قرارداد دائمی (Perpetual Swap) نوعی محصول بازار مشتقه است که طی سالیان اخیر در بین معامله‌گران ارزهای دیجیتال محبوبیت زیادی پیدا کرده است به طوری که حجم معاملات روزانه آن از ۱۸۰ میلیارد دلار فراتر می‌رود.
پیدایش این قراردادها به ۱۳ مه سال ۲۰۱۶ بازمی‌گردد. قراردادهای دائمی این فرصت را برای معامله‌گران فراهم می‌کند تا با پول کم، موقعیت‌های معاملاتی بزرگی را برای یک رمز ارز ایجاد کنند. این ویژگی افراد بسیاری را به استفاده از این نوع قراردادها ترغیب می‌کند اما باید در نظر داشت که چنین فرصتی ریسک زیادی نیز به همراه دارد.
اما قرارداد دائمی چیست؟ در ادامه با میهن بلاکچین همراه باشید تا با مفهوم این نوع از معاملات در بازار رمزارزها بیشتر آشنا شویم.
بازار مشتقات ارزهای دیجیتال چیست؟
مشتقات ابزارهایی مالی هستند که ارزش ذاتی خود را از یک دارایی دیگر می‌گیرند. همانند سایر انواع مشتقات از جمله معاملات آتی و اختیار، قراردادهای دائمی نیز ابزاری برای سفته‌بازی و سوداگری بر روی ارزش یک دارایی خاص حین انعقاد قرارداد است.
نحوه کار آنها بسیار به قراردادهای آتی که این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند تا با پذیرفتن تعهد خرید یا فروش یک دارایی خاص در تاریخی معین در آینده با قیمتی از پیش تعیین‌شده، در رابطه با قیمت آینده آن دارایی حدس و گمان بزنند شباهت دارد. از سوی دیگر، در معاملات اختیار، اجباری برای پذیرش تعهد مطرح نیست اما معامله‌گر حق انجام این کار را دارد.
به‌طور کلی، بازار مشتقات ارزهای دیجیتال به معامله‌گران روشی منعطف برای کسب سود از تحولات قیمتی دارایی‌های دیجیتالی ارائه می‌دهد بدون اینکه آنها با این دارایی‌ها ارتباط مستقیمی داشته و یا با دردسرهای مربوط به نگهداری از آنها مواجه باشند. به عبارت دیگر، در بازار مشتقات، با ارزهای دیجیتال سروکار دارید بی‌آنکه واقعا این دارایی‌ها را در اختیار داشته باشید.
در صورتی که به حدس و گمان در رابطه با قیمت دارایی‌های دیجیتال علاقه‌مندید، می‌توانید یک دارایی را مستقیماً از صرافی خریداری کنید یا یک محصول مشتقه که ارزش زیربنایی آن مرتبط با همان دارایی است را معامله نمایید. در حالت اول، شما بایستی رمز ارزی را خریداری کرده و آن را هولد کنید. به عبارت دیگر، زمانی که شما ارز دیجیتالی را از یک صرافی می‌خرید، آن را به‌صورت آنی دریافت کرده و می‌توانید تا زمان دلخواه به هولد کردن ادامه دهید و در نهایت آن را به فروش برسانید. این نوع معامله ارز دیجیتال با نام معاملات اسپات (Spot Trading) شناخته می‌شوند.
در مقابل در بازار مشتقات هیچ الزامی برای هولد کردن دارایی وجود ندارد. در عوض، به جای هولد مستقیم یک دارایی دیجیتال، معامله‌گران به‌سادگی قراردادهای دیجیتالی مرتبط با آنها را خرید و فروش می‌کنند.
قرارداد آتی چیست؟
قرارداد آتی همانطور که از نام آن مشخص است اساساً یک قرارداد مالی منعقد شده بین دو طرف برای خرید و فروش یک دارایی خاص با قیمتی تعیین‌شده در آینده است. به عبارت دیگر، قراردادهای آتی این امکان را برای طرفین فراهم می‌کنند تا در رابطه با قیمتی که قصد دارند یک دارایی را در آینده با آن معامله کنند، توافق داشته باشند.
