همزمان با محبوبیت توکن‌های بی‌همتا (NFT)، پروژه‌های کلاهبرداری و به‌خصوص راگ پول (Rug Pull) در این فضا افزایش یافته است. یکی از راه‌های قربانی نشدن و مقابله با پروژه‌های کلاهبرداری، آموزش و مطالعه است. مطالعه تجربه‌های افرادی که قربانی پروژه‌های کلاهبرداری و راگ پول شده‌اند، اثر ویژه‌ای در تشخیص NFT راگ پول خواهد داشت. برخی از قربانی‌های راگ پول، توانستند با کمک گرفتن از متخصصان این حوزه، سرمایه و آثار هنری خود را از دست کلاهبرداران نجات دهند. در این مقاله از میهن بلاکچین، نحوه تشخیص راگ پول بودن یک پروژه NFT را بررسی می‌کنیم.
نحوه تشخیص NFT راگ پول
در حوزه NFT، کلاهبرداری راگ پول زمانی رخ می‌دهد که موارد زیر اتفاق می‌افتد:
- هایپ شدن و سر و صدای زیاد (Hype) پروژه
- فروش تمام NFTهای پروژه
- بنیان‌گذاران پروژه را ترک کنند.
- ناپدید شدن عوامل پروژه با سرمایه کاربران
برای تشخیص راگ پول بودن یک پروژه NFT، باید چند سوال اساسی درباره پروژه را بررسی کنیم و پاسخ آن‌ها را بیابیم. با پاسخ دقیق به این سوالات، متوجه می‌شویم که آیا یک پروژه NFT کلاهبرداری است یا نه.
آیا بنیان‌گذاران پروژه شناخته‌شده هستند و با جامعه کاربری مشارکت دارند؟
تمام کلاهبرداران ناشناس هستند و هویت اصلی خود را فاش نمی‌کنند. این افراد از مشارکت و ارتباط با کاربران نیز پرهیز می‌کنند. اگر بنیان‌گذار به گفت‌وگو با کاربران بپردازند، کاربران فرصت پیدا می‌کنند تمام سوالات خود را از او بپرسند.
کلاهبرداران به ۲ دلیل از ارتباط با کاربران پرهیز می‌کنند:
۱. هنگام پاسخ به سوالات کاربران، ریسک افشا شدن کلاهبرداری بسیار زیاد است.
۲. کاربران متوجه نشوند که بیان‌گذار توانایی پاسخ به سوالات را ندارد.
این افراد که در هیچ پرسش و پاسخی فعالیت نمی‌کنند، ادعا خواهند کرد که سرشان شلوغ است و درگیر پروژه هستند. نباید گول این افراد را بخورید.
در یک پروژه سالم توکن غیرمثلی، بنیان‌گذار برنامه و طرح مشخص دارد و پروژه تا حد زیادی به کامیونیتی وابسته است. در نتیجه، بنیان‌گذار می‌داند که مثلا باید وارد دیسکورد شود و به سوالات مختلف در توییتر پاسخ دهد. این افراد می‌دانند که جامعه کاربری عامل اصلی موفقیت پروژه است و ذهن کاربران همیشه پر از سوال است.
آیا خود بنیان‌گذاران در پروژه سرمایه‌گذاری کرده‌اند؟
- آیا بنیان‌گذار وبسایت ویژه‌ای را برای پروژه طراحی کرده است؟
- آیا وبسایت پروژه باکیفیت است؟
- آیا رونوشت به انگلیسی صحیح و حرفه‌ای نوشته شده است؟
وجود وبسایت اختصاصی برای پروژه مهم است. توکن‌های یکتایی که قبل از صدور وبسایت ندارند، به احتمال زیاد راگ پول هستند. همچنین، در پروژه‌هایی که طراحی وبسایت آن‌ها ضعیف است یا صرفا یک کپی ساده از وبسایت‌های دیگر هستند، احتمال سرقت سرمایه زیاد است. طراحی وبسایت برای یک پروژه، نیازمند سرمایه‌گذاری مالی، صرف زمان، تمرکز و نیروی ذهنی است.
