مفهوم Spot Trading چیست؟‌ رایج‌ترین روش ترید رمزارزها را بشناسید!

راه‌های کسب درآمد از بازار ارزهای دیجیتال بسیار متنوع است. ترید و معامله رمز ارزها یکی از روش‌های رایج در کسب ثروت از بازار ارزهای رمزنگاری شده است. برای انجام معامله و ترید در این بازار نیز راه‌های بسیاری وجود دارد که رایج‌ترین آن، معاملات اسپات یا Spot Trading است.عموما این نوع معاملات در مقابل معاملات فیوچر یاFutures Trading قرار می‌گیرد. در این مقاله این مفهوم معاملاتی را توضیح می‌دهیم.

اسپات تریدینگ یا Spot Trading چیست؟

پیش از پرداختن به نحوه انجام معاملات در این روش، ابتدا معنی این عبارت را توضیح می‌دهیم. Spot به معامله‌ای اطلاق می‌شود که تحویل کالایی که خریداری و یا فروخته شده، در زمان انجام معامله صورت می‌گیرد. رکن اساسی یک معامله اسپات، تحویل فوری کالای مورد معامله است. Trading نیز به معنی معامله، ترید و مبادله کالاست. پس اسپات تریدینگ به معاملاتی گفته می‌شود که کالای مورد معامله، در زمان معامله میان خریدار و فروشنده رد و بدل شود؛ مثلا در یک معامله اسپات بیت کوین در زمان ترید، بیت کوین از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. این نوع معاملات را می‌توان نقطه مقابل معاملات آتی یا فیوچرز بیت کوین در نظر گرفت. در معاملات آتی، کالای مورد مبادله، در آینده و در تاریخی که در قرارداد قید شده میان خریدار و فروشنده رد و بدل می‌شود.

قیمت اسپات چیست؟

ممکن است با عبارت Spot Price مواجه شده باشید. در برخی متون معمولا از این عبارت برای بیان قیمت یک دارایی استفاده می‌شود؛ برای مثال قیمت اسپات بیت کوین ۱۳,۴۰۰ دلار است. احتمالا مفهوم این عبارت را حدس می‌زنید؛ قیمت اسپات بیت کوین یعنی اگر فردی بخواهد در همین لحظه این رمز ارز را خریداری کند، باید مبلغ ۱۳,۴۰۰ دلار را بپردازد. قیمت اسپات توسط تک تک معامله‌گران بیت کوین یا هر دارایی دیگر تعیین می‌شود و مدام در حال تغییر است.

بازار اسپات چیست؟

Spot Market یا بازار اسپات که عموما به آن بازار فیزیکی “physical markets” یا بازار نقدی “cash markets” گفته می‌شود، بازاری است که امکان خرید و فروش بیت کوین یا دیگر ارزهای دیجیتال در آن به صورت لحظه‌ای فراهم است. در این بازار، به صورت واقعی بیت کوین معامله شده و مقدار BTC از کیف پول فروشنده به کیف پول خریدار (یا از حساب معاملاتی) منتقل می‌شود. برای مثال تمامی صرافی‌های ارز دیجیتال ایران، جزو دسته بازارهای اسپات قرار می‌گیرند اما بازار بورس کالای شیکاگو یا CME ، Bakt و صرافی Bitmex چنین بازاری نداشته و تنها معاملات آتی بیت کوین در آنها صورت می‌گیرد. صرافی بایننس هم بازار اسپات و هم بازار آتی را برای معامله بیت کوین ارائه می‌دهد. در زمان نگارش، قیمت بیت کوین در بازار اسپات صرافی بایننس ۱۸.۳۵۱ دلار است اما قیمت آن در بازار فیوچر بایننس ۱۸.۳۸۰ دلار است. همانطور که ملاحظه می‌کنید، قیمت بیت کوین در بازار اسپات و فیوچر در یک صرافی باهم متفاوت است زیرا ماهیت این بازارها باهم متفاوت است.