اگرچه مدت قراردادهای آتی می‌تواند متفاوت باشد، تاریخ تسویه هر قرارداد همیشه ثابت است. بنابراین پیش از این که طرفین قراردادی را منعقد کنند باید در رابطه با تاریخ تسویه آن توافق نمایند.
به عنوان مثال، اتمام قراردادهای آتی سه‌ماهه بیت کوین سه ماه پس از انعقاد قرارداد خواهد بود.
قراردادهای آتی ارزهای دیجیتال چگونه کار می‌کنند؟
برای درک درست نحوه عملکرد قراردادهای آتی به این مثال دقت کنید. تصور کنید قیمت بیت کوین ۴۰ هزار دلار است و رضا که یک معامله‌گر فعال در بازار مشتقات است معتقد است قیمت طی یک ماه آینده بالاتر خواهد رفت.
رضا می‌تواند این حدس و گمان خود را به بازار آتی منتقل کند و به معامله‌ای وارد شود که به او امکان خرید یک واحد بیت کوین با قیمت ۴۰ هزار دلار را خواهد داد. تنها کاری که او باید انجام دهد این است که یک قرارداد آتی بیت کوین باز کند که نشان می‌دهد وی، صرف‌نظر از قیمتی که بیت کوین در آن زمان در بازار معامله خواهد شد یک واحد بیت کوین را با قیمت ۴۰ هزار دلار خریداری خواهد کرد.
در طرف دیگر، مسعود معتقد است قیمت بیت کوین تا اتمام مهلت قرارداد رضا به زیر ۴۰ هزار دلار کاهش پیدا خواهد کرد؛ بنابراین وی متعهد می‌شود ماه آینده یک واحد بیت کوین را به قیمت ۴۰ هزار دلار به رضا بفروشد.
به عبارت دیگر در این سناریو، رضا تمایل به خرید استقراضی (Long) و مسعود تمایل به فروش استقراضی (Short) دارد.
با فرض افزایش قیمت بیت کوین به ۴۵ هزار دلار در تاریخ انقضای قرارداد، رضا یک واحد بیت کوین را با ۵ هزار دلار پایین‌تر از قیمت اصلی از مسعود خریداری خواهد کرد. حال اگر روند معکوس شود و قیمت بیت کوین تا تاریخ تسویه به زیر ۴۰ هزار دلار کاهش یابد، رضا طبق قرارداد مجبور است یک واحد بیت کوین را با قیمتی بالاتر نسبت به بازار از مسعود خریداری کند و بدین شکل محتمل ضرر خواهد شد.
قرارداد دائمی چیست؟
قراردادهای دائمی (Perpetual Swap) تا حدودی به قراردادهای آتی شباهت دارند و این امکان را برای معامله‌گران فراهم می‌کنند تا در رابطه با قیمت آینده دارایی‌های دیجیتال گمانه‌زنی کنند. تفاوت اصلی اما این است که برخلاف یک قرارداد آتی معمولی، قراردادهای دائمی تاریخ انقضا ندارند. این موضوع معامله‌گران را نسبت به ایجاد دوباره موقعیت خرید و فروش استقراضی بی‌نیاز می‌سازد. به همین خاطر، قیمت قراردادهای دائمی باید با قیمت دارایی مرتبط در بازار اسپات مرتبط باشد. در رابطه با قراردادهای آتی اما نیازی به حفظ قیمت وجود ندارد چرا که ارزش قرارداد و دارایی اصلی به‌طور خودکار با نزدیک شدن به تاریخ انقضا به یکدیگر نزدیک می‌شوند.