وبسایت راهی برای آگاهی از اهداف و عملکرد بنیان‌گذاران است. هر شرکت ارزشمندی در دنیا، به‌خصوص در حوزه وب ۳، دارای وبسایت است. پس به یاد داشته باشید که یک پروژه NFT که در دسته‌بندی تصویر پروفایل (PFP) قرار می‌گیرد، مثل یک استارت‌آپ است و با تحقیق درباره آن متوجه می‌شوید که این پروژه‌ها ارزشمند هستند.
در نتیجه وجود یک وبسایتی که به خوبی طراحی شده و با شبکه‌های اجتماعی پروژه مرتبط باشد، بسیار مهم و ضروری است.
من یک پروژه جدید ناقص دارای وبسایت را به یک پروژه کامل ولی بدون وبسایت ترجیح می‌دهم.
آیا پروژه NFT مورد نظر عملی است و قابلیت اجرا دارد؟
هر پروژه کارایی و اهداف مشخصی دارد. اول از همه، اگر شعار یک پروژه «ارائه خدماتی برای جامعه» بود، سریعا از آن دور شوید. چطور ممکن است یک پروژه میلیون‌ها دلار سرمایه از کاربران جمع کند، اما نداند که چه سرویس و کاربردی ارائه خواهد داد؟.
- نقشه راه (Roadmap) و وایت پیپر پروژه را بخوانید و هر چه می‌توانید درباره چشم‌انداز و هدف پروژه سوال کنید. اگر گفتند که بعد از صدور NFTها اهداف مشخصی دارند، درباره صحبت‌هایشان از آن‌ها مدرک بخواهید.
- برای مثال، اگر می‌گویند «در حال ساخت یک بازی هستیم»، درباره هزینه، نام شرکت توسعه‌دهنده‌ای که برای ساخت بازی با آن همکاری می‌کنند و علت انتخاب این شرکت سوال کنید.
- اگر به حوزه توکنومیکس اشاره کردند، درباره استخر نقدینگی، درصدی که به سهام‌داران اختصاص خواهد یافت، کیف پول کامیونیتی و مقدار سرمایه اختصاص‌یافته به این کیف پول و کاربردهای پروژه سوال کنید.
- اگر می‌گویند که در حال تولید کالا هستند، بپرسید که با کدام شرکت همکاری می‌کنند و چرا.
- اگر می‌گویند در حال ساخت یک جامعه کاربری هستند، بپرسید که هدف آن‌ها برای ساخت یک کامیونیتی جدید و متفاوت چیست.
ساده به نظر می‌آید، نه؟
خب به این سادگی‌ها هم نیست اما وقتی که کنترل سرمایه شما را به‌دست بگیرند، آن‌ها هستند که قوانین و شرایط را تعیین خواهند کرد.
آیا عرضه و قیمت پروژه از قبل مشخص شده است؟
در پروژه‌های معتبر NFT، عرضه و قیمت کمی قبل از راه‌اندازی پروژه اعلام می‌شود. اگر یک پروژه هفته‌ها بعد از راه‌اندازی، عرضه و قیمت خود را اعلام نکند، مشکوک است. چرا باید عرضه و قیمت یک پروژه برای مدت طولانی در حالت «اعلام خواهد شد» قرار بگیرد؟ حتی برخی از پروژه‌ها از اصطلاح «تصمیم‌گیری خواهد شد» استفاده می‌کنند.
هر یک از این دو حالت نشان می‌دهند که بنیان‌گذاران پروژه تنها به دنبال پول و سرمایه افراد هستند و احتمال وقوع کلاهبرداری و راگ پول زیاد است. چرا؟ شاید شما متعجب شوید.
چون می‌خواهند ببینند که قبل از اعلام عرضه و قیمت، تبلیغات اغراق‌آمیز پروژه تا چه حدی ادامه خواهد یافت. یعنی با اعلام قیمت و عرضه، میزان سرمایه‌ای که می‌توانند به‌دست بیاورند محدود خواهد شد.
