قراردادهای آتی یا همان فیوچرز به قراردادهایی گفته میشود که در یک تاریخ و قیمت مشخص منقضی و تسویه میشوند. به‌طور معمول بعد از سررسید قرارداد و شروع فرایند تسویه، قیمت در قراردادهای آتی و بازار اسپات همگرا شده و به یک عدد می‌رسد. نوع دیگری از قراردادهای آتی به‌نام قراردادهای دائمی وجود دارد که تسویه آن به شکل سنتی نیست. صرافی‌هایی که این نوع از قرارداد را عرضه می‌کنند، برای کنترل نسبت قیمت در دو بازار فیوچرز و اسپات، از مکانیسمی به‌نام فاندینگ ریت (Funding Rate) بهره می‌برند. برای اینکه بهتر بدانیم فاندینگ ریت چیست، چه صورت محاسبه و اجرا میشود و همچنین چه مدل‌هایی دارد، با میهن بلاکچین همراه باشید.
فاندینگ ریت چیست؟
شاید برای اینکه بهتر متوجه شویم فاندینگ ریت چیست و واقعا چگونه کار می‌کند، بهتر باشد ابتدا اندکی درباره دو قرارداد آتی و دائمی صحبت کنیم. پس از اینکه درباره آنها صحبت کردیم و متوجه شدیم چرا باید مقوله‌ای به‌نام Funding Rate وجود داشته باشد، به توضیح درباره آن می‌پردازیم.
قرارداد آتی در بازار ارزهای دیجیتال
معاملهگران با استفاده از قراردادهای آتی در بازار فیوچرز، قیمت یک دارایی را در یک تاریخ مشخص پیش‌بینی می‌کنند. معاملهگران می‌توانند با پیش‌بینی قیمت آینده یک رمزارز، اقدام به خرید و فروش قراردادهای آتی مربوط به آن کنند.
مولفه‌ای که در این نوع از قرارداد اهمیت دارد، زمان است. تمام قراردادهای آتی یک تاریخ سررسید دارند که دو طرف معامله بر سر آن به توافق رسیده‌اند. هرچه به تاریخ انقضای قرارداد نزدیک‌تر شویم، قیمت دو بازار فیوچرز و اسپات بیشتر همگرا میشوند. این کار ممکن است به‌صورت هفتگی یا ماهانه انجام شود و همین امر باعث کنترل قیمت در دو بازار میشود. به‌عبارت دیگر تاریخ‌ها و فرایند تسویه به‌نوعی عامل کنترل قیمت در بازار آتی هستند.
قراردادهای دائمی در بازار ارزهای دیجیتال
نوعی دیگری از قراردادهای آتی، قراردادهای دائمی یا پرپچوال (Perpetual) نام دارد. کلیت این قرارداد مانند قرارداد آتی است، اما تفاوت اصلی آن عدم وجود زمان سررسید است. برخلاف نوع سنتی آنها، معاملهگران می‌توانند وارد یک قرارداد شوند و بدون در نظر گرفتن زمان تحویل و در صورت لیکویید نشدن، آن را برای مدت زمان طولانی نگه دارند. از آنجایی که قراردادهای دائمی به‌معنای سنتی تسویه نمی‌شوند، این‌گونه مبادلات به سازوکاری نیاز دارند که قیمت‌های آتی و قیمت‌های شاخص یا همان اسپات به‌طور منظم همگرا شوند. اینجا است که فاندینگ ریت مطرح میشود.
فاندینگ ریت چگونه کار می‌کند؟
تا به اینجا باید متوجه شده باشیم که فاندینگ ریت چیست و چه نقشی در قراردادهای دائمی دارد، اما Funding Rate چگونه باعث همگرایی قیمت در دو بازار فیوچرز و اسپات میشود؟
فاندینگ ریت به‌صورت پرداخت‌های دوره‌ای به دارندگان پوزیشن لانگ یا شورت (با توجه به تفاوت قیمت قراردادهای دائمی و قیمت اسپات) انجام میشود. به‌عبارت دیگر معاملهگران با توجه به قیمت دارایی‌ها و پوزیشن‌هایی که دارند، پرداخت‌کننده یا دریافت‌کننده Funding Rate هستند.
