینگی متمرکز در بازار به‌کار می‌روند.
دارک پول، سفارش آیسبرگ یا سفارش پنهان، کدام یک برای معاملات آتی پرپچوال بهتر است؟
یکی از بحث‌های مهمی که این روزها میان فعالان صنعت کریپتو شکل گرفته است، تضاد میان شفافیت و حفظ حریم خصوصی در ساختار صرافی‌های غیرمتمرکز پرپچوال است. از یک طرف، شفافیت باعث اعتمادسازی می‌شود؛ اما از سوی دیگر قابلیت مشاهده لحظه‌ای سفارش‌ها، معامله‌گران بزرگ را در معرض تاکتیک‌های مخرب مانند فرانت‌رانینگ قرار می‌دهد. همین موضوع باعث شده است تقاضا برای راهکارهایی که هم حریم خصوصی معامله‌گران را حفظ کنند و هم سلامت و یکپارچگی بازار را تضمین کنند، روزبه‌روز بیشتر شود. در ادامه سه ابزار مهم دارک پول، سفارش آیسبرگ و سفارش پنهان را بررسی می‌کنیم تا ببینیم کدام یک گزینه بهتری است؟
دارک پول (Dark Pool) چیست؟
دارک پول (Dark Pool) یا استخر سیاه یک بستر معاملاتی خصوصی است که در آن سفارش‌های خرید و فروش بزرگ بدون نمایش در دفتر سفارش (Order book) عمومی انجام می‌شوند. در واقع، این سفارش‌ها به جای ثبت در دفتر اصلی، در یک اوردر بوک جداگانه و «تاریک» اجرا می‌شوند. استخرهای سیاه ابتدا در بازارهای سهام سنتی رواج پیدا کردند و هدف‌شان این بود که از اثرگذاری معاملات بزرگ بر روند عمومی بازار جلوگیری کنند. امروز، بسیاری از صرافی‌های متمرکز در صنعت ارزهای دیجیتال نیز از دارک پول‌ها برای کمک به معامله‌گران نهادی و تریدرهای با حجم بالا استفاده می‌کنند.
یکی از مهم‌ترین کاربردهای دارک پول، جلوگیری از «نشت اطلاعات» است. آن‌ها اندازه معاملات را پنهان می‌کنند تا سایر معامله‌گران نتوانند با فرانت‌رانینگ (Front-running) یا واکنش سریع از معاملات بزرگ سوءاستفاده کنند. همچنین، از آنجایی که سفارش‌های بزرگ خارج از دفتر عمومی انجام می‌شود، اسلیپیج (Slippage) کاهش می‌یابد و معامله‌گران هم می‌توانند از کاهش یا افزایش ناگهانی قیمت در امان بمانند. با این حال، استفاده از دارک پول‌ها چالش‌هایی هم به‌همراه دارد؛ زیرا آن‌ها به یک زیرساخت جداگانه برای دفتر سفارش نیاز دارند و همین موضوع باعث پراکندگی نقدینگی میان دفتر عمومی و دفتر تاریک شود. به‌علاوه، دفاتر استخرهای سیاه به اندازه دفاتر عمومی شفاف نیستند.
مزایای دارک پول
- ناشناس بودن کامل
- جلوگیری از ریسک فرانت‌رانینگ به دلیل مخفی بودن کامل سفارش‌ها
- مناسب برای اجرای سفارش‌های بزرگ
- بدون ایجاد فشار قیمتی یا کاهش نقدینگی در دفتر سفارش عمومی
معایب دارک پول
- نیاز به زیرساخت جداگانه برای دفتر سفارش
- پراکنده شدن نقدینگی بین دفتر عمومی و دارک پول
- پیچیدگی عملیاتی در مسیریابی سفارش‌ها میان چند دفتر
- نیاز به مدیریت انواع سفارش‌ها در دفاتر مختلف
- پیچیدگی در کشف قیمت
سفارش آیسبرگ (Iceberg Order) چیست؟
سفارش آیسبرگ (Iceberg Order) یا «کوه یخ» یک سفارش بزرگ است که به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم می‌شود. در این روش، تنها بخش کوچکی از کل سفارش روی دفتر سفارش عمومی نمایش داده می‌شود. هر زمان که بخش قابل‌مشاهده سفارش اجرا شود، بخش بعدی به‌طور خودکار جایگزین می‌شود و این روند تا تکمیل کل سفارش ادامه می‌یابد. همان‌طور که از اصطلاح «کوه یخ» پیدا است، بخش زیادی از سفارش در زیر آب پنهان می‌ماند و تنها قسمت کوچکی از آن دیده می‌شود.
مزایای سفارش آیسبرگ
- امکان دستیابی به قیمت‌گذاری بهتر به دلیل اجرای تدریجی سفارش
- جلوگیری از ایجاد فشار قیمتی در دفتر سفارش
- حضور نسبی در دفتر سفارش برای جذب طرف مقابل معامله
معایب سفارش آیسبرگ
- معمولاً تکمیل سفارش به زمان بیشتری نیاز دارد.
