به دلیل فرصت‌های زیاد سرمایه گذاری و کسب درآمد در حوزه DeFi، این بخش از بازار ارزهای دیجیتال مورد توجه فعالان بازار قرار گرفته است. به دلیل ارتباط مستقیم با کسب درآمد، حوزه دیفای بستر مناسبی برای کلاهبرداری است. همچنین پروژه‌های بسیاری حضور دارند که ارزش سرمایه گذاری را ندارند. شناخت این موارد به دانش فنی و تجربه بسیار بالایی احتیاج دارد. قطعا در قالب یک یا دو مقاله نمی‌توان این دانش و تجربه را منتقل کرد. هدف ما در این مقاله این است که اطلاعاتی را در مورد پروژه‌های ضعیف که ارزش سرمایه گذاری ندارند و همچنین پروژه‌هایی که مستقیم یا غیرمستقیم به دنبال کلاهبرداری از افراد هستند را ارائه دهیم.
راهنمای سرمایه گذاری در دیفای
ما در مقاله‌ای در مورد حوزه DeFi صحبت کرده‌ایم و در آن این حوزه را معرفی کرده‌ایم. اگر با این حوزه آشنا نیستید، پیش از مطالعه این مقاله، مقاله دیفای چیست را مطالعه کنید. در این حوزه فرصت‌های بسیاری برای سرمایه گذاری وجود دارد و بستر مناسبی برای کسب درآمد از بازار ارزهای دیجیتال است. اما سرمایه گذاری در حوزه امور اقتصادی غیرمتمرکز نیاز به اطلاعات بالایی دارد در غیر این صورت احتمال کلاهبرداری و از دست دادن سرمایه بسیار بالاست.
Defi اکوسیستمی متشکل از برنامه‌ها و پروتکل‌هایی است که محصولات اقتصادی خود را به صورت غیرمتمرکز ارائه می‌دهند. دریافت و اعطای وام، تبادل ارزهای دیجیتال، وام بدون وثیقه از جمله این محصولات اقتصادی است. به دلیل غیرمتمرکز بودن، اشتباه کردن در حوزه دیفای قابل بخشش نیست و ممکن است باعث نابودی سرمایه افراد شود.
در حوزه امور مالی غیرمتمرکز هیچ راه و روشی برای بازگرداندن دارایی به سرقت رفته نیست. همچنین به دلیل مشخص نبودن هویت افراد، نمی‌توان افراد کلاهبردار و مخرب را شناسایی کرد و آنها را از فعالیت در سیستم محروم کرد. با این حال، اگر با این حوزه آشنا شوید و شناخت خود را از این حوزه عمیق‌تر کنید، احتمال افتادن در دام کلاهبرداران کاهش می‌یابد.
پارامترهای سرمایه گذاری Defi
حوزه امور مالی غیرمتمرکز به سرعت در حال پیشرفت است. روزانه پروژه‌های جدیدی با ایده‌های نوین در این حوزه ظهور می‌کند که فقط باید دنبال‌کننده این حوزه باشید تا از ایده آن مطلع باشید. فعالیت در حوزه امور اقتصادی غیرمتمرکز نیازی به دریافت مجوز از هیچ نهادی نداشته و فضایی کاملا آزاد برای فعالیت توسعه‌دهندگان و البته کلاهبرداران است. کسی نمی‌تواند مانع از فعالیت این افراد شود و تنها باید کاربر تحلیل و ارزیابی شخصی خود را داشته باشد. اما برای ارزیابی شخصی باید چه عواملی را مدنظر قرار دهیم؟ در ادامه این پارامترها را معرفی خواهیم کرد.
۱. هدف پروژه چیست؟
اولین سوالی که باید از خود بپرسید این است که این پروژه DeFi به چه هدفی ایجاد شده است؟ ایده اصلی آن چیست و به دنبال ارائه چه خدمتی است؟ چه مشکل و کمبودی را رفع می‌کند؟ آیا هدفی که به دنبال رفع آن است، واقعا یک نیاز اساسی است؟
بسیاری از پروژه‌های جدیدی که در بازار معرفی می‌شوند و مدعی هستند که ایده جدیدی را معرفی کرده‌اند، واقعا ایده جدیدی ندارند و همان ایده پروژه‌های قبلی را اجرا می‌کنند. حتی ممکن است کدهای این پروژه جدید، صددرصد کپی از کدهای پروژه‌های قدیمی باشد و واقعا ایده نوینی را ارائه ندهد. اگر از بازار و ایده‌های سایر پروژه‌ها اطلاع نداشته باشید، ممکن است در دام تبلیغات این پروژه بیافتید. پس در مواجهه با یک پروژه جدید، به دنیال نوآوری ارائه شده و ایده اصلی آن پروژه باشید؛ اگر ایده اصلی آن تکراری و کپی از پروژه‌های قدیمی است، چه دلیلی برای رشد آن وجود دارد؟ ایا پروژه تمایزی نسبت به پروژه‌های قبلی خود ایجاد کرده است؟ اگر پاسخ منفی است؛ چه دلیلی برای رشد این پروژه وجود دارد؟
برای دستیابی به این اطلاعات مطالعه وایت پیپر و مقالاتی که توسط تیم توسعه‌دهنده در شبکه‌های اجتماعی مانند Medium ارائه می‌شود را به دقت مطالعه کنید. اگر در وایت پیپر پروژه ایده جدیدی نیافتید، نسبت به سرمایه گذاری در این پروژه دیفای بسیار احتیاط کنید.