برای مثال فرض کنید که قیمت بیت کوین در بازار فیوچرز بیشتر از اسپات است؛ یعنی معاملهگران پیش‌بینی کرده‌اند که قیمت بیت کوین در آینده افزایش می‌یابد، بنابراین خرید استقراضی انجام داده و وارد پوزیشن لانگ شده‌اند. برای نزدیک کردن قیمت در دو بازار، باید کاری کرد که معاملهگران نسبت به نگه داشتن پوزیشنهای خود یا ورود به پوزیشنهای لانگ جدید دلسرد شوند و در نتیجه فشار خرید کاهش یابد. در طرف دیگر دارندگان پوزیشن شورت باید انگیزه لازم را داشته باشند که پوزیشن خود را حفظ کنند یا قرارداد جدید فروش استقراضی ثبت کنند که باعث کمتر شدن قیمت در بازار فیوچرز شود. در این حالت بازارگردان از کسانی که پوزیشن لانگ دارد درصدی را به‌عنوان فاندینگ ریت کسر می‌کند و به دارندگان پوزیشن شورت می‌دهد.
حالت دیگری نیز وجود دارد و آن این است که قیمت دارایی مورد نظر در قراردادهای دائمی از قیمت در بازار اسپات کمتر باشد. در این شرایط تمام موارد بالا معکوس شده و فاندینگ ریت از دارندگان پوزیشن شورت گرفته و به دارندگان پوزیشن لانگ داده میشود.
قیمت قرارداد دائمی > قیمت اسپات فاندینگ ریت مثبت از دارندگان پوزیشن لانگ گرفته و به دارندگان پوزیشن شورت داده میشود. قیمت قرارداد دائمی < قیمت اسپات فاندینگ ریت منفی از دارندگان پوزیشن شورت گرفته و به دارندگان پوزیشن لانگ داده میشود.
فاندینگ ریت چگونه محاسبه میشود؟
فاندینگ ریت معمولا در فواصل زمانی مشخص محاسبه و اعمال میشود. در بیشتر صرافیها این فاصله زمانی یک مدت زمان ۸ ساعته است؛ اما روش محاسبه در آنها بعضا ممکن است متفاوت باشد. برای مثال صرافی BitMEX عمق دفتر سفارش را در نظر می‌گیرد. عمق دفتر سفارش به این معنا است که یک دارایی چه‌قدر در سطوح مختلف قیمتی خریداری یا فروخته شده است. از طرف دیگر صرافی مانند FTX روش ساده‌ای برای محاسبه فاندینگ ریت دارد. این صرافی میانگین سه متغیر آخرین قیمت معامله‌شده، بالاترین قیمت پیشنهادی برای خرید (Bid) و پایین‌ترین قیمت برای فروش (Ask) را در نظر می‌گیرد.
اما علاوه‌بر موارد گفته‌شده در بالا، روش دیگری وجود دارد که صرافی بایننس از آن برای محاسبه Funding Rate استفاده می‌کند. این روش دو مولفه اصلی دارد. این دو مولفه نرخ بهره (Interest rate) و نرخ پریمیوم (Premium) در ارز مورد نظر هستند.
نرخ پریمیوم در فاندینگ ریت بایننس چیست؟
نرخ پریمیوم اختلاف قیمت میان قیمت اسپات و پرپچوال است. پریمیوم در بیشتر صرافی‌هایی که از این روش استفاده می‌کنند، به‌صورت زیر محاسبه میشود:
Premium Index (P) = [Max(۰, Impact Bid Price – Price Index ) – Max(۰, Price Index – Impact Ask Price)] / Price Index
برای توضیح دادن Impact Bid/Ask Price، ابتدا باید مفهومی به‌نام Impact Margin Notional را بیان کرد. IMN مقدار مفهومی قابل تبادل از یک رمزارز را به‌ازای مارجین و لوریج مشخص نشان می‌دهد.
Impact Margin Notional= نرخ ابتدایی مارجین در بالاترین میزان لوریج / مقدار دلاری
برای مثال حداکثر لوریج قرارداد دائمی BTCUSD در بایننس ۱۲۵ برابر (قراردادهای مختلف با یکدیگر متفاوت هستند) و مارجین مربوط به آن ۰.۸ درصد است. IMN یک قرارداد به‌ارزش ۲۰۰ دلار، برابر با ۲۵ هزار دلار (۲۵ هزار تقسیم بر ۰/۸) میشود.
به سراغ Impact Bid/Ask Price برویم. این عدد میانگین قیمتی فیل (Fill) یا قبول شده برای اجرای IMG یا حجم سفارش‌های گذاشته شده است.