- به‌طور کامل ناشناس یا نامرئی نیست.
سفارش پنهان (Hidden Order) چیست؟
در سفارش پنهان (Hidden Order) تریدر می‌تواند یک سفارش محدود (Limit Order) را به‌صورت کاملاً نامرئی در دفتر سفارش عمومی ثبت کند؛ بدون اینکه اندازه یا موقعیت آن نمایش داده شود. برخلاف دارک پول‌ها، سفارش‌های پنهان در همان دفتر سفارش اصلی صرافی ادغام می‌شوند. این نوع سفارش‌ها مستقیماً در موتور تطبیق عمومی ثبت می‌شوند و تنها پس از انجام معامله، در بازار قابل مشاهده خواهند بود. از آنجایی‌که در این روش فقط به یک دفتر سفارش نیاز است، نقدینگی متمرکز باقی می‌ماند و اسپرد (Spread) یا همان اختلاف قیمت خرید و فروش کمتر می‌شود.
به‌طور مثال، فرض کنید یک سفارش خرید پنهان را برای بیت‌کوین در قیمت ۵۰٬۰۰۰ دلار ثبت می‌کنید. در دفتر سفارش چیزی نمایش داده نمی‌شود؛ اما به‌محض اینکه فردی در همان قیمت بیت‌کوین‌هایش را بفروشد، سفارش شما بی‌سروصدا اجرا می‌شود و پس از انجام معامله به صورت عمومی در بازار نشان داده خواهد شد.
از آنجا که سفارش‌های پنهان معمولاً برای دفاع از یک محدوده قیمتی طراحی می‌شوند، اجرای آن تغییر قیمتی در بازار ایجاد نمی‌کند. همچنین، نسبت به سفارش‌های آیسبرگ با سرعت بیشتری اجرا می‌شود.
مزایای سفارش پنهان
- جلوگیری از آشکار شدن معاملات بزرگ و نیت اصلی معامله‌گر
- کاهش ریسک فرانت‌رانینگ و دستکاری قیمت
- افزایش نقدینگی در محدوده قیمت‌های اصلی دفتر سفارش
- تسهیل اجرای معاملات برای مؤسسات
- جذب معامله‌گران بزرگ به دلیل امنیت و انعطاف بیشتر
معایب سفارش پنهان
- ممکن است نقدینگی دفتر سفارش عمومی کمتر از میزان واقعی نشان داده شود.
در جدول زیر ویژگی‌های دارک پول، سفارش آیسبرگ و سفارش پنهان به‌طور خلاصه آورده شده است:
نوع قابلیت مشاهده کمترین تاثیر روی قیمت بازار ناشناس ماندن بازار نقدشونده استخر سیاه بله بله بله خیر سفارش کوه یخ خیر (تقریبا غیرقابل مشاهده) بله خیر بله سفارش پنهان بله بله بله بله
جمع‌بندی؛ سفارش‌های پنهان ابزار بهتری هستند
با توجه به اینکه در بازار قراردادهای دائمی ارزهای دیجیتال، سرعت معاملات بالا است و استفاده از اهرم‌ها ریسک و حساسیت را چند برابر می‌کند، اجرای مخفیانه معاملات اهمیت ویژه‌ای دارد. دارک پول‌ها، سفارش‌های آیسبرگ و سفارش‌های پنهان سه ابزار مهم برای رسیدن به این هدف هستند که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. استخرهای سیاه امکان ناشناس‌بودن کامل را فراهم می‌کنند، اما با مشکل پراکنده شدن نقدینگی و پیچیده‌شدن اجرای معاملات روبر هستند. سفارش‌های آیسبرگ با پنهان کردن بخشی از سفارش، فشار قیمتی را کاهش می‌دهند؛ اما کاملاً ناشناس نیستند و سرعت اجرای پایینی دارند. درمقابل دو گزینه اول، سفارش‌های پنهان در عین حفظ نقدینگی در دفتر سفارش عمومی، ناشناس‌بودن کامل و اجرای سریع‌تری را ارائه می‌دهند. تنها مشکلی که وجود دارد این است که ممکن است باعث شوند عمق نقدینگی دفتر کمتر از واقعیت به‌نظر برسد.
با توجه به این مقایسه، می‌توان گفت سفارش‌های پنهان متعادل‌ترین و کارآمدترین گزینه برای معاملات پرپچوال هستند. آن‌ها بدون نیاز به زیرساخت‌های جداگانه یا افشای نیت معامله‌گر، امکان دسترسی مستقیم به نقدینگی بازار را فراهم می‌کنند. نگرانی درباره شفافیت دفتر سفارش را هم می‌توان از طریق آموزش معامله‌گران و نمایش شاخص‌هایی مانند حجم معاملات ۲۴ ساعته جبران کرد.
با رشد پذیرش جهانی رمزارزها، انتظار می‌رود در آینده سفارش‌های پنهان جایگاه پررنگ‌تری در ساختار معاملات پرپچوال پیدا کنند و به یکی از ارکان اصلی استراتژی‌های معاملاتی حرفه‌ای تبدیل شوند.