مفهوم Order Book در بازار اسپات

اردر بوک لیست سفارش‌های خرید و فروش یک دارایی است که توسط تک تک افراد در آن صرافی یا بازار ارائه شده است. برای تشریح این مفهوم در بازارهای مالی، در نظر بگیرید که افرادی که قصد خرید بیت کوین را دارند، سفارش خرید خود را در یک صرافی ثبت می‌کنند. در زمان تنظیم سفارش، هر یک از آنها قیمت پیشنهادی خود و مقدار BTC که قصد خرید دارند را اعلام می‌کنند. در سمت دیگر بازار، افرادی حضور دارند که قصد فروش بیت کوین‌های خود را دارند. مجموعه این افراد، خریدران و فروشندگان بیت کوین هستند. صرافی، تمامی سفارش‌های خرید و فروش افراد را در یک لیست نشان می‌دهد. لیست خریدران و لیست فروشندگان؛ به چنین لیستی اردر بوک یا دفتر ثبت سفارش‌ها گفته می‌شود. تصویر زیر Order Book بیت کوین در صرافی بایننس را نشان می‌دهد.

این دفتر سفارش‌ها مدام در حال تغییر است و دلیل آن این است که به محض اینکه خریدار و فروشنده‌ای بر روی یک قیمت توافق کنند، معامله توسط بایننس انجام می‌شود و BTC از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. همانطور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، هر Order Book از دو بخش خریداران و فروشندگان تشکیل شده است. سفارش‌های خریداران با رنگ سبز و سفارش‌های فروشندگان با رنگ قرمز نمایش داده می‌شود.

اولویت سفارش‌ها در اردر بوک چگونه است؟

همانطور که در بالا اشاره شد، Order Book محلی است که تمامی سفارش‌های خرید و فروش یک دارایی نمایش داده می‌شود. ممکن است صدها و هزاران سفارش خرید و فروش ثبت شود؛ سوال اینجاست که صرافی‌ها با چه اولویتی این سفارش‌ها را نمایش می‌دهند؟ کدام سفارش در بالای این لیست قرار می‌گیرد و کدام سفارش در ردیف‌های بعدی جای می‌گیرد؟

فرض کنید که قصد فروش بیت کوین را دارید. طبیعتا ترجیح شما این است که بیت کوین‌های خود را با بالاترین قیمت ممکن به فروش برسانید. از طرف دیگر، شخصی که قصد خرید BTC را دارد، ترجیح می‌دهد با پایین‌ترین قیمت این رمز ارز را خریداری کند. صرافی‌ها همین خواسته و ترجیح خریداران و فروشندگان را در اردر بوک تامین می‌کنند. در بخش فروشندگان، سفارشی که پایین‌ترین قیمت را در میان سایر فروشندگان به ثبت رسانده در بالای لیست قرار می‌گیرد و اولین سفارش فروش در آن Order Book خواهد بود. برعکس در بخش خریداران، سفارشی که بالاترین قیمت را در میان خریدارن پیشنهاد داده در بالای لیست قرار می‌گیرد و اولین سفارش خرید در آن اردر بوک خواهد بود. به عبارتی، اولین سفارش فروش در اردر بوک، بالاترین قیمت ممکن است که فرد خریدار می‌تواند آن دارایی را خرید کند و اولین سفارش خرید در Order book، پایین‌ترین قیمتی است که فرد فروشنده می‌تواند آن دارایی را به فروش برساند.

مفهوم Ask و Bid و قدرت نقدشوندگی

پس از شناخت اردر بوک در بازار اسپات، یادگیری دو مفهوم Ask و Bid کار دشواری نیست. Ask و Bid به دو قیمت خاص در Order Book اشاره دارد. قیمت Bid اشاره به بالاترین قیمتی دارد که خریدار حاضر است بابت خرید یک دارایی بپردازد. قیمت Ask اشاره به پایین‌ترین قیمتی دارد که فروشنده دارایی خود را به فروش گذاشته است. در اردر بوک، قیمت Bid همان قیمتی است که در ابتدای لیست سفارش خریداران نشان داده می‌شود و در یک Order Book، قیمت Ask قیمتی است که در ابتدای لیست سفارش فروشندگان قرار گرفته است. تصویر زیر این دو مفهوم را در صرافی بایننس نشان می‌دهد.