شاخص قیمت یا Price Index یک سبد از قیمت دارایی مورد نظر در بازار اسپات صرافیهای مختلف است که با توجه به حجم هر کدام وزن‌دهی میشود. صرافی بایننس این اطلاعات را از صرافیهای Okex، هیوبی، بیترکس، Hitbtc و FTX دریافت می‌کند.
نرح بهره در فاندینگ ریت چیست؟
منظور از نرخ بهره در معاملات فیوچرز و قراردادهای پرپچوال، میزان تمایل افراد برای داشتن دارایی پایه است. اجازه دهید با یک مثال این موضوع را توضیح دهیم.
فرض کنید دارایی پایه ما بیت کوین و قرارداد آتی آن بر مبنای دلار است؛ یعنی ما BTC/USD خواهیم داشت. معامله‌گری را تصور کنید که پیش‌بینی می‌کند قیمت بیت کوین در آینده افزایش می‌یابد؛ بنابراین برای خرید بیت کوین دلار بیشتری تقاضا می‌کند. در این حالت تقاضا برای دلار بیشتر و نرخ بهره آن نیز بیشتر میشود. عکس این حالت نیز برقرار است؛ یعنی اگر قرار باشد بیت کوین در آینده بریزد، تقاضا برای بیت کوین به‌جهت شورت کردن در بازار بیشتر میشود؛ به‌همین خاطر نرخ بهره آن افزایش می‌یابد. بایننس نرخ بهره را در محاسبه فاندینگ ریت ثابت در نظر می‌گیرد
با در نظر گرفتن توضیحات بالا، فرمول محاسبه فاندینگ ریت به‌صورت زیر است:
Funding Rate (F) = Premium Index (P) + clamp (Interest rate – Premium Index (P), ٪۰.۰۵, -٪۰.۰۵)
در قسمت دوم از فرمول بالا، قید Clamp برای محدود کردن مقدار داخل پرانتز است. اگر اختلاف بین نرخ بهره و پریمیوم بیش از مثبت ۰.۰۵ شود، تابع Clamp عدد ۰.۰۵ را به‌عنوان پریمیوم انتخاب می‌کند و فاندینگ ریت برابر با نرخ بهره میشود. این حالت زمانی که اختلاف آن دو کمتر از منفی ۰.۰۵ شود، به‌صورت عکس اتفاق خواهد افتاد. در صورتی که اختلاف نرخ بهره و پریمیوم بین بازه منفی ۰.۰۵ تا مثبت ۰.۰۵ شود، فاندینگ ریت برابر با فرمول بالا خواهد شد.
کاربرد فاندینگ ریت چیست؟
اولین و اصلی‌ترین کاربرد فاندینگ ریت، تنظیم و همگرا کردن قیمت در دو بازار فیوچرز و اسپات است. همان‌طور که اشاره کردیم، فاندینگ ریت میتواند عددی مثبت یا منفی باشد. از نظر علم ریاضی مثبت یا منفی شدن Funding Rate به‌خاطر تفاوت قیمت قیمت فیوچرز و اسپات یک دارایی است، اما اگر کمی عمیق‌تر شویم، می‌توانیم میان فاندینگ ریت و احساسات بازار (Sentiment) یک رابطه و همبستگی در نظر بگیریم.
زمانی که بازار در یکی از حالات گاوی یا خرسی قرار دارد، فاندینگ ریت تمایل دارد که به‌ترتیب مثبت یا منفی باشد. به‌عبارت دیگر زمانی که بازار در حالت صعودی قرار می‌گیرد، ممکن است معاملهگران معتقد باشند روند و افزایش قیمت، ادامه خواهد یافت؛ بنابراین وارد پوریشن‌های لانگ میشوند. این تقاضا باعث افزایش قیمت در بازار فیوچرز شده و بالطبع فاندینگ ریت را نیز افزایش می‌دهد. عکس این قضیه نیز برقرار است.
در تصویر بالا که مربوط به فاندنیگ ریت در صرافی بایننس است، میتوان مشاهده کرد که با ریزش قیمت بیت کوین در اواخر سال ۲۰۲۱، نرخ فاندینگ ریت نیز منفی شده است؛ یعنی معاملهگران قراردادهای شورت بیشتری خریداری کرده‌اند و در نتیجه، قیمت بیت کوین در بازار فیوچرز از قیمت اسپات کمتر شده است. بازارگردان نیز برای همگرا کردن قیمت، فاندینگ ریت را از قراردادهای شورت به قراردادهای لانگ می‌دهد. با توجه به این توضیحات، شاید بتوان با استفاده از روند فاندینگ ریت، قیمت دارایی مورد نظر را پیش‌بینی کرد.