به دلیل عدم وجود تاریخ انقضا در قراردادهای دائمی، صرافی ها از مکانیسم فاندینگ ریت (Funding Rate) یا تامین وجه برای کنترل قیمت استفاده می‌کنند. این مکانیسم در حقیقت با هدف ایجاد تعادل میان موقعیت‌های خرید و فروش استقراضی وجود دارد. این مکانیسم را تخفیف یا کارمزدی در نظر بگیرید که به تعادل تقاضا میان این دو موقعیت در قراردادهای دائمی کمک می‌کند.
فاندینگ ریت چگونه در صرافی‌ها محاسبه می‌شود؟
مکانیسم فاندینگ ریت به حفظ قیمت قراردادهای دائمی همگام با قیمت دارایی مرتبط با آنها کمک می‌کند. به بیان ساده‌تر، فاندینگ ریت از واگرایی قیمتی بین دو بازار فیوچرز و اسپات جلوگیری می‌نماید. به‌عنوان‌مثال، در صورتی که قیمت فعلی بیت کوین در صرافی‌های ارز دیجیتال ۵۰ هزار دلار باشد، فاندینگ ریت این اطمینان را فراهم خواهد کرد که قیمت قرارداد دائمی بیت کوین نیز نزدیک به ۵۰ هزار دلار نگه‌داشته شود.
به طور کلی صرافی‌ها از یک نشانگر نوسان قیمت برای تعیین مقدار مبلغی که معامله‌گران با موقعیت‌های خرید یا فروش استقراضی بایستی پرداخت کنند، استفاده می‌نمایند. هنگامی که فاندینگ ریت مثبت باشد، قیمت قرارداد دائمی بالاتر از قیمت دارایی اصلی است. در این سناریو، معامله‌گرانی که در موقعیت‌های خرید استقراضی یا لانگ قرار دارند بایستی مبلغ ناچیزی را به معامله‌گرانی که در موقعیت فروش استقراضی یا شورت هستند بپردازند.
در مقابل، در صورتی که با کاهش قیمت قرارداد دائمی از قیمت دارایی اصلی فاندینگ ریت منفی شود، معامله‌گران با موقعیت‌های شورت بایستی مبلغی را به معامله‌گران لانگ پرداخت نمایند.
مبلغ پرداختی یا دریافتی به اندازه موقعیت باز هر معامله‌گر بستگی دارد. به عنوان مثال، در صورتی که فاندینگ ریت قرارداد دائمی جفت ارز بیت کوین/دلار ۰.۰۱۰ درصد باشد، معامله‌گری که معامله لانگ بازی به ارزش ۴۰ هزار دلار ایجاد کرده است بایستی ۴ دلار کارمزد پرداخت کند. این کارمزد از حاصل‌ضرب مبلغ قرارداد در فاندینگ ریت به دست آمده است.
توجه داشته باشید که عواید حاصل از این مکانیسم در فواصل زمانی معینی پرداخت می‌شود. در برخی از صرافی‌ها، تامین وجه هر هشت ساعت یک‌بار رخ می‌دهد.
نحوه کار قرارداد دائمی در بازار ارز دیجیتال چگونه است؟
معامله‌گران می‌توانند با خرید استقراضی قراردادهای دائمی از افزایش قیمت سود کسب کنند. بگذارید مثالی بزنیم. تصور کنید رضا با واریز ۸۰ هزار دلار به عنوان وثیفه، ۲ قرارداد دائمی بیت کوین را خریداری کرده است. به این ترتیب برای هر قرارداد ۴۰ هزار دلار پرداخت شده است. حال تصور کنید یک ماه بعد قیمت بیت کوین تا ۵۰ هزار دلار افزایش می‌یابد و رضا تصمیم می‌گیرد تا برای کسب سود موقعیت خود را ببندد. در این سناریو، رضا از هر قرارداد دائمی ده هزار دلار و درمجموع ۲۰ هزار دلار سود برده است.