هرچه اختلاف میان بالاترین قیمت در بخش فروشندگان –Ask price- و پایین‌ترین قیمت در بخش خریداران- Bid- کمتر باشد، نقدشوندگی در آن بازار بیشتر است. برای مثال بیت کوین در صرافی بایننس نقدینگی بسیار بالایی دارد، زیرا اختلاف میان قیمت پیشنهادی خریداران و فروشندگان بسیار کم است.

انواع سفارش‌های معاملاتی

در این بخش به انواع سفارش‌ها معاملاتی در بازارهای اسپات اشاره خواهیم کرد. سفارش خرید یا فروش و یا Order خرید و فروش در بازارهای مالی انواع مختلفی دارند. اگر با صرافی‌هایی همچون بایننس کار کرده باشید، احتمالا در زمان خرید و فروش یک دارایی دیجیتال با گزینه‌های ارائه شده توسط بایننس در زمان انجام معامله مواجه شده‌اید. در این بخش این سفارش‌ها را توضیح می‌دهیم:

Limit Order

لیمیت اردر و یا سفارش با ثبت قیمت معین، یکی از ساده‌ترین نوع انجام سفارش خرید و فروش است. در تصویر زیر این سفارش را مشاهده می‌کنید.

فرض کنید قصد خرید ۱ بیت کوین به قیمت ۱۳۲۰۰ دلار را داریم. در زمان ثبت سفارش با این روش، دو پارامتر باید تعیین شود؛ قیمت و مقدار خرید. قیمت خرید را در قسمت Price و مقدار خرید را در قسمت Amount وارد می‌کنیم. در انتها با ثبت دکمه Buy یا Sell سفارش شما وارد Order Book خواهد شد.

Market Order

در این نوع سفارش خرید و فروش یک دارایی دیجیتال، تنها مقدار خرید یا فروش را تعیین می‌کنیم و به بایننس این اجازه را می‌دهیم که با دارایی مورد نیاز ما را به قیمت آخرین معامله در بازار به فروش رسانده و یا خرید کند.

همانطور که در تصویر بالا مشخص است، در قسمت Price، کلمه مارکت نوشته شده است. در این سفارش قیمت معینی را ثبت نمی‌کنیم.

Stop-limit

این نوع سفارش خود به دو زیر دسته تقسیم بندی می‌شود. Stop Limit Order در مقایسه با دو سفارش قبلی، پارامترهای بیشتری را در اختیار تریدر قرار می‌دهد. ابتدا به معرفی Stop-limit می‌پردازیم.

استاپ لیمیت اردر، همان Limit Order بوده با این تفاوت که برای فعال شدن این سفارش، پیش شرط وجود دارد. برای مثال، قیمت بیت کوین ۱۳۵۰۰ دلار است و هدف شما این است که زمانی که قیمت از مقاومت ۱۴۰۰۰ دلار عبور کند، اقدام به خرید آن کنید. پس عبور قیمت بیت کوین از ۱۴۰۰۰ دلار، شرط این سفارش شماست. به این شرط، Stop گفته می‌شود. برای ثبت این سفارش سه مولفه نیاز است، قیمت خرید یا Limit، مقدار خرید یا Amount و شرط انجام خرید یا Stop. بایننس در نهایت سفارش شما را باتوجه به قیمتی که در Limit ثبت کرده‌اید، انجام می‌دهد. اما این سفارش را در صورتی که شرط قیمتی Stop برقرار شود، در Ordet Book قرار خواهد داد. در واقع پس از ارضا شدن شرط Stop، این سفارش به یک سفارش Limit Order تبدیل خواهد شد.