۲. فعالیت توسعه‌دهندگان پروژه را رصد کنید
عمده پروژه‌های فعال در حوزه دیفای یک پروژه متن باز هستند. کدهای استفاده شده در این پروتکل‌ها به صورت شفاف در دسترس عموم مردم قرار دارد. این پروژه‌ها عموما توسعه‌دهندگانی دارند که وظیفه پیشبرد اهداف پروژه را بر عهده دارند. تمام این فعالیت‌ها عموما در گیت هاب پروژه نمایان است. فعالیت این توسعه‌دهندگان را بررسی کنید.
اگر در حوزه کدنویسی دانشی دارید، حتما شخصا کدهای پروژه را بررسی کنید. ببینید دقیقا این پروژه از چه المان‌هایی استفاده کرده است. فعالیت توسعه‌دهندگان و کدنویسان پروژه را به دقت زیر نظر بگیرید. آیا توسعه‌دهندگان این پروژه به صورت مداوم فعالیت دارند یا به ندرت به پروژه خود سر می‌زنند؟
برای انجام این ارزیابی وارد سایت پروژه شوید. در سایت اصلی پروژه به دنبال گزینه Developers بگردید و وارد Github پروژه شوید. هر آنچه نیاز دارید در این صفحه قرار دارد. در قسمت Repositories پروژه، تمام فعالیت‌هایی که توسعه‌دهندگان و برنامه‌نویسان بر روی این پروژه انجام می‌دهند را مشاهده خواهید کرد. اگر برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان بر روی یک پروژه فعالیت کمی دارند، در سرمایه گذاری بر روی این پروژه دیفای احتیاط کنید.
۳. بازرسی قرارداد هوشمند
Audit کردن یک قرارداد هوشمند به معنی بررسی کدهای قرارداد هوشمند است. زمانی که یک قرارداد هوشمند اجرا شود، دیگر کسی قادر به کنترل آن نیست و تمام کارها بر اساس الگوریتمی که در کدهای آن استفاده شده، صورت می‌گیرد.
بیشتر پروژه‌ها پیش از راه‌اندازی پروژه، کدهای آن را در اختیار برخی شرکت‌ها قرار داده و آن شرکت‌ها کدها را بازرسی می‌کنند. عبور یک پروژه دیفای از این فیلتر، قابلیت اعتماد بالاتری را تامین می‌کند. عبور یک پروژه از بازرسی کدهای قرارداد هوشمند، ایمن بودن پروژه را تا حد زیادی تضمین می‌کند. اما دقت کنید که هیچ ضمانت صددرصدی در این حوزه وجود ندارد. بسیاری از پروژه‌های مطرح بازار علی رغم داشتن ایده‌های خوب، تیم توسعه قوی و عبور از بازرسی کدهای قرارداد هوشمند، هک شده و بخشی از دارایی خود را از دست داده‌اند. حتما این نکته را در مورد پروژه Defiبررسی کنید، پروژه‌ای که کدهای آن بازرسی نشده، ریسک بسیار بالایی دارد.
نکته مهم این است که حسابرسی کدهای یک پروژه هزینه نسبتا بالایی دارد. پروژه‌هایی که به دنبال کلاهبرداری بوده و یا ارزش سرمایه گذاری ندارند عموما راضی به پرداخت این هزینه نمی‌شوند. اما داشتن تاییدیه حسابرسی کدهای یک پروژه به معنی صددرصد ایمن بودن آن پروژه نیست.