انواع فاندینگ ریت
شکل کلی فاندینگ ریت به این صورت است که مقدار مشخصی میان دارندگان پوزیشنهای لانگ و شورت به‌طور نقدی جابهجا میشود. این نوع از Funding Rate بیشتر در صرافیهای متمرکز پیادهسازی میشود.
اما نوع دیگری از فاندینگ ریت نیز وجود دارد که پلتفرم Opyn از آن استفاده می‌کند. اوپین ابزارهای مشتقه و آپشن را در فضای دیفای پیادهسازی می‌کند. این پلتفرم عنوان کرده است که از مکانیسم فاندینگ ریت In Kind استفاده می‌کند. در توضیح این شیوه آمده است که برخلاف حالت رایج، جریان نقدی بین کاربران وجود ندارد و فاندینگ ریت به‌صورت تغییر در ارزش قراردادها لحاظ میشود.
مقایسه Funding Rate در صرافیهای مختلف
همان‌طور که در بخش‌های بالاتر گفتیم، صرافیها و بازارگردان‌های روش‌های مختلفی برای محاسبه فاندینگ ریت و اعمال آن دارند؛ بنابراین دور از انتظار نیست که این نرخ در پلتفرم‌های مختلف فرق داشته باشد. بسیاری از افراد این استراتژی را پیش می‌گیرند که در صرافی‌هایی که فاندینگ ریت مثبتی دارند، وارد پوزیشن شورت شوند یا برعکس و از این طریق کسب درآمد کنند. برای بررسی و مقایسه فاندینگ ریت در صرافیهای مختلف می‌توانید از سایت Coinglass استفاده کنید.
پرسش و پاسخ (FAQ)
- شاخص فاندینگ ریت چیست؟
فاندینگ ریت شاخصی برای همگرا کردن قیمت میان دو قرارداد پرپچوال یا دائمی و اسپات است. با توجه به وضعیت قیمت در این قراردادها فاندینگ ریت میتواند مثبت یا منفی باشد و میان پوزیشنهای لانگ و شورت جابهجا شود.
- فاندینگ ریت در چه بازارهایی وجود دارد؟
از آنجایی که این شاخص برای تعدیل قیمت در قراردادهای پرپچوال استفاده میشود و با توجه به قیمت اسپات داراییهای مورد معامله اندازهگیری میشود، فاندینگ ریت مفهومی میان دو بازار فیوچرز و اسپات است.
- چه ارتباطی میان فاندینگ ریت و قیمت بیت کوین وجود دارد؟
معاملهگران با توجه به پیشبینیهای خود نسبت به آینده بازار، وارد پوزیشنهای لانگ و شورت در قراردادهای دائمی میشوند. اگر آنها بیشتر به خرید استقراضی یا همان پوزیشن لانگ روی بیاورند، فاندینگ ریت مثبت میشود. از این جهت میتوان انتظار داشت که بیشتر فعالان انتظار دارند که قیمت دارایی مانند بیت کوین در آینده افزایش یابد. از طرف دیگر اگر قیمت یک دارایی کاهش یابد، بعضا مشاهده شده که معاملهگران وارد پوزیشن شورت شده و بهدنبال آن فاندینگ ریت منفی شده است.
- فاندینگ ریت در صرافیها چطور محاسبه میشود؟
نحوه محاسبه و اعمال فاندینگ ریت در صرافیهای مختلف متفاوت است. این تفاوت بعضا میان صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز نیز وجود دارد. وجه مشترک بیشتر صرافیها، ساعت و توالی محاسبه آن است که در بیشتر مواقع فاندینگ ریت هر ۸ ساعت محاسبه و پیادهسازی میشود.
جمع‌بندی
در این مقاله سعی کردیم با بررسی جوانب مختلف، به سوال فاندینگ ریت چیست، پاسخ دهیم. Funding Rate ابزار کنترل و تنظیم قیمت میان دو بازار فیوچرز و اسپات است، به‌گونه‌ای که اگر قیمت قراردادهای آتی بدون تاریخ سررسید یا همان پرپچوال بیشتر از بازار اسپات باشد، فاندینگ ریت مثبت میشود و بالعکس. همچنین درباره نحوه کارکرد، محاسبه، انواع مختلف و کاربرد فاندینگ ریت صحبت کردیم.