OCO Order

این سفارش مخفف One Cancle the Other است. این سفارش ترکیبی از Limit Order  و Stop limit Order است. زمانی که شرایطی یکی از این دو برقرار شود، اردر دیگر کنسل و لغو خواهد شد. در این سفارش چهار مولفه توسط تریدر تعیین می‌شود؛ در بخش Amount مقدار سفارش وارد می‌شود، مثلا ۱ بیت کوین. در بخش Price قیمتی وارد می‌شود که وارد Order Book شده و به محض رسیدن قیمت بیت کوین به این قیمت تعیین شده، سفارش انجام می‌شود. بخش Limit نیز قیمتی است که تریدر قصد خرید این دارایی را دارد اما این سفارش دارای Stop یا پیش شرط است. قیمت وارد شده در Limit تنها در صورتی وارد Order Book خواهد شد که شرط آن یعنی Stop فعال شود در غیر اینصورت این سفارش وارد اردر بوک نخواهد شد. اجازه دهید با ذکر یک مثال، به بحث سفارش‌ها پایان دهیم. فرض کنید که قیمت بیت کوین در حال حاضر ۱۳۲۰۰ دلار است. مطابق تحلیل شما، ۱۴۰۰۰ دلار یک مقاومت و ۱۲۵۰۰ دلار یک حمایت برای بیت کوین است. مطابق استراتژی معاملاتی شما، اگر بیت کوین ۱۴۰۰۰ دلار را شکست، اقدام به خرید آن خواهید کرد و یا اگر قیمت بیت کوین به ۱۲۵۰۰ دلار رسید به دلیل آنکه نقطه حمایتی برای بیت کوین بوده، اقدام به خرید آن خواهید کرد. در این صورت که خرید بیت کوین در دو نقطه مختلف صورت می‌گیرد، شما احتیاج به یک سفارش OCO دارید. در قسمت Price ، عدد ۱۲۵۰۰ دلار را وارید کنید، چون قیمت بیت کوین در این لحظه در محدوده ۱۳۲۰۰ دلار است، سفارش شما در همان لحظه وارد اردر بوک خواهد شد و در صورتی که بیت کوین به ۱۲۵۰۰ دلار رسید، سفارش شما انجام خواهد شد. در قسمت Stop شرط ورود برای حالت دیگر را وارد کنید که در این مثال ۱۴۰۰۰ دلار است. به عبارتی شما به بایننس می‌گویید اگر قیمت بیت کوین ۱۴۰۰۰ دلار را شکست سفارش من را وارد اردر بوک کن، اما به چه قیمتی؟ این قیمت را در قسمت Limit وارد کنید، مثلا ۱۴۰۵۰ دلار. که زمانی که بیت کوین ۱۴۰۰۰ دلار را شکست سفارش خرید شما با قیمت ۱۴۰۵۰ دلار وارد اردر بوک خواهد شد.

نکته: سفارش فروش نیز مانند بالا خواهد بود و تفاوتی ندارد.

کدام بازار اسپات بهتر است، OTC یا صرافی؟

قیمت اسپات به صورت لحظه‌ای، هر زمان که معامله‌ای انجام می‌شود، بروزرسانی می‌شود. معاملات اسپات در بازار خارج از صرافی (Over The Counter)، به صورت متفاوت عمل می‌کنند. در این نوع بازارها که در ادامه توضیح داده می‌شود، بدون استفاده از اورد بوک، می‌توانید قیمت و حجم معامله را از قبل با طرف دیگر معامله هماهنگ کنید.

اسپات تریدنیگ تنها محدود به یک مکان و پلتفرم خاص نیست. در حالیکه بسیاری از کاربران می‌توانند در صرافی‌ها اقدام به معاملات اسپات کنند، شما می‌توانید با دیگران به صورت مستقیم و بدون واسط اقدام به معامله کنید. همانطور که در بالا توضیح داده شد، این نوع خرید و فروش را معاملات خارج از صرافی یا OTC می‌نامند. هر بازار اسپات ویژگی‌های مختص خود را دارد که در ادامه به ذکر این ویژگی‌ها می‌پردازیم.