برای مثال، یک پروژه مشکوک هرگز از قبل اعلام نمی‌کند که عرضه آن ۵,۰۰۰ و قیمت صدور آن ۱ سولانا است؛ چون می‌دانند اگر بیشتر صبر کنند، تبلیغات و هیجان برای پروژه بیشتر شده و افراد زیادی به آن‌ها ملحق می‌شوند. و بسته به تعداد افراد، می‌توانند عرضه و قیمت بالاتری تعیین کنند.
پروژه‌های بلندمدت، همیشه عرضه و قیمت خود را قبل از عمومی شدن، اعلام می‌کنند. این باعث می‌شود که تعداد افراد موردنیاز برای کامیونیتی و سرمایه موردنیاز برای آینده پروژه، مشخص شود.
جامعه کاربری باید عرضه و قیمت یک پروژه را از همان اول کار بداند.
آیا برند پروژه اورجینال است؟
تقلید شاید بعضی از مواقع لازم باشد، اما نه کپی محض!
برای مثال، Cets on Creck یک پروژه NFT موفق بر بستر سولانا است. در هفته‌های اخیر، حداقل ۷ پروژه شکل لوگوی این مجموعه NFT را کپی کرده‌اند. زمانی که یک پروژه لوگو، طراحی و عنوان خود را به پروژه‌های موفق شبیه می‌کند، باید از آن پروژه دور شوید.
آیا پروژه با برندهای معتبر همکاری می‌کند؟
پروژه‌های سالم، متوجه این واقعیت هستند که در حوزه NFT، پروژه‌های موفق مختلف وجود دارد و همکاری با این پروژه‌ها، باعث افزایش اعتبار و بزرگ‌ترشدن جامعه کاربری آن‌ها خواهد شد. در نتیجه، تلاش آن‌ها بر این است که برندهای معتبری برای همکاری و ارتباط پیدا کنند.
پروژه‌های راگ پول، وقت چنین همکاری‌هایی را ندارند. آن‌ها می‌دانند که همکاری با پروژه‌های دیگر، مستلزم برگزاری جلسات و امضا کردن مدارک مختلف است. پس اگر یک پروژه دائما خود را به پروژه‌های دیگر مرتبط می‌کند، اما هیچ همکاری رسمی با آن‌ها نداشته باشد، این پروژه مشکوک است. این نوع پروژه‌ها با ارسال پیام‌های مختلف به شما القا می‌کنند که در حال همکاری با برندهای دیگر هستند. این یکی از نشانه‌های اصلی راگ پول بودن پروژه است. به مثال زیر توجه کنید.
شما یک پروژه توکن غیرمثلی به نام حلزون‌های لزج (Slimey Snails) می‌بینید که در بنرهای توییتر خود مدام از عکس‌های پروژه‌های معروفی همچون میمون های کسل (Bored Ape) یا خرس‌های اکی (Okay Bear) استفاده می‌کند.
در واقع با این کار، این توهم را ایجاد می‌کنند که در حال همکاری با پروژه‌های معروف هستند و قصد دارند جامعه کاربری پروژه‌های موفق را به سمت خود جذب کنند. اما در اصل هیچ همکاری رسمی و غیررسمی انجام نگرفته است. صرفا از موفقیت پروژه‌های دیگر به نفع خود استفاده می‌کنند و برایشان اهمیتی ندارد که در آینده، اعتبار این پروژه‌ها زیر سوال برود.
نشانه مشکوک دیگر این است که NFT های راگ پول خود را با پروژه‌های کوچک‌تر و ناموفق مرتبط نمی‌کنند. در واقع، اگر کاربران را به این باور برسانند که با پروژه های موفق و بزرگ در ارتباط هستند، فرصت سرقت از افراد بیشتری خواهند داشت.