سود دریافتی رضا به شکل زیر محاسبه می‌شود:
سود = تعداد قرارداد دائمی * (قیمت فعلی – قیمت اولیه)
سود = ۲ * (۵۰۰۰۰ – ۴۰۰۰۰)
سود = ۲۰۰۰۰ دلار
در محاسبات بالا اما هزینه‌های دوره‌ای فاندینگ ریت حساب نشده است. برای محاسبه میزان دقیق سود بایستی هزینه‌های دریافتی و پرداختی به صرافی برای همگرایی قیمت فیوچرز با قیمت بیت کوین در بازار اسپات را در محاسبات دخیل کرد.
جالب است بدانید سود رضا می‌توانست بسیار بیشتر از این باشد. معامله‌گران می‌توانند در قراردادهای دائمی خود از لوریج یا اهرم استفاده کنند و سود خود را چندین برابر نمایند. به عنوان مثال، رضا می‌توانست قراردادهای دائمی را با دو برابر ارزش وثیقه خود خریداری کند. با این استراتژی اگرچه وی ۸۰ هزار دلار وثیقه گذاشته است، موقعیت وی شامل ۱۶۰ هزار دلار (۴ قرارداد دائمی بیت کوین) خواهد بود. در این سناریو رضا از یک اهرم ۲ برابری استفاده کرده و با فرض افزایش ده هزار دلاری قیمت بیت کوین، با بستن موقعیت خود ۴۰ هزار دلار سود خواهد برد.
سود = ۴ * (۵۰۰۰۰ – ۴۰۰۰۰)
سود = ۴۰۰۰۰ دلار
جالب‌تر اینکه برخی از صرافی‌ها امکان استفاده از اهرم تا ۱۲۵ برابر را به معامله‌گران ارائه می‌دهند. با این حال، استفاده از اهرم شمشیر دو لبه است؛ همان‌قدر که سودرسانی را افزایش می‌دهد می‌تواند به شما ضرر بزند. همان مثال بالا را در نظر بگیرید. با استفاده از اهرم ۲ برابری، درصورتی‌که قیمت قرارداد دائمی ۵۰ درصد نسبت به قیمت اولیه کاهش یابد، وثیقه رضا لیکوئید خواهد شد و ۸۰ هزار دلار ضرر خواهد کرد.
سود = ۴ * (۲۰۰۰۰ – ۴۰۰۰۰)
ضرر = ۸۰۰۰۰ دلار
زمانی که زیان تحقق‌نیافته معامله‌گر با وثیقه سپرده‌شده برابر شود، صرافی به طور خودکار موقعیت معامله‌گر را می‌بندد. بدین ترتیب، کل وثیقه از بین می‌رود. ریسک استفاده از معاملات مارجین و اهرم بسیار بالاست و احتمال متضرر شدن معامله‌گران تازه‌کار بسیار زیاد است.
سخن پایانی
قرارداد دائمی چیست و چه استفاده‌ای دارد؟ به‌طور خلاصه، قرارداد دائمی برای معامله‌گران این امکان را فراهم می‌کنند تا بدون محدودیت زمانی، در رابطه با تغییرات کوتاه‌مدت یا بلندمدت یک دارایی گمانه‌زنی کنند. نکته جالب‌تر این است که با این معاملات حتی می‌توان در زمان رکود بازار نیز سود کسب کرد. علیرغم خطرناک بودن معاملات قراردادهای دائمی و ریسک‌های فراوان آن، این دسته از معاملات بسیار جذاب هستند. با این وجود به معامله‌گران توصیه می‌شود پیش از انجام هرگونه سرمایه‌گذاری در بازار رمز ارزها، به خوبی در رابطه با آنها تحقیق کنند و از مشاوران حرفه‌ای کمک بگیرند. قراردادهای دائمی به ویژه هنگامی که از اهرم استفاده می‌شود می‌توانند شما را از فرش به عرش برده یا یک شبه، از عرش به فرش بیاورند.