صرافی‌های متمرکز

یک صرافی متمرکز، مدیریت معاملات دارایی‌هایی همچون ارزهای دیجیتال، فارکس و کالا را بر عهده دارد. این صرافی‌ها به عنوان واسط بین کاربران و صاحب دارایی‌های معامله شده هستند. برای استفاده از صرافی‌های متمرکز، باید اکانت کاربری خود در این پلتفرم‌ها را با پول فیات یا هر ارزی که قصد معامله آن را دارید، شارژ کنید.

یک صرافی متمرکز باید اطمینان حاصل کند که تراکنش‌ها به درستی انجام می‌شوند. از دیگر وظایف این پلتفرم‌ها، پیروی از قانون‌گذاران، احراز هویت KYC، قیمت گذاری عادلانه، امنیت و محافظت از دارایی‌های مشتریان است. در عوض، این نوع صرافی‌ها کارمزدهایی را بابت انجام تراکنش‌ها و دیگر فعالیت‌های تریدینگ از مشتریان دریافت می‌کنند. به همین دلیل، این نوع صرافی‌ها مادامیکه به اندازه کافی کاربر و نقدینگی داشته باشند، چه بازار صعودی باشد و چه نزولی، سود خود را خواهند داشت.

صرافی‌های غیرمتمرکز

نوع دیگر صرافی‌ها که بیشتر در حوزه رمزارزها فعالیت می‌کنند، صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) هستند. DEXها بیشتر سرویس‌های پایه‌ای که صرافی‌های متمرکز ارائه می‌کنند را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. با این وجود، صرافی‌های غیرمتمرکز سفارشات خرید و فروش را از طریق بلاک چین به هم وصل می‌کنند. در بیشتر موارد، کاربران نیازی به ساخت حساب کاربری ندارند و مستقیما بدون اینکه نیاز باشد وجوه را به صرافی انتقال دهند، می‌توانند با استفاده از کیف پول ارز دیجیتال خود، اقدام به معامله کنند.

در این صرافی‌ها، معامله به صورت مستقیم از طریق کیف پول طرفین معامله به کمک قراردادهای هوشمند انجام می‌شود. بیشتر کاربران ترجیح می‌دهند به جای صرافی‌های متمرکز از DEXها استفاده کنند، چراکه، حریم خصوصی و آزادی عمل بیشتری را برای مشتریان فراهم می‌کنند. با این وجود، بین استفاده کردن یا نکردن از این صرافی‌ها باید تعادل برقرار شود. برای مثال، در صورت بروز مسئله‌ای برای یک کاربر، نبودن فرآیند احراز هویت KYC و پشتیبانی می‌تواند یک مشکل باشد.

برخی از صرافی‌های غیرمتمرکز، از همان مدل مبتنی‌بر اوردر بوک استفاده می‌کنند. جدیدترین توسعه در این حوزه، بازارسازهای خودکاری همچون پنکیک سواپ و یونی سواپ است. بازارساز خودکار نیز از قراردادهای هوشمند بهره می‌برد اما برای تعیین قیمت از روش دیگری استفاده می‌کند. خریداران برای تعویض توکن از وجوه موجود در استخرهای نقدینگی استفاده می‌کنند. تامین کنندگان نقدینگی در این استخرها، در ازای این خدمت، کارمزد تراکنش‌ها را دریافت می‌کنند.

بازار OTC

در طرف دیگر، معاملات OTC را داریم که به معاملات خارج از صرافی نیز معروف هستند.دارایی‌های مالی و سهام به صورت مستقیم بین کارگذاری‌ها و تریدرها، معامله می‌شوند. برای سازماندهی معاملات اسپات تریدینگ در این بازارها، معمولا از روش‌های ارتباطی مختلفی از جمله موبایل و پیام‌رسان استفاده می‌شود.