۴. تیم پروژه را بشناسید
تمام دنیا، بازار ارزهای دیجیتال را با بیت کوین می‌شناسند. ساتوشی ناکاموتو خالق بیت کوین است که هیچ کس از هویت واقعی او اطلاعی ندارند. هرچند مشخص نبودن هویت واقعی تیم یک پروژه در نگاه اول نکته منفی به نظر می‌رسد، اما بسیاری در پاسخ خواهند گفت که هویت خالق بیت کوین نیز مشخص نیست. سوال اصلی اینجاست که آیا مشخص نبودن هویت تیم یک پروژه دیفای نکته‌ای منفی است؟
ماجرای بیتکوین و مشخص نبودن هویت ساتوشی ناکاموتو را نباید با سایر پروژه‌ها مقایسه کرد. مشخص نبودن هویت تیم توسعه یک پروژه ریسک سرمایه گذاری را افزایش خواهد داد. اما این به معنی کلاهبرداری بودن آن پروژه نیست. برای مثال هویت خالق پروتکل سوشی سواپ نیز مشخص نیست و این پروژه یکی از شبکه‌های موفق در حوزه DeFi است. اما این نکته فرصت خوبی برای کلاهبرداران است که به پیروی از پروژه‌هایی مثل سوشی سواپ هویت خود را پنهان کنند و از این فرصت نهایت استفاده را بکنند. اما بررسی تیم توسعه یک پروتکل و ارزیابی سوابق کاری آنها دید خوبی نسبت به یک پروژه می‌دهد.
برای بررسی سوابق کاری تیم توسعه پروژه، وارد سایت اصلی پروژه شوید. در صورتی که تیم پروژه مشخص باشد، اطلاعات اعضای تیم یا موسس آن در سایت نشان داده می‌شود. اسم تک تک اعضای تیم را در گوگل جستجو کنید. توییتر و لینکدین اعضای تیم را بررسی کنید. سوابق تحصیلی، سوابق شغلی هر یک را به دقت مطالعه کنید. تیمی که در گذشته پروژه‌های موفقی را راه‌اندازی کرده، احتمالا این پروژه را نیز با موفقیت راه‌اندازی خواهد کرد.
۵. ابعاد اقتصادی توکن‌های پروژه را بررسی کنید
فارغ از ابعاد فنی پروژه، نکته بسیار مهم در مورد بررسی ارزش سرمایه گذاری بر روی یک رمز ارز، برنامه عرضه و توزیع توکن‌ها آن است. پروژه‌ای که عمده توکن‌های آن در دست تیم پروژه است، نکته منفی برای بازار توکن‌های آن به شمار می‌رود. کنترل قیمت چنین توکنی در دست هولدرهای بزرگ آن است. پروژه‌ای که ۶۰ درصد توکن‌های آن در اختیار تیم پروژه قرار دارد، به مراتب سرمایه گذاری خطرناک‌تری در مقایسه با پروژه‌ای است که ۲۰ درصد توکن‌هایش در اختیار تیم توسعه آن است.
ریپل مثالی خوبی برای نشان دادن اهمیت این موضوع است. Jed McCaleb هم‌بنیانگذار ریپل، پس از چند سال فعالیت در شبکه ریپل تصمیم به خروج از این شبکه گرفت و از آن سال به صورت مداوم دست به فروش کوین‌های XRP خود زده است. فشار فروش ایجاد شده در اثر عرضه سنگین جد مک کالب همیشه به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل در عدم رشد قیمت این رمز ارز معرفی می‌شود. در مورد پروژه‌های دیفای به دلیل پایین بودن مارکت کپ یا حجم معاملات آنها، این مسئله تاثیر بیشتری بر قیمت خواهد داشت.
یکی از مثال‌ها پروژه چین لینک و توکن LINK است. بیش از ۵۰ درصد توکن‌های LINK در اختیار تیم پروژه است. این نکته به خودی خود ایرادی ندارد؛ اما باید توجه داشته باشید که اگر بنا به هر دلیلی تیم پروژه تصمیم به فروش دارایی خود بزنند، فشار فروش به قدری افزایش خواهد یافت که هیچ خریداری قدرت مقابله با آن را ندارد.
عموما پروژه‌ها توکن‌های خود را به صورت تدریجی و در یک بازه زمانی چند ساله عرضه می‌کنند. نرخ روزانه عرضه یک توکن را محاسبه کنید. کاربرد و موارد استفاده از آن را نیز بررسی کنید. مقایسه این دو عدد، کمک زیادی به تعادل میان عرضه و تقاضای یک توکن به شما خواهد داد. اگر ارتباط میان عرضه و تقاضا در بازار یک توکن، تعادل نداشته باشد و عرضه بسیار بیشتر از تقاضا باشد، افت قیمت سرنوشت محتوم آن توکن خواهد بود.
سخن پایانی
سرمایه گذاری در حوزه دیفای به دانش فنی و تجربه بالایی احتیاج دارد. هدف ما از نگارش این مقاله صرفا یادآوری برخی المان‌های بررسی یک پروژه DeFi است و به هیچ عنوان اعتقاد نداریم که با مطالعه چند مقاله می‌توانید به یک سرمایه‌گذار در حوزه امور مالی غیرمتمرکز تبدیل شوید. بررسی ایده اصلی پروژه، مقایسه آن با رقبا، بررسی سوابق تیم پروژه، ارزیابی کدهای قرارداد هوشمند پروژه و تحلیل اقتصادی توکن پروتکل از جمله مواردی است که در این مقاله به آنها اشاره کردیم.