آیا در پروژه مورد نظر، فرصت رشد برای جامعه کاربری وجود دارد؟
اگر یک پروژه قبل از انتشار و در یک فرصت کوتاه، تعداد بسیار زیادی از افراد را در شبکه‌های اجتماعی به خود جذب کرده است، این پروژه مشکوک است. این یعنی ممکن است از ربات‌ها استفاده کرده یا بودجه زیادی را صرف تبلیغات اغراق‌آمیز کرده باشند. چنین پروژه‌هایی مدت زیادی دوام نمی‌آورند.
اگر مجموعه Slimey Snail قبل از صدور NFTها، در توییتر بیش از ۲۵۰ هزار نفر و در دیسکورد بیش از ۱۰۰ هزار نفر فالوور دارد، پس از فروش تمام مجموعه، چه جای رشدی برای این پروژه باقی مانده است؟ هیچ جای رشدی ندارد.
رشد یک پروژه سالم، به‌صورت تدریجی و از طریق مشارکت کامیونیتی، سخت کوشی، اجرای دقیق رودمپ اتفاق می‌افتد. اگر یک پروژه، تنها با مارکتینگ و معرفی در چند هفته به این رشد رسیده است، این نشانه مثبتی نیست و ممکن است نتیجه استفاده از ربات یا ایردراپ مشکوک باشد.
ایردراپ و هدیه به کاربران روش خوبی است، اما باید با استراتژی مناسب انجام شود. در واقع این روش مناسب پروژه‌هایی است که جامعه کاربری بزرگ دارند و مجموعه آن‌ها به طور کامل به فروش رسیده است، نه پروژه‌های جدیدی که هنوز NFTهای آن صادر نشده است.
سوالات دیگر برای تشخیص راگ پول بودن یک پروژه NFT
تمام پروژه‌های NFT شکست خورده، راگ پول نیستند. در برخی موارد، مجموعه کامل به فروش نمی‌رسد و عرضه آن قطع می‌شود. قطع شدن عرضه منجر به کاهش بودجه و مانع اجرای دقیق رودمپ می‌شود.
- پس چه اتفاقی برای پروژه می‌افتد؟
- اگر یک مجموعه کامل به فروش نرود، برنامه مناسب برای بازپرداخت سرمایه کاربران چیست؟
سوالی درباره افشای هویت عوامل پروژه:
- اگر بنیان‌گذاران هویت خود را آشکار نمی‌کنند، چه دلایل موجهی برای آن دارند؟
سوالاتی درباره صدور NFTها
- برنامه پروژه برای صدور موفق NFTها چیست؟
- آیا برای صدور از یک سرویس Launchpad استفاده خواهند کرد؟ اگر نه، چرا؟
- هر کیف پول چند توکن می‌تواند صادر کند؟
- نسبت تعداد Whitelistها به عرضه کل توکن‌ها چقدر است؟
- آیا تمرکز پروژه بر موضوعاتی است که پس از یک سال دیگر مهم نخواهند بود؟
سوالاتی درباره شبکه‌های اجتماعی پروژه‌ها:
- آیا در توییتر فعالیت پیوسته و مداوم دارند؟
- آیا درصد مشارکت با تعداد فالوورها همخوانی دارد؟
- آیا پروژه وبسایت دارد؟ اگر نه، چرا؟
- آیا اکانت دیسکورد آن‌ها جدید است؟ چرا؟
جمع‌بندی
راگ پول یکی از روش‌های کلاهبرداری است که در آن، بنیان‌گذار یک پروژه سرمایه کاربران را به سرقت برده و ناپدید می‌شود. امروزه با توجه به محبوبیت پروژه‌ها و مجموعه‌های NFT، کلاهبردای و به‌خصوص راگ پول نیز در این حوزه افزایش یافته است. در این مقاله، پرسش‌‌ها و نکات مهمی را که برای تشخیص راگ پول بودن یک پروژه NFT به ما کمک می‌کنند، مطرح کردیم. شما از چه روش‌هایی برای تشخیص یک NFT راگ پول استفاده می‌کنید؟