این بازارها مزایای زیادی به همراه دارند،‌ از جمله عدم نیاز به دفتر سفارشات. اگر شما در حال معامله یک ارز با سرمایه بازار اندک و نقدینگی کم هستید، یک سفارش با حجم زیاد می‌تواند اسلیپیج زیادی را ناشی شود. صرافی‌ها عموما نمی‌توانند چنین سفارشاتی را در قیمت درخواستی شما به طور کامل انجام دهند، بنابراین نیاز دارید تا با مبلغ بالاتری سفارش خود را ثبت کنید. به همین دلیل است که معاملات بزرگ در OTC قیمت‌های عادلانه‌تری را شامل می‌شوند. توجه داشته باشید که حتی دارایی‌های با نقدینگی بالا مانند بیت کوین نیز می‌توانند اسلیپیج بالاتری را تجربه کنند زمانیکه حجم سفارش بالا باشد. بنابراین‌، انجام معاملات بزرگ اولین ارز دیجیتال نیز، در این بازارها مقرون به صرفه‌تر است.

تفاوت معاملات اسپات و معاملات فیوچرز

قبلا اشاره کردیم که اسپات تریدینگ همراه با انجام آنی معاملات و تحویل فوری دارایی همراه است. در سمت دیگر، بازار فیوچرز شامل قراردادی است که زمانی در آینده پرداخت خواهد شد. خریدار و فروشنده بر سر میزان مشخصی از یک دارایی در یک قیمت مشخص در آینده به توافق می‌رسند. در زمان سررسید قرارداد، خریدار و فروشنده به جای تحویل دارایی، فقط مبلغ موجود در قرارداد را تسویه حساب می‌کنند.

تفاوت معاملات اسپات و معاملات مارجین

مارجین تریدینگ در برخی از بازارهای اسپات در دسترس است، اما با اسپات تریدینگ متفاوت است. همانظور که قبلا اشاره کردیم، اسپات تریدینگ شما را ملزم می‌کند تا به صورت آنی یک دارایی را خریداری کرده و تحویل بگیرید. در مقابل، معاملات مارجین به شما این امکان را می‌دهد تا وجهی را به عنوان وام با نرخ بهره مشخص از شخص ثالث دریافت کنید که به شما اجازه ورود به پوزیشن‌های معاملاتی بزرگ را می‌دهد. بنابراین، قرض گرفتن به معامله‌گر مارجین امکان کسب سود بیشتر را فراهم می‌کند. با این وجود، این ویژگی می‌تواند ضررهای بالقوه‌ای را نیز منجر شود. بنابراین، باید مراقب باشید که سرمایه اولیه خود را از دست ندهید.

مزایا و معایب اسپات تریدینگ

هر نوع معامله‌گری و استراتژی که برای خود اتخاذ کنید مزایا و معایب خود را دارد. درک نقاط قوت و ضعف یک روش می‌تواند شما را در کاهش ریسک سرمایه‌کذاری یاری کند. در ادامه به معرفی مزایا و معایب معاملات اسپات که از جمله ساده‌ترین روش‌های تریدینگ هستند، می‌پردازیم.

مزایای بازارهای اسپات

معایب بازارهای اسپات

جمع بندی

در این مقاله با مفهوم اسپات تریدینگ و نحوه کارکرد آن در بازار ارزهای دیجیتال آشنا شدیم. همچنین تفاوت Spot Trading و معاملات آتی بیت کوین را متوجه شدیم. در این بازار معاملاتی، انواع سفارش‌ها وجود دارد که با تمامی آنها آشنا شدیم. تقریبا تمامی معاملاتی که در ایران و در زمینه ارزهای رمزنگاری شده انجام می‌شود به صورت معاملات اسپات است. در خارج از ایران نیز علاوه بر این نوع معاملات، قراردادهای آتی نیز وجود دارد که انتخاب‌های بیشتری به تریدرها ارائه می‌دهد. اما همچنان این نوع معاملات جزو معاملات پرطرفدار در بازار ارزهای دیجیتال است. در بخش نظرات حتما از تجربه خود در مورد معاملات اسپات ارزهای دیجیتال در ایران و مسائل و مشکلات آن با صرافی‌های ایرانی را بیان کنید.